یزید شخصی فاسق، شرابخوار و آدمکش، متظاهر به فسق است و فردی مانند من با چنین کسی بیعت نخواهد کرد.

(امام حسین(ع))

فلسفه قیام امام حسین (ع) در مقابل یزید فراتر از هزاران جنگی است که در طول تاریخ در جای جای این کره خاکی روی داده است. حافظه تاریخ بشریت از قدیمی­ترین تمدنها و کشورها تا سالهای اخیر، جنگ­ها و نهضت­ها و قیام­های متعددی را در خود ثبت کرده است که برخی از آنها که به طور وسیع و سالیان دراز در سرزمین­های پهناوری رخ داده است نام آشنا بوده و آنها که در منطقه محدود و کشور خاص اتفاق افتاده را دانش آموزان همان کشور درکتابهای تاریخی خود چند سطری از آن -آن هم نه از روی رغبت- می­خوانند. بسیاری از قیام­ها و جنگ و گریزها که تعداد کمی در آن شرکت داشته­اند اصلاً نام و نشانی از خود باقی نگذاشته­اند. بی­تردید انگیزه عمده آن جنگ­ها کشورگشایی، زیاده­خواهی­ها، تجاوزها و نژاد پرستی می­باشد و معدودی از آنها هم قیامهایی است که عده­ای برای خارج شدن از زیر بار ظلم و ستم حاکمان نموده­اند.

اما یک نبرد نابرابر هفتاد و دو نفری در مقابل یک قدرت حاکم آن هم در یک نیمروز و در شرایط تهدید و زور و سانسور شدید خبری و تلاش حاکمان برای محو و بی­اهمیت جلوه دادن قیام کنندگان و نعل وارونه زدن و خارجی و شورشی و بلوایی خواندن آنها، قاعدتاً بایستی به فراموشی سپرده می­شد نه آنکه هر سال پر آوازه­تر به سرزمین­ها و مخاطب­های جدیدی دست یابد. راز این ماندگاری و پویایی در چیست؟ قطعاً حق و ناحق بودن و الهی و شیطانی بودن و مظلوم و ظالم بودن دو طرف رمز این پایداری است.

بنابراین صف حسینیان و صفات و مشخصات آنها الهی است و برای ما الگو بوده و در صورت عمل به آن می­توان ادعای طرفداری و عزادار حسینی بودن را داشت و صفات و رفتار صف مقابل یعنی یزید شیطانی بوده و شیعه و عاشورایی از آنها به دور است. پس باید آن صفات را شناخت و در این راستا شناخت صفات و اعمال یزیدی می­تواند در دوری امت حسینی از آن صفات و اعمال  و رفتار مؤثر واقع افتد. از این رو بارزترین رذائل اخلاقی یزید را بر می­شماریم و قبل از آن برای شناخت بهتر از این لکه ننگ تاریخ بهتر است به شرایط تربیتی و رشد و نمو وی اشاره­ای داشته باشیم.

مولود هوی و هوس: یزید زاده ازدواج هوسبازانه معاویه با دختری زیبا رو و صحرانشین از نژاد رومیان به نام «میسون» می­باشد که خدمتگزاران معاویه از بادیه نشینی در مقابل زر و زور از وی گرفته و به شام به نزد وی برده بودند.

اما با تولد یزید و تحمیلی بودن ازدواج میسون به صحرا بازگشت و به ناچار یزید نیز اکثر زندگی خود را به جای کاخ معاویه در بادیه مادر به سر برد و به شکار و صحراگردی می­گذراند. اما از طرفی معاویه در حد جنون او را دوست می­داشت و دردانه نازپرورده­اش می­داشت. یزید نه تنها از تعلیم و تربیت اسلامی به دور بود، حتی اعتقادی به ظاهرسازی و تظاهر به اسلام و دینداری به سبک پدر و اطرافیانش هم نداشت و از بیان بیزاری از اسلام و بی­توجهی به دستورات و آموزه­های آن و انجام امور حرام نیز باکی نداشت. آری! وی در چنین شرایطی یعنی در ناز و نعمت و خود سری و فارغ از تعلیم و تربیت رشد نمود وی در صحراگردی و شهوت رانی و نفرت و کینه به دینداران واقعی رشد و نمو یافت

یزید چند صفت عمده و بارز داشت که شناخت آنها برای ما مدعیان پیروی از امام حسین (ع) به جهت دوری و برائت از آنها لازم است.

1-   باده نوشی و شراب خوارگی:

با ظهور اسلام و ابلاغ تعالیم نجات بخش آن باده نوشی و شراب خوارگی حرام و مسلمین از آن بر حذر داشته شدند. اما یزید پسر خلیفه بی توجه به این امر به این حرام دست می­زد و حتی برای ارتکاب به آن به غیر مسلمانان متوسل و به مکانهایی که امکان دسترسی به آن فراهم بود می­رفت و چنان به شراب خوارگی مشغول بود که کمتر لحظه­ای او را مست نمی­یافتند. نوشیدن شراب برای او امری عادی بوده و اکثر اوقات عقلی بر او حاکم نبود.

 2-   زنبارگی و شهوت رانی:

مشخصه بارز دیگر یزید که با شراب خوارگی وی همراه بود، شهوت رانی و زنبارگی وی بود که هر زیبارویی را در خدمت بوالهوسی خود می­خواست. حتی اگر زن شوهر داری در مسیر طمع او قرار می­گرفت می­خواست او را به هر قیمتی صاحب شود و رحمی به همسر و فرزندان وی نمی­کرد. یزید پیرزنان و جاسوسانی را با زور و زر گمارده بود تا به حریم زنان و دختران وارد و از بین آنها برای شهوت رانی­های وی زیبارویی را شکار کنند، از جمله آنها زن شوهردار و پاکدامنی به نام «ارینب» دختر یکی از امیران دودمانهای وابسته به قبیله بزرگ قریش بود که یزید قصد تصاحب وی را داشت. ارینب همسر عبدا... بن سلام بود و معاویه که بی چون و چرا همه چیز را برای فرزند خود فراهم می­کرد برای تحقق شهوت طلبی فرزندش با کمک عمرعاص نقشه­ای طرح کرد ولی امام حسین (ع) آنها را ناکام گذاشت.

  3-  بی ایمانی:

صفت بارز دیگر یزید بی اعتقادی و بی ایمانی به اسلام بود. البته خانواده وی و پدرش نیز چنین بودند ولی به هر حال معاویه در ظاهر به دینداری تظاهر کرده و آن را ابزار حکومت خود قرار داده بود ولی یزید نازپرورده و شهوت ران و به دور از تربیت و آداب اجتماعی در همین حد هم عمل نمی­کرد و راحت بی اعتقادی خود را به دین اسلام بیان و به هیچ یک از دستورات اسلامی و حرام و حلالها عمل نمی­کرد.

4   -  کینه ورزی:

یکی از مشخصات بارز یزید بن معاویه کینه ورزی است به شکلی که کینه هر کس در سینه فاسد وی جای می­گرفت برای او نقشه­ها و طرح­ها می­ریخت تا او را از جلوی پای خود بردارد و به اهداف خود برسد. در این راستا خاندان حضرت علی (ع) و فرزندان او جایگاهی ویژه داشتند و در مقابل آنها برخلاف پدرش هیچ مدارایی را روا نمی­داشت و همه چیز را بر وفق مراد خود که بر پایه شهوت و جهالت و خودخواهی و مال پرستی بود می­خواست. اگر کسی تسلیم و در خدمت منافع وی نبود کینه­اش به دل گرفته می­شد و بایستی نابود می­گردید.

 5-  صفات دیگر:

   طبیعتاً به دور بودن فرزند معاویه از تعالیم اسلامی و رشد و تربیت وی در شرایط اشرافیت معاویه­ای و تسلیم محض بودن پدر در مقابل وی و مرتبط بودن با مزدوران معاویه رذائل اخلاقی دیگری علاوه برآنچه نگارش شد دریزید فراهم آورده بود که با به حکومت رسیدن وی امت اسلامی که بنای انحراف آنها از زمان معاویه گذاشته شده بود از مسیر صحیح و درست و تعالیم اصیل اسلامی خارج و به گمراهی و انحراف کشانده شد به گونه­ای که دیگر امام حسین (ع) سکوت را جایز نشمرده و با قیام خونین خود و اسارات زینب و اهل بیت خود صفها را جدا و نقاب از چهره فاسدان و دنیا دوستان برداشتند. برخی از این رذائل اخلاقی عبارتند از: عمل نکردن به حرام و حلال خدا،خودخواهی، تجمل پرستی، زیبا دوستی افراطی، بدعت گذاری، زور گویی، دروغ گویی، حیله­گری، چاپلوسی، زرپرستی، ترویج رشوه و ریاکاری و دغل بازی و خریدن افراد با پول، از بین بردن ارزشها و جایگزینی ضدارزشها و ده­ها  صفت ناروای دیگر. اما آنچه ما باید توجه بیشتری به آن داشته باشیم. مشخصات و خصوصیات و اخلاقیات صف حسینیان برای عمل به آن و صفات و خصوصیات و رذائل یزیدیان برای دوری از آنها تا بدین طریق شناخت راههای درست و نادرست ممکن گردد.