شعر طنز جدی تر است یا شعر جدی؟

ارسال در کتاب و ادبیات

محمد رضا رفیع زاده که به گفته خودش برای این که به مخاطب فشار نیاید اسمش به رضا تقلیل یافته و باز در جهت رعایت افکار عمومی "زاده" اش هم زده شده و جمع و جور و قَلَمه ای تبدیل گشته به رضا رفیع.
رضا رفیع طنزپرداز و روزنامه نگار، شاعر، نویسنده و مجری ای که حدود بیست سال است هم در عرصه طنز مکتوب و هم در عرصه طنز شفاهی فعالیت دارد که حاصل اش چندین سال نویسندگی در نشریات و مطبوعات مختلف، از سردبیری نشریه طنز "گل آقا" گرفته تا نویسندگی در ستون " بزن در رو" روزنامه جام جم و روزنامه اطلاعات همچنین به جاست که اجراهای تلویزیونی و شب شعر های طنز وی نیز از قلم نیفتد. رضا رفیع که متولد 1347 در شهرستان تربت جام است، برادر کوچکتر جلال رفیع نویسنده و روزنامه نگار نیز هست.
از تحصیلاتش هم باید گفت دارای کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی است یعنی همان فوق لیسانس سابق، که باز هم به گفته خودش با اعمال شاقه و به زورسر کلاس رفتن و سر کلاس از زیر میز با پیامک جلسات کاری و جریانات ادبی و طنز را مشورت دادن و صفحه بند روزنامه را در بستن صفحات ادبی از زیر میز یاری نمودن، به این مهم نایل گشته اند.
گفتنی است که مدتی است برنامه طنز "قند پهلو" از شبکه آموزش با اجرای رضا رفیع روی آنتن می رود. استقبال بی نظیر مردم از این برنامه جدای از اجرای خوب این مجری توانا و طناز و ناصر فیض و شهرام شکیبا نشان دهنده این مطلب نیز هست که طنز ادبی همچنان محبوبیت خود را در بین مردم داراست و با وجود سرگرمی های رنگارنگ این دوره زمانه، ایرانیان همچنان دوستدار ادبیات و طنز هستند. همین پشتوانه باعث شده این برنامه جای خود را به سرعت باز کند و سازندگان را به تداوم آن دلگرم سازد.
وی همراه ناصرفیض در کنگره شعر الغدیر دانشگاه آزاد خمینی شهر حضور پیدا کرده بود که فرصت در آن همهمه و شلوغی گفتگویی با او انجام داد که گزیده ای از آن را می خوانید.


چرا برنامه " قند پهلو" فقط در شبکه آموزش برگزار می شود؟
دلیلش این است که من از همان ابتدا در شبکه 7 بودم و ما از اول ماجرا طرح چنین برنامه ای را آنجا مطرح کردیم و ایده اش در آنجا شکل گرفت و بعد از اجرا با استقبال مردم مواجه شد. استقبال مردم دلیلی بر این شد که بخواهند که برنامه در آنجا بماند تا مردم بیشتر به این شبکه مراجعه کنند.


شما راز موفقیت این برنامه را در چه می دانید؟
افرادی که در این برنامه حضور دارند همه صاحب تخصص هستند؛ سال ها هم اهل نگارش بوده اند و هم اهل اجرا. به گونه ای به خاطر این نگاه تخصصی و اعتماد رسانه این برنامه موفق بوده است. از دلایل مهم دیگر اینکه این برنامه در چارچوب مشترکات همه جریان ها و جناح ها حرکت کرده و هرگز تلاش نکرده ایم که از طنز برای کنایه زدن به جناح یا جریانی استفاده کنیم و صرفا وجه ادبی طنز مد نظر بوده است. البته در آینده ممکن است اگر سیاسیون استقبال کنند و جهت اینکه حرف مردم را زده باشیم شیب وجه سیاسی مان بیشتر شود.


تعریف شما از طنز فاخر چیست؟
طنز فاخر طنزی است که با توجه به خیلی از ارزش ها گفته و نوشته شود که آن ارزش ها، ارزش های اخلاقی، دینی و انسانی هستند. اگر این ارزش ها در طنز رعایت شود طنز، طنز فاخری خواهد بود.


به نظر شما در حال حاضر شعر طنز جدی تر است یا شعر جدی؟
هر دو جدی هستند البته شعر طنز را الان خیلی ها جدی تر می گیرند. در این ده سال گذشته این نکته جا افتاد که طنز یک گونه ی فاخر است که می تواند در جامعه جریان ساز باشد. وقتی این نیاز احساس شد خیلی از دوستان جدی پرداز و جدی سرا وارد حوزه طنز شدند و در حال حاضر شاهد کارهای آنها هستیم.


آیا شاعران طنزپرداز برای خود رسالتی قائل هستند؟
فلسفه هنر برای هنر که دیگر فلسفه مردودی است و برای هنرمندان قابل قبول نیست چرا که انسان هر حرفی که می زند می خواهد مفهومی را انتقال دهد و اگر مفهوم انتقال پیدا نکند، سخن فاقد مفهوم و محتوا خواهد بود و هیچ انسانی دنبال حرف زدن بی محتوا نیست. البته سخن هر چقدر جنبه های تکنیکی و ادبی بیشتری پیدا کند بار محتوایی و هدفمندی آن بیشتر خواهد شد.


آیا روحیه طنز و طنزپردازی شما در رابطیتان با مردم مشکلی برایتان ایجاد نمی کند؟
اصلا. اتفاقا من به خاطر نوع کاری که دارم از مردم فقط باز خورد مثبت و لبخند می گیرم. من همیشه خدا را شاکرم که همیشه مردم را با لب های خندان می بینم تا چشمان گریان و این، خود بهترین بازخورد مردمی اش است که من تشویق می شوم به کارهای طنز بهتر.


ما در دو هفته نامه فرصت ستونی تحقیقی با عنوان جستجوی رگه های طنز شاعران خمینی شهر را داریم که تا به حال آثار بعضی از شاعران طنزپرداز شهر را چون مرحوم خاسته بررسی کرده ایم. شما تاثیر چنین کاری را چطور می بینید؟
طنز هر چقدر استانی تر بشود بهتر است. حتما که نباید رییس جمهور دست به چنین کارهایی بزند و سفرهای استانی بکند، در حوزه های مختلف به خصوص در حوزه ادبیات و شعر نیاز است که به صورت تفکیکی و استانی مورد بررسی قرار بگیرد. این در جهت توجه دادن بیشتر مردم به لهجه ها و زبان های مختلف فولکلوریک کشور بسیار موثر است. رویکرد آینده برنامه " قند پهلو" نیز به سمت استانی شدن است و در شکل بعدی این برنامه شاهد این اتفاق خواهیم بود که هم در استان ها برنامه را ضبط کنیم و هم استان ها به صورت استانی در این برنامه حضور داشته باشند و این صرفا به خاطر نشان دادن توانمندی های ادبی و فکری استان ها و شهرستان هاست.


نظر شما در مورد شعر خمینی شهر چیست؟
این سوال را باید از کسانی که تخصص شعر اصفهان و خمینی شهر را دارا هستند پرسید اما به طور کلی حضور شعر در این شهر خیلی ملموس است. مردم در خیلی جاها برنامه هایی را شرکت می کنند که شامل برنامه هایی چون موسیقی و نمایش باشد ولی در این شهر مردم صرفا با شعر جذب می شوند. اینکه مردم ساعت ها صبورانه می نشینند و شعر گوش می دهند، گواه بر این است که شعر شهر شما جنبه مردمی اش زیاد است.


با توجه به این که شما در کنگره میلاد آفتاب حضور داشتید، اگر ممکن است نظرتان را در مورد آن کنگره بگویید. بسته پیشنهادی شما در مورد به موجود آمدن دوباره چنین کنگره هایی در شهر ما چیست؟
به طور کلی پیشنهاد را باید کسانی بدهند که در راس این کنگره بودند و از نزدیک با مشکلات و زحمت های آن با خبر بودند اما به عنوان کسی که به صورت مهمان در این کنگره حضور داشته و از نزدیک شاهد ذوق و شوق و استقبال شدید مردم از این اتفاق ادبی بوده ام، می توانم به سبک خودم بسته پیشنهادی بدهم و آن این که مشترکات آیینی و ادبی را مسئولین جدی بگیرند و قدر محافلی که قابلیت این که مردم را در قالب ادبیات و هنر با مفاهیم ارزشی و اخلاقی و دینی گره بزند بدانند، همچنین اگر در چنین محافلی گاهی تیر و ترکشی هم هست صبوری پیشه کنند چون هیچ محفل و مجلسی نیست که بشود گفت صد در صد مورد قبول هست. در همه محافل ممکن است شعر یا مطلبی خوانده شود که مورد قبول من نوعی نباشد اما به خاطر مویی ترک پوستین کردن خطاست و به خاطر دستمالی قیصریه را به آتش کشیدن نارواست. اتفاقات مهم را باید شکوهش را در نظر گرفت و مسئولین آن را همراهی کنند و باید به فکر تامین بودجه و محتوای این برنامه بود و در محتوا نیز می توانند نظارت بیشتری داشته باشند، بدین گونه می تواند چنیین محافلی دوباره شکل بگیرد.