به شيشه كس نتراشد ز روي خارا گل           چنانكه بانگ درشت تو مي‌خراشد دل

در شماره 34 فرصت در ستون ذره بين در مطلب بيماريهاي نوپديد، يكي از اين معضلات بوق زباني مطرح شده بود؛ معضلي كه اگر بپذيريم زندگي در محيطي سالم و به دور از آلودگي ها از جمله آلودگي صوتي حق همه شهروندان است قابل حل مي‌باشد.

در بيتي كه از سعدي شيرازي در ابتدا آورده شد چه زيبا استفاده نابجا از ابزار و فن آوريهايي كه سبب آزار ديگران مي‌شود شاعرانه بيان شده است، به گونه‌اي كه اگر در بيت مذكور بجاي بانگ كه همان استفاده نادرست از صداست هر ابزار ديگري مثل بوق بيجا را بگذاريم براي شهرنشينان فعلي ملموس‌تر خواهد بود.

اما همچنان مشكل باقي است و لذا مراكز فرهنگي و رسانه‌هاي مختلف بايد به سبك‌ها و روش‌هاي مختلف ناهنجاريها را گوشزد كنند. در اين مجال برآنيم كه با استفاده از زمينه علم رفتارشناسي از زاويه ديگري به مسئله بوق زباني البته به سبك طنز نگاه كنيم.

دانشمنداني كه روي رفتارهاي موجودات زنده كار مي‌كنند و تعدادي از آنها كه به آواشناسي و تفسیر صوت‌ها و صداها و امواجي كه موجودات بكار مي‌برند علاقه‌مند هستند؛ اخيراً دامنه تحقيقات خود را به بوق زباني گسترش داده و سعي در شناسايي انواع بوق‌ها و تفسير آنها نموده‌اند. نتايج اين تحقيقات منتشر شده به دست ذره بين افتاده كه آنها را براي خوانندگان فهيم اين ستون فضول كه محور كج و ترمز قديمي و غير ABS و فرمان غيرهيدروليك دارد افشا مي‌كنيم.

بر اساس نظريات فوق، بوق ها را بر پايه آواها و نوازش آنها مي‌توان به چندين دسته نرم بوق، زنگ بوق، شيطان بوق، سلام بوق، بوق بوق (شادبوق)، هرز بوق(غر بوق)، برق بوق، شوفر بوق و ابزار بوق تقسيم كرد كه به شرح آنها مي‌پردازيم.

1- نرم بوق: بوق زدن آرام و ملايم بي ‌وقفه در موارد نياز مثل خبركردن عابر پياده و يا وسايل نقليه ديگر مي ‌باشد. تنها فلسفه نصب بوق بر خودروها و موتورسيكلت‌ ها همين مورد استفاده به جا از آن بوده است و موارد ديگر استفاده نابجا از آن است.

2- زنگ بوق: بوق زدن به منظور خبر كردن اهل خانه مثلاً براي مراجعه به درب خانه و يا باز كردن درب خانه و پاركينگ و اطلاع به ساكنين منزل كه من در كوچه حضور دارم و سايه من بر سر شماست و يا از طرف تاكسي تلفني ها كه بدنبال مشتري خود مي‌گردند و حضور خود را اعلام مي‌دارند و از طرف كساني كه چيزي براي يكي از ساكنين محله آورده و اعلام مي‌كند كه بيا بگير.

3- شيطان بوق: بوق زدن به منظور تشويق ماشين جلوئي براي قانون شكني و عبور از چراغ قرمز كه در ابتدا بصورت تك ‌بوق و يا چندبوق كوتاه پشت سر هم است و اگر احتمالاً راننده جلوئي قانونمند و بوق نفهم بود بوق با شدت بيشتري تا تسليم راننده جلوئي بكار مي‌رود.

4- سلام بوق: اين نوع بوق زباني به منظور سلام و احوالپرسي و اداي احترام به يك عابر پياده و يا صاحب مغازه و يا راننده ديگر و يا دوست و هم‌ كلاسي قديمي بكار مي ‌رود، شدت و دامنه و فركانس و تعداد بوق به مقام و موقعيت اجتماعي و اقتصادي فرد مورد احترام و میزان دوستي و نزديكي راننده با فرد مقابل و مدت زمان هجران و دوري از همديگر بستگي دارد، برگردان بعضي از اين بوق‌ها به زبان معمول انسانها معاني: خيلي مخلصم، خيلي چاكرم، كجائي پيدات نيست، مشتاق ديدار، خوشا اون روزا، اي زبل، ناقلا و حتی يك سلام معمولي را در بر دارد. كاربرد اين نوع بوق زباني حقوق شهروندان را بطور مضاعف ضايع مي‌كند؛ يكي آلودگي صوتي و دومي ايجاد راهبندان و بخطر انداختن امنيت ديگران.

5- بوق بوق«شادبوق»: نواختن بوق‌هاي با دامنه و آهنگ كوتاه و اما ریتميك و آهنگين همراه با حركات موزون راننده و سرنشينان آن و چاشني ترقه مي‌باشد كه كاربرد اصلي اين نوع بوق زباني مردم آزار در عروسي ها و جشن ‌ها و اعياد و پيروزي تيم دلخواه مي‌باشد. اكثر اوقات اين نوع بوق زباني كه بصورت گروهي انجام مي‌گيرد از نيمه شب به بعد شكل مي‌گيرد.

6- هرز بوق «غربوق»: اين نوع بوق زباني كه به لكنت شبيه است عادتي بوده و راننده بي مورد و بدون فكر و بي‌هدف دستش روي بوق مي‌رود. صداي ضعيف داشته و با فاصله‌هاي كوتاه زده مي‌شود معمولاً همراه با حركات بي ‌اراده دست‌ و سر و گردن و تنه راننده مي ‌باشد و اغلب نشان از اضطراب و پريشاني فكر راننده دارد. می توان آن را «وراجي» در سخن گفتن دانست كه هر دو «لغو» هستند كه بايد از آن دوري كرد.

7- برق بوق: نوعي بوق ناگهاني و بلند و كشيده است كه هر شنونده و عابري را جا كن كرده و برق مي ‌گيرد و به اصطلاح پيرزنان طعم آن چشيده (باد هراس)(1) در جان مي‌اندازد، مردم اسم ديگري براي اين نوع بوق دارند. انگيزه نواختن اين نوع بوق بخصوص در كنار زنان و مردان مسن چيزي جز مردم آزاری نمي‌تواند باشد.

8- شوفر بوق: اين نوع بوق كه زبان ارتباطي شوفر با شوفر مي‌باشد حاوي ارسال پيام هائي است كه راننده به راننده ديگري مي‌فرستد مانند اعلام حضور پليس در جاده و توصيه به بستن كمربند و داشتن مدارك لازم، تصادف در جاده و يا ترافيك و شلوغ بودن جاده.

9- اعتراض بوق «بوق كشی»: نوعي بوق زني خشن، بلند و طولاني است كه در مواقع ناخوشايند بودن موردی براي راننده و اعلان اعتراض و بعضاً توهين و پرخاشگري بكار مي‌رود، اين نوع بوق كشی در مواردي مانند اعتراض به رانندگي يك فرد، سرعت كم يك راننده، پارك و توقف نابجا، حضور يك عابر پياده در مكاني كه انتظار نمي ‌رود، عدم رعايت قانون و خلاف كردن رانندگان ديگر مثل يك طرفه آمدن، چراغ نداشتن و يا لائي كشيدن و رو كم كردن و دهان كجي كردن بكار مي ‌رود.

10- ابراز بوق: در مواردي مانند ابراز وجود و احساسات و وقوع حالاتي مثل پيروزي، گل شدن و غيره بكار مي‌رود و نوعي بوق زباني است كه در واقع بوق آن روي اتومبيل يا موتور نصب نيست و از طريق فوت كردن انسان در وسيله اي به صدا در مي‌آيد. انواع كوچك و بزرگي دارد كه اغلب در استاديوم‌ها و گاه در خيابانها بكار مي رود كه رنگ آن به رنگ تيم مورد علاقه بستگي دارد. بر طبق نظريه تكاملي داروين اين نوع بوق‌ها از سوت زدن انسان تكامل يافته است. قديمي‌ترين نوع آنها هم از جنس خاك رس بوده و به صوتك معروف بوده ‌اند و جديدترين آنها «ووووزيلا»مي‌باشد كه در جام جهاني گذشته بكار رفت.

(1): قدیمی ترها وقتی چیزی سبب ترس ناگهانی آنها می شد می گفتند باد هراس به جانمان افتاد که شاید مترادف شوک باشد.