مصلاها در هر شهری محل تجمع مردم آن شهر هستند که هر جمعه گردهم می آیند و اجتماعی دینی- سیاسی را نقش می دهند. این تجمع در خمینی شهر وضعیتی ویژه دارد چرا که به مدد تدین مردم، یکی از بزرگترین تجمعات مردم استان و کشور در این مصلی شکل می گیرد.

مصلای خمینی شهر اما سالیان متمادی از عمرش می گذرد و دیگر توان ایستادن ندارد. سالهاست موضوع احداث مصلای جدید خمینی شهر مطرح شده و در مجامع گوناگون هم در مورد آن بحث شده است اما هنوز در این باره اقدامی جدی صورت نگرفته است. فرصت در این شماره کوشیده است تا ضمن بررسی وضعیت مصلی سازی در کشور و استان، وضعیت مصلای خمینی شهر را هم هرچند مختصر مورد کنکاش قرار دهد.

 

مصلی سازی در کشور؛ 170 مصلی در حال احداث است

تعداد نمازجمعه ها در کل کشور چقدر است؟ چه تعداد از این مصلاها مناسب برای برگزاری نمازجمعه هستند؟ چه تعداد مصلی در کل کشور در حال ساخته شدن است؟ برای پاسخ به این سوالات باید گفت هم اکنون در 700 شهر کشور نمازجمعه برپا می شود که از این تعداد، 450 شهر مصلای مناسب برای برپایی نمازجمعه ندارند. از سویی دیگر همزمان بیش از 170 مصلای نماز جمعه در کشور در حال ساخت است.

حجت‌الاسلام تقوی رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه در این زمینه اعلام کرد: در 700 شهر کشور نماز جمعه اقامه می‌شود که در دو سوم این شهرها، مکانهای محل برگزاری نماز جمعه مناسب اقامه نماز جمعه نیست. وی افزود: عمدتاً نماز جمعه این شهرها در مساجد کوچک، سالنهای ورزشی، بوستان و یا اماکن دیگری اقامه می‌شود که مخصوص محل برگزاری نمازجمعه نیست و از این رو نمازگزاران در این شهرها با مشکلات عدیده‌ای بویژه در فصل زمستان و تابستان مواجه هستند. تقوی مصلاهای در حال احداث را فراتر از محلی برای برپایی نمازجمعه اعلام می کند و می گوید: «مصلی ‌های نماز جمعه به صورت مجتمع‌ های فرهنگی احداث می‌ شود و مختص اقامه نماز در روزهای جمعه نیست، فقدان مراکز فرهنگی در بسیاری از محل‌ های برگزاری نماز جمعه از مشکلات این مصلی‌ های موجود است.»

رییس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه با بیان اینکه سال قبل 14 میلیارد تومان اعتبار برای ساخت مصلی اختصاص یافت، گفت: «هم اینک در 170 تا 180 شهر کشور مصلی‌ های نماز جمعه در حال ساخت داریم.»

 

مصلی سازی در استان اصفهان؛ 12 مصلی در حال احداث است

اما سهم استان اصفهان از احداث 170 مصلی در کل کشور چقدر است؟ معاون سیاسی امنیتی استاندار اصفهان در این باره می گوید: «هم اکنون 12 مصلی در شهرستانهای این استان با اعتبار 75 میلیارد ریال در حال احداث است.»

محمدمهدی اسماعیلی در خصوص چگونگی انتخاب این تعداد مصلی در سطح استان اصفهان، اظهار داشت: «انتخاب این تعداد مصلی در شهرستانهای استان اصفهان با هماهنگی دفتر نمایندگی شورای سیاستگذاری ائمه جمعه استان انجام شده است.»

 

وضعیت مصلاسازی در این 12 شهر

اما وضعیت این مصلاها چگونه است؟ ساخت این مصلاها از چه زمانی و با چه اعتباری شروع شده است؟ برای پاسخ به این سوال به بررسی وضعیت مصلاسازی در استان پرداختیم و به صورت نمونه تعدادی از شهرهایی که در آن مصلی ساخته می شود مورد بررسی قرار دادیم.

 

اصفهان

بزرگترین و اصلی ترین مصلای استان که در حال احداث می باشد مصلای اصفهان است. البته این مصلی باید سالها پیش به بهره برداری می رسید و تاخیر در احداث این مصلی ارتباط چندانی با مباحث مالی ندارد و بيشتر سياسي است چرا که ظاهراً هيئت امناي مصلي همان افرادي هستند كه در زمان آغاز احداث مصلي انتخاب شده اند و از نظر سياسي گرايشات خاص خود را دارند و اساسنامه نيز طوري تنظيم شده كه امكان تغيير هيئت امنا را نمي دهد. 16 سال (از سال 1374) از مطرح شدن ايده ي ساخت مصلاي شهر اصفهان توسط امام جمعه وقت (آيت الله طاهري) و استاندار وقت (مهندس جهانگيري) مي گذرد اما هنوز سرنوشت اين پروژه نامشخص است. در مورد اينكه اين پروژه بالاخره كي به اتمام مي رسد هيچكس اظهار نظر دقيقي نمي كند و براي آن نيز دلايل مختلفي را ذكر مي كنند؛ حتي مدير عامل مصلي نيز با آوردن اين دليل كه پارامترهاي زيادي در اين پروژه دخيل است از تعيين تاريخ دقيق خاتمه كار امتناع مي ورزد. به هر حال هر چه هست، مشكل بودجه نيست.

اما مشكلات اين پروژه چه بوده كه طبق سخنان آيت الله طباطبايي نژاد تا خرداد 89، با وجود هزينه حدود 15 ميليارد تومان، تنها 26% پيشرفت داشته است ؟ شايد بتوان گفت دو مشكل عمده بر سر ادامه پروژه مصلا قرار دارد:

مشكل اول در ساز و كار مديريتي اين پروژه است. يك هيئت امناي 13 نفره متشكل از 4 شخصيت حقوقي (امام جمعه اصفهان- شهرداري- استانداري- اوقاف) و 9 شخصيت حقيقي (سيد جلال الدين طاهري، امام جمعه سابق اصفهان- شيخ عباسعلي روحاني، امام جمعه موقت بركنار شده اصفهان- شيخ عبدالله نوري، وزير كشور سابق- غلامحسين كرباسچي، شهردار سابق اصفهان- حسين رضايي، رئيس سابق حج و زيارت كشور- سيد حشمت الله علوي- سيد علي نكويي، فرماندار سابق اصفهان- محمود حجتي، وزير كشاورزي سابق- سيد عبد الحسين سيف اللهي، معاون سابق استاندار) براي مصلا تعيين تكليف مي كنند و وقتي اكثريت اين هيئت امنا را شخصيت هاي حقيقي تشكيل مي دهند كه حتي افراد بعد از خودشان هم، بايد با وصيت خودشان جايگزين شوند، مسلماً اراده آنها اصلي ترين عامل پيشرفت كار خواهد بود.

مشكل ديگر در حجيم تعريف كردن كار است. پروژه‌اي كه قرار بوده است صرفا با بودجه هاي مردمي و غير دولتي ساخته شود اينقدر بزرگ تعريف شده است كه عملاً بدون كمك دولت امكان تكميل آن وجود ندارد. اين در حاليست كه اين پروژه در ابتدا تنها شامل يك مصلي بوده، اما بعدها به طرحي در قالب 18 پروژه (مصلا-كتابخانه- موزه- دانشكده- مجتمع تجاري- سالن ورزشي و....) در مي آيد كه اين طرح جديد بر گستردگي پروژه بيش از پيش افزوده است.  هرچند هيچگاه ارقام بودجه ي مصرفي و مورد نياز مصلي بصورت دقيق اعلام نشده است اما طبق برآورده هاي نسبي و صحبتهاي برخي مسئولين استان تاكنون براي اين پروژه 15 ميليارد تومان هزينه شده است و حدود 30 ميليارد تومان ديگر نيز براي اتمام آن نياز است (البته ارقام ديگري حتي تا رقم 80 ميليارد هم مطرح است) و همان طور كه گفته شد تأمين اين ميزان بودجه بدون كمك دولت امكان پذير نيست. از اين رو در سفر سوم هيئت دولت به اصفهان(سال88)، 10 ميليارد تومان براي اين پروژه در نظر گرفته شد كه 5 ميليارد آن در بودجه سال 89 به تصويب رسيد و طبق گفته برخي مسئولين وصول شد.  به هر حال آنچه مهم است تكميل و به اتمام رساندن این پروژه 16 ساله است، پروژه اي كه به گفته برخي از مسئولين اگر به اتمام نرسد؛ شاهد فرسودگي پيش از استفاده خواهيم بود!!

 

کاشان؛ جمعیت ۲۴۸ هزار نفر

ساخت مصلاي بزرگ كاشان با زیربنای 18 هزار مترمربع از ابتداي آذر 88 آغاز شد. به گفته حجت‌الاسلام "حسين نمازي" مسئول دفتر امام جمعه كاشان، در اين طرح بزرگ كه با سبك معماري مذهبي ساخته خواهد شد، علاوه بر مصلي؛ فرهنگسرا، مراكز خدماتي، فرهنگي و عمومي پيش بيني شده ‌است و با احداث اين مصلي حداقل نياز ۳۰ سال آينده اين شهرستان در بخشهاي مختلف فرهنگي و مذهبي، رفاهي و خدماتي مرتفع خواهد گرديد.

مدیر اجرایی ساخت مصلای بزرگ کاشان هم در مورد مراحل احداث این مصلی گفت: مرحله نخست این طرح شامل شبستان، رواق ها و سرویس ها و حیاط مصلا می باشد. هزینه خاک برداری و پی ریزی مصلای کاشان تاکنون  9 میلیارد ریال شده که نیمی از این هزینه ها را خیرین و 2 میلیارد ریال از اعتبارات دفتر رهبر معظم انقلاب و مابقی از اعتبارات دولتی تأمین شده است.

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، مدیر اجرایی ساخت مصلای کاشان زیربنای مصلای نمازجمعه کاشان را 18 هزار مترمربع ذکر کرد و اظهار داشت: احداث مجتمع های فرهنگی، تفریحی، کتابخانه و بازارچه از دیگر مراحل پیش بینی شده طرح جامع مصلا است که در صورت تخصیص اعتبار و کمک خیرین اجرا خواهد شد.

 

‎

شهر تیران؛ جمعیت 33 هزار نفر

دیماه سال 88 عمليات ساخت مصلی بزرگ تیران با 5 هزار مترمربع زیربنا و با تأمين اعتبار یکصد میلیون تومان در شهرستان تيران آغاز شد. به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا)، امام جمعه اصفهان در مراسم كلنگ‌زنی اين مصلی، در خصوص وضعیت مصلی سازی در استان اصفهان گفت: در دور نخست سفر رييس جمهوری به استان اصفهان 14 ميليارد ريال اعتبار برای ساخت مصلی‌ها مصوب شد كه هم اكنون 11 مصلی در استان در حال احداث است. نماينده ولی فقيه در استان اصفهان با اشاره به اينكه اين اعتبار در سفر سوم هيئت دولت به اصفهان 50 ميليارد تومان افزايش يافت، گفت: كل اين اعتبار در طول پنج سال وصول می‌شود. لازم به ذكر است مصلای بزرگ تيران در زمينی به مساحت 46 هزار و زيربنای 5 هزار و 400 متر مربع دارای دو مناره است كه برای ساخت آن 5 ميليارد ريال اعتبار نياز دارد و در صورت تأمين اعتبار تا پايان سال 1391 به بهره‌برداری می‌رسد. لازم به ذكر است10 هزار متر مربع از زمين اين مصلی نيز به ساخت حوزه علميه اختصاص می‌يابد.

 

نایین؛ جمعیت 35 هزار نفر

مردادماه سالجاری عملیات احداث مصلای شهر نایین با مساحت بيش از 10 هزار مترمربع و اعتبار 4 میلیارد تومان آغاز شد. امام جمعه نايين در این زمینه اظهار داشت: زمين اين ساختمان توسط اداره مسكن و شهرسازي به شوراي سياستگذاري ائمه جمعه واگذار شده كه نيازمند زيرسازي و خاكبرداري است. حجت الاسلام ميرزابيگي  خاطرنشان كرد: طبقه اول اين بنا به وسعت يكهزار و 445 مترمربع، ورودي هاي سرپوشيده و رواق ها به وسعت دو هزار و320 مترمربع و حياط مركزي به وسعت دو هزار و 54 مترمربع طراحي و ساخته خواهد شد. وي افزود: اين بنا با معماري اسلامي در دو طبقه با مساحت بيش از 9 هزار و 300 مترمربع نياز به بيش از 4 ميليارد تومان هزينه دارد كه اميد است با همت مسئولان استان اصفهان و كمك خيرين هر چه سريعتر ساخته شود.

گلپایگان؛ جمعیت 48 هزار نفر

آبان سال 89، عملیات ساخت مصلای گلپایگان با حضور حجت الاسلام "محمدی گلپایگانی" رییس دفتر رهبر معظم انقلاب اسلامی در این شهرستان آغاز شد. به گفته حجت الاسلام نکونام امام جمعه گلپایگان، اعتبار اولیه ساخت این مصلا با ظرفیت حدود 10 هزار نفر جمعیت، سه میلیارد تومان پیش بینی شده که قرار است در مدت 15 ماه ساخته شود.

فلاورجان؛ جمعیت 182 هزار نفر

تكميل مصلاي فلاورجان از سال 88 شروع و تا پايان سال 89 سقف آن به مساحت دو هزار و 500 متر مربع احداث شد. اين مصلي در زميني به مساحت سه هزار و 250 متر مربع احداث مي شود و تاكنون 45 درصد پيشرفت فيزيكي داشته است. مدير بنياد مسكن شهرستان فلاورجان در این زمینه گفت: تاکنون 520 میلیون تومان برای احداث این مصلی هزینه شده و براي تكميل آن دو ميليارد تومان اعتبار دیگر نياز است تا فاز اولیه اين پروژه در ماه رمضان امسال به بهره برداري برسد.

اردستان؛ جمعیت 44 هزار نفر

بهمن سال ۱۳۸۸ کلنگ احداث مصلای اردستان با حضور مدیرکل بنیاد مسکن استان اصفهان در زمینی به مساحت 33 هزار مترمربع زده شد. زیربنای این مصلا 12 هزار و 250 متر مربع شامل منبر و گنبد و مناره ها، وضوخانه و سرویس های بهداشتی، ساختمان آموزشی و دیگر قسمت ها و با سازه بتنی است. اعتبار اولیه برای احداث این مصلا در حدود 180 میلیون تومان است.

 

علویجه؛ جمعیت 11 هزار نفر

عملیات ساخت و ساز مصلای شهر علویجه توسط شهرداری علویجه در سال 89 آغاز شد.

منابع مالی احداث مصلی ها

 

- شورای سیاستگذاری ائمه جمعه کشور

براساس قانون، احداث مصلاها در کل کشور متولی خاصی ندارد. بر همین اساس هزینه احداث مصلی از منابع مالی مختلفی تامین می شود که تاکنون مسئولان شهرهای مختلف برای احداث آن بهره برده اند. یکی از این منابع شورای سیاستگذاری ائمه جمعه کشور است.  به گفته تقوی رئیس این شورا، در لایحه بودجه امسال مبلغ 55 میلیارد تومان به نهاد نماز جمعه اختصاص یافته است.

 

- اعتبارات فرهنگی دولت

یکی از منابع مالی احداث مصلی، اعتبارات فرهنگی دولت است که دولت به روشهای گوناگون این اعتبار را در اختیار مصلاها قرار می دهد. به عنوان مثال از محل اعتبارات فرهنگی سال 89 استان اصفهان، مبلغ دو و نیم میلیارد تومان به سه مصلای استان اختصاص یافت. به گفته دکتر اسماعیلی معاون استاندار، در سال 89 از محل اعتبارات فرهنگی به هر یك از مصلی های اصفهان و گلپایگان یك میلیارد تومان و به مصلای كاشان مبلغ 500 میلیون تومان اختصاص یافت. دکتر اسماعیلی گریزی هم به بودجه امسال مصلاها زد و گفت: «اعتبارات فرهنگي استان در سالجاري 80 ميليارد تومان است که 10 درصد اين مبلغ (8 میلیارد تومان) در سالجاري به مصلاهاي استان اختصاص مي‌يابد.»

 

بنیاد مسکن

یکی دیگر از منابع تامین هزینه احداث مصلی بنیاد مسکن است. به گفته مديركل بنياد مسكن انقلاب اسلامي استان اصفهان هم اکنون در این استان پنج مصلي نمازجمعه توسط این بنياد در حال ساخت است. سيد اصغر مستولي زاده در این زمینه گفت: «اين مصلي ها واقع در شهرهاي اردستان، تيران، داران، علويجه و فریدن و با اعتبار بيش از 5 ميليارد تومان در حال ساخت است و تا تیرماه سال 89 بین 10 تا 30 درصد پيشرفت داشته است.»

 

احداث مصلای خمینی شهر؛ در حد صفر

بحث احداث مصلای خمینی شهر در سال 86 و همزمان با مصوبه هیات دولت درخصوص تامین اعتبار جهت ساخت مصلی در کل کشور شروع شد. کمک دولت موجب شروع «نهضت مصلی سازی» در کشور گردید؛ نهضتی که همایشهای متعددی هم با این موضوع تشکیل داد. در خمینی شهر همزمان با امامت جمعه حجت الاسلام میردامادی در این خصوص چندین جلسه برگزار شد و حتی یکی از مساجد شمال شهر به عنوان مکان موقت برای برپایی نمازجمعه تعیین شد. این طرح اما با یک مشکل مواجه شد: کارگاه های اطراف مصلی بخشی از طرح بودند اما جایی برای آنها در نظر گرفته نشده بود تا به آن نقل مکان کنند. همین امر موجب شد تا صاحبان این کارگاهها حاضر به ترک محل کارشان نشوند و در نتیجه طرح متوقف شد. اردیبهشت 89، سفر حجت الاسلام تقوی رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه کشور به خمینی شهر موجب شد تا موضوع مصلای خمینی شهر به صورت جدی مورد بحث قرار بگیرد. تقوی در این سفر و در پاسخ به درخواست حجت الاسلام سالمی امام جمعه در خصوص وضعیت نامطلوب مصلای خمینی شهر، اعلام کرد: «با توجه به دیرینه فرهنگی این مردم، چنین مصلایی در شان نیست اما نباید منتظر بمانید تا از تهران برای این مشکل اقدام شود. باید مسئولان شهر در این مورد فکری بکنند.»

آبان 89، سفر دکتر ذاکر استاندار به خمینی شهر فرصتی را فراهم کرد تا موضوع مصلی مجدداً مطرح شود. حجت الاسلام سالمی امام جمعه در این جلسه خطاب به استاندار گفت: «در زمینه فرهنگی ما چند مشکل داریم، یکی بحث مصلی است که بازدید کردید. روال قانونی ساخت مصلی این است که بخش عمرانی شورای سیاستگذاری، محل مصلی را تعیین کند و بخشی از بودجه اش را هم بدهد. بقیه اش را هم استانداری بدهد. آنها همین مکان را تعیین کردند. اگر سنگتراشهای اطراف به اینجا ملحق شود مشکل حل می شود.»

بهمن 89، حضور حجت الاسلام میرتاج الدینی معاون پارلمانی رئیس جمهور در خمینی شهر فرصتی را فراهم کرد تا بار دیگر موضوع مصلای خمینی شهر مورد بحث قرار گیرد. حجت الاسلام سالمی امام جمعه كه تاكنون پيگيري هاي فراواني براي ساماندهي به اين امر صورت داده خطاب به میرتاج الدینی گفت: «نمازجمعه خمینی شهر بسیار باشکوه برگزار می شود ولی مصلای آن، سوله ای است که در شأن مردم نیست. نزدیک مسکن مهر، یک زمین 6 هزار متری را به ما داده اند که مصلی آنجا ساخته شود ولی چون از مرکز شهر دور است مناسب مصلی نیست. همین جای فعلی بهترین مکان است که ساختمان جدید آن ساخته شود.»

بجز این سخنان، در جلسات متعدد دیگری هم موضوع مصلی مطرح شد ولی به دلیل نبود اعتبار کافی، این موضوع به نتیجه ای نرسید.

هزینه احداث مصلی خمینی شهر؛ چند میلیارد تومان؟

به گفته کارشناسان، ساخت مصلی جدید خمینی شهر را در دو حالت می توان در نظر گرفت؛ اول احداث مصلی در زمین کنونی مصلی که بالغ بر 9 هزار مترمربع است. چنانچه مصلی محدود به همین 9 هزار مترمربع گردد با احتساب 300 هزار تومان برای هر مترمربع، و هزینه های جانبی در حدود 4 میلیارد تومان هزینه ساخت مصلای خمینی شهر می گردد. حالت دوم حالتی است که ساختمان مصلی و زمینهای اطراف مصلی از جمله زمینهای اطراف -که هم اکنون کارگاه است- به صورت مجموعه ای کامل در نظر گرفته شود به گونه ای که دفتر امام جمعه، ستاد نمازجمعه، ستاد امور مساجد و ... نیز داخل این مجموعه در نظر گرفته شود. در این حالت بودجه ی مورد نیاز در حدود  10 میلیارد تومان برآورد می شود.

 

سخن پایانی

به نظر می رسد در قطار مصلی سازی، خمینی شهر در کوپه های آخر قرار گرفته است. مصلای جدید برخی از شهرها از جمله زرین شهر احداث شده، و مصلی شهرهای زیادی هم در حال احداث است اما مصلاي نماز جمعه خميني شهر كه جمعيت شركت كننده اش به مراتب بيشتر و گاه چندين برابر شهرهاي ديگري است كه داراي مصلا شده اند، بايد با وضعيت كنوني روزگار طي كند.

امید است با همت مسئولان، کلنگ احداث مصلای خمینی شهر هم در آینده ای نه چندان دور به زمین زده شود تا شاهد مصلایی در شأن مردم این شهر باشیم.