شعرای سده ای در شبه قاره هند

ارسال در کتاب و ادبیات

در دوره صفویه دامنه علوم و فنون و زبان فارسی در خارج از ایران به خصوص هند و ممالک اسلامی و فرارود و آسیای کوچک و پاکستان و نقاط دیگر دوردست جهان گسترش یافته و زبان و ادب ملت ایران در تمام این سرزمینها رواج پیدا کرده و اهالی آن در پیشرفت آن خدمات شایانی به عمل آورند..یکی از مهمترین عوامل گسترش زبان و ادب ایرانی در شبه قاره هند، مهاجرت فضلا و علما و دانشمندان و سخنوران ایرانی به دلیل هنرپروری امیران دوره مغول- تیموریه و اوضاع نامناسب ناشی از جدالهای سلاطین صفویه با طوایف ازبک و افغان و روس و ترکان عثمانی و نیز تعصبات شدید مذهبی بعضی سلاطین صفوی بوده است. در دوره حکومت مغولان در هندوستان، حجم عظیمی از دانشمندان و سخنوران فارسی از ایران به شبه قاره روی نهادند و در آنجا به سرپرستی و حمایت سلاطین و امرای دانش پرور دوره مغولان کبیر، هنر سخنوری و فن انشای خود را نشو و نما داده و تربیت کرده به اوج کمال رساندند. جای تردید نیست بسیاری از شعرا به سبب بی التفاتی سلاطین صفویه بر تمایلات عمومی مدح گویی و قصیده سرایی شعرا، به ترک وطن آماده شدند و در دربار سلاطین مغول - تیمور- مورد پذیرایی گرم قرار گرفتند. هدف از مهاجرت شعرا از ایران به شبه قاره را می توان در عوامل سیر و سیاحت، تجارت، ملازمت در دربارهای شاهان، حرفه و فن مثل طبابت تقسیم بندی نمود.


بعضی از شعرای سده ای که در زمان مغولان کبیر به هند مهاجرت کردند به شرح ذیل می باشد:


- ملاعشرتی

وی ولد حاج عین علی فروشانی برادر قطب العارفین حاجی اسماعیلی بود و تحصیلات خود را در اصفهان به پایان رسانده و بعضی کتب طب را پیش حکیم شفاهی خوانده بود. در عهد شاه جهان به شبه قاره هند وارد شد و به خدمت نواب میرزا رستم صفوی متخلص به فدایی راه یافت و تمتعی برداشته بعد از مدتی به وطن برگشت و در مشهد مقدس در گذشت.


- میرزا عنایت ولد میرزا مؤمن خوزانی.
این بیت شعر از اوست:
سوره یوسف چو بینی یادکن آن ماه را     چین ابرو کن تصور سین بسم ا... را


- فارقا:

محمدابراهیم نام داشت و برادر ملاعشرتی مذکور است. او هم خوش طبع بود. به هند رفته با ظفرخان مربوط شده بعد از آن به لاهور آمده مریض شد و در آنجا فوت کرد.
 این بیت شعر از اوست:
یا رب دل شکسته گر نیست جای تو       پس در کجایی ای همه جانها فدای تو