ده سال پیش «زهرا داورپناه» یکی از شهروندان خمینی شهری در اقدامی خودجوش و متفاوت به چاپ قصه قدیمی «قلیه جیگر» با گویش ولاتی همت گماشت. به گزارش خبرنگار فرصت آنلاین، راوی داستان قلیه جیگر، قصه را به زبان فارسی روایت می کند اما گفت و شنودها همگی به گویش ولاتی است. ابتکاری که نگارنده در برگردان این قصه به خرج داده این است که ترجمه فارسی دیالوگ ها را در متن قصه نیاورده بلکه ترجمه ها را در قالب مجموعه لغات و اصطلاحات در پایان کتاب گرد آوری کرده است تا خواننده را به خواندن واژه های ولاتی وادار نماید. در واقع نگارنده به این اصل اساسی که آموزش باید از کودکی آغاز بشود تا نکات به خوبی در ذهن کوک نهادینه گردد، عمل کرده است.

داورپناه در مورد انگیزه اش از این اقدام فرهنگی می گوید: بنده توانایی گفتگو با گویش ولاتی را دارم اما فرزندانم فقط می توانند متوجه منظور کسی که به ولاتی صحبت می کند بشوند و توانایی صحبت کردن با این گویش را ندارند و اگر اوضاع به همین منوال پیش برود فرزندان فرزندانم نه تنها توانایی گفت و شنود ندارند بلکه حتی متوجه صحبت های دیگران با گویش ولاتی هم نمی شوند و آن وقت است که باید فاتحه گویش ولاتی را خواند از همین رو تصمیم گرفتم با نوشتن قصه ای که مورد علاقه همه بچه هاست آنها را با این گویش آشنا کنم.

وی ادامه می دهد: برای این کار با استاد خاسته مشورت کردم وایشان بسیار از این طرح استقبال کرده و بنده را راهنمایی کرد و بعد از پایان کار آن را مطالعه کرده و تایید نمود و در نهایت این قصه را همراه با قصه معروف نمکی و دیو سیاه (به زبان فارسی) با هزینه شخصی در شمارگان هزار نسخه توسط انتشارات گفتمان اندیشه معاصر به چاپ رساندم.

بر اساس همین گزارش، اگرچه بر این کتاب هم از نظر محتوا و هم از نظر فرم جای تغییرات و پیشرفت های زیادی متصور است اما، این نویسنده را تنها و تنها به خاطر داشتن این دغدغه که گویش ولاتی باید از طریق آموزش به کودکان حفظ گردد، باید مورد تقدیر قرار داد اگرچه تلاش و البته ذوقی که در این زمینه به کار گرفته نیز خود بسیار ارزشمند است اما متاسفانه این کتاب چه در زمان انتشار و چه بعد از آن مورد بی مهری زیادی قرار گرفت و آن طور که بایسته و شایسته بود به مخاطب معرفی نشد.

داورپناه خود در اینباره می گوید: سال 1384 وقتی برگردان قصه به پایان رسید آن را به شهرداری ارائه دادم تا انتشار آن را به عهده بگیرد اما علی رغم اینکه در این نهاد استقبال خوبی از کتاب شد، پرداخت هزینه انتشار مورد پذیرش آنها واقع نشد و من علی رغم مشکلات زیاد مالی، خودم تامین این هزینه را به عهده گرفتم اما در حوزه توزیع نیز با مشکل مواجه گشته و تنها موفق به توزیع رایگان کتاب شدم.

اقدامات متفاوت افراد مختلف برای احیا و حفظ گویش ولاتی
گویش ولاتی خمینی شهر موضوعی است که در زمان های مختلف به طرق گوناگون مورد توجه افراد مختلف قرار گرفته است. شاید دورترین زمان انجام این اقدامات البته به صورت مکتوب به سال 1341 برگردد که شخصی به نام «فَروَشی» اقدام به چاپ مقاله ای در این مورد در نشریه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران نمود. البته شنیده ها حاکی از آن است که پروفسور آلن آمریکایی نیز در دهه بیست برای تحقیق در این مورد به سده سفر کرده است. به گفته مرتضی اشرفی کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی که موضوع پایان نامه خود را به معرفی لغات این گویش همراه با آوانگاری و ترجمه فارسی آنها اختصاص داده، سال ها پیش یک زبان شناس روسی نیز تحقیقاتی در این باب انجام داده است.

حاج آقا جمال صهری شاید اولین کسی باشد که با این گویش شعر سروده است. البته همزمان با ایشان، هادی یکی از شعرای خمینی شهری نیز نوحه هایی را با گویش ولاتی ثبت کرده است.
تحقیقات و مقالات استاد طلایی در باب گویش ولاتی، شعر سرایی و شعر خوانی خاسته شاعر مردمی و نام آشنای خمینی شهر به گویش ولاتی، اشعار شاعران جوان شهر از جمله سعید بیابانکی و حسین حاج هاشمی به این گویش، اختصاص بخشی مستقل تحت عنوان گویش ولاتی در پایگاه خبری دانشنامه ای فرصت آنلاین به این موضوع، انتشار اخباری با گویش ولاتی در فرصت آنلاین، انتشار پایان نامه مرتضی اشرفی در قالب ستونی با عنوان «تحقیقی پیرامون گویش ولاتی» در دوهفته نامه فرصت و پایگاه فرصت آنلاین، انتشار نتایج تحقیقات خانم دکتر خاتون آبادی در این زمینه در نشریه فرصت از دیگر اقدامات انجام شده با محوریت گویش ولاتی است.

سعید بیابانکی نیز در گفتگویی با نشریه فرصت پیشنهاد راه اندازی یک فرهنگسرا ویژه گویش ولاتی را مطرح کرده و گفته در چنین مکانی حتی مسوول پاسخگویی به تلفن هم باید با گویش ولاتی صحبت کند.

ضرورت حفظ و احیای این گویش سبب شد تا نشریه فرصت پیشنهاد تشکیل یک سمن دراینباره را مطرح نماید و متعاقب آن جمعی از جوانان و علاقمندان به احیا و حفظ این گویش در شهر به تازگی اقدام به تاسیس یک سمن با همین موضوع نمایند که امیدواریم در این کار توفیق حاصل کنند.