در فرهنگ غني تشيع، آداب و احكامي هست كه آنرا از ديگر فرهنگ ها و آئين ها ممتاز مي كند؛ آدابي كه روح نوع دوستي، ديگر دوستي و مودت را در دين اسلام نمايان مي سازد. از جمله اين آداب، مي توان به وقف و نذر اشاره كرد.

نذر البته پس از واقعه عاشورا و به تبع آن، جهت گيري خاصي يافته و در فرهنگ عامه، توزيع غذاي نذري در مناسبت هاي ديني شيعه را به ذهن متبادر مي كند حال آنكه نذر در مكتب تشيع، معنا و كاركردي وسيع دارد.

براي آنكه در اين باره بيشتر بدانيم، گفتگو كرده ايم با تني چند از كارشناسان و عالمان برجسته حوزه و دانشگاه.

و مي نشينيم پاي سخنان كوتاه اما ارزشمند آنان كه در قالب چند سئوال، در اين خصوص نظرات خود را بيان داشته اند.

***

حجت الاسلام محمد رضا رنجبر: برای نذورات باید نیازسنجی کرد

- حجت الاسلام محمد رضا رنجبر؛ گوینده سخنان لطیف و حکمت آمیز و از کارشناسان خوب برنامه پرطرفدار "سمت خدا" از شبکه 3 سیما، امام جماعت مسجد بلال صدا و سیما و نویسنده کتاب های: فاطمه واژه بی خاتمه، پند یا بند، دام بی دوام و...

او كه اين روزها با برنامه سمت خدا و مثال هايش نغزش شهره خانواده هاست سئوال فرصت را درباره نذر اينگونه پاسخ مي دهد و درباره نذر و نوع آن مي گويد: نوع نذر بستگی به شرایط دارد و نیازهایی که احساس می شود. من معتقدم باید نیازسنجی کرد مثلاً اگر ما در شهرمان با مشکلات بهداشتی روبرو هستیم نمی توانیم بگوییم این مسائل ربطی به ما ندارد و متولی اش باید اقدام کند، اگر از دست ما کاری بر بیاید به ما هم مربوط می شود.

***

استاد طاهرزاده:

نیازسنجی درست اما جنبه معنوی نذورات هم باید حفظ بشود

- استاد اصغر طاهرزاده؛ مهندس حوزوی، سخنران عصرهای چهارشنبه سلسله نشست های پاتوق شیشه ای در کتابخانه مرکزی اصفهان و نویسنده کتاب های: روان شناسی و معادشناسی اسلامی، بازگشت به جدی ترین زندگی، گزینش تکنولوژی از دریچه بینش توحیدی، کربلا مبارزه با پوچی ها و...استاد درباره شيوه و محتواي نذرها معتقد است: باید نیازسنجی بشود و اولویت ها در نظر گرفته شود اما به شرطی که عاقلانه باشد یعنی بالاخره جنبه معنویش هم باید حفظ بشود. پیغمبرها هم بلد بودند خیابان بکشند اما بیشتر سعی داشتند جنبه معنوی را گسترش بدهند. البته هر مجلس و روضه ای هم نه! مثلاً بنده یک جا رفتم روضه خیلی خوب بود، از صاحبخانه پرسیدم: بانی می خواهید؟ گفت: بله. کمک کردن به برپایی این مجالس خیلی ارزشمند است. هر کتابی هم نه همانطور که کمک به ساخت هر مسجدی هم در اولویت نیست.

استاد طاهرزاده البته تأكيد مي كند مقتضیات زمان و مکان را باید در نظر گرفت. او مي گويد: اگر کسی را می شود با کتاب های آیت اله جوادی آملی راهش بیندازیم خوب است که نذرمان را صرف همین کار بکنیم، اگر برایش سنگین بود می رویم سراغ کتاب های شهید آوینی، اگر نشد مثلا کتاب های حاج آقا قرائتی و کتاب های نرم تر.

استاد طاهرزاده در پاسخ به سئوال خبرنگار فرصت درباره برخي تلاش ها براي تغيير ديدگاه همه مردم و نيز يك دست كردن نذرها و بردن همه نذرها بسوي نذروات فرهنگي، مي گويد: یکدیگر را راهنمایی بکنیم ولی سر به سر هم نگذاریم مثلاً انتظار نداشته باشیم کسی که سن و سالی ازش گذشته مثل یک دانشجو فکر کند و مثلا دنبال نذر کتاب باشد و یا با راهنمایی ما عوض بشود. اگر هم قرار است به او گوشزد کنیم کار هر کسی نیست چون او از روحانی مسجدش حرف شنوی دارد نه از هر کسی. یعنی این روحانی ها هستند که باید این نسل را بصیر کنند و نگذارند در همان حد گذشته باقی بمانند.

طاهرزاده درباره اسراف در نذورات غذايي معتقد است: من هم قبول دارم که خیلی از این اطعام ها تبدیل به اسراف می شود اما گاهی اگر بخواهیم از این کار نهی شان کنیم آن وقت می نشینند کنار دیگر هیچ کاری نمی کنند پس باید نرم نرم بگوییم تا عامه هم بپذیرند اما اینکه مثلاً ما وظیفه داشته باشیم پولمان را با عنوان نذر خرج مسائل و کمبودهای بهداشتی کنیم قبول ندارم. آن را باید سپرد دست متولی اش. از طرفی هم درست است که صف های طولانی اطعام برای امام حسین خوب و زیباست اما برای همگان. من نه باید توی این صف بایستم و نه این گونه اطعام کنم.

استاد طاهرزاده مي گويد: یک زمانی مردم گرسنه بودند خوب بود یک گوشت و آبگوشتی علم کنیم و تا یک وعده غذای سیر بخورند ولی الان مردم از خوردن مریضند و بهترین کار این است که از روحانیون خوبی که خوب حرف می زنند دعوت کنیم برای سخنرانی و کتاب های خوب بخریم.

***

حجت الاسلام شهاب مرادی:

هیچ چیز به اندازه روضه گرفتن و گریاندن مردم ارزشمند نیست

- حجت الاسلام شهاب مرادی؛ روحانی مؤدب و مهربان برنامه های مختلف تلویزیونی از جمله برنامه پارک ملت شبکه 1 سیما، سخنران محبوب دانشگاه های سراسر کشور، مشاور مذهبی خانواده، برگزارکننده کلاس های مجردها و کارگاه های آموزشی خانواده نوپا.

حجت الاسلام مرادي كارشناس نام آشناي سيماست. او در پاسخ به سئوال خبرنگار فرصت مي گويد: هیچ چیز به اندازه روضه گرفتن و گریاندن مردم ارزشمند نیست. یک جلسه روضه سر پا کنیم، مداح و سخنرانی بیاوریم و از مردم با چای، شام و یا هر چه که در توانمان است، پذیرایی کنیم.

مرادي توصيه مي كند: نذر کنیم توی این مراسم حدیث کسا، زیارت عاشورا و ... بخوانیم و توسل به امام حسین (ع) را ترویج بدهیم منتهی وقت هایی بگیریم که دیگران مراسم ندارند یا کمتر دارند مثلا روز دوازدهم ماه صفر و البته در قید این هم نباشیم که چند نفر شرکت می کنند. باید جوان هایی را که گرفتار فتنه ها هستند علاقمند به اهل بیت کنیم. بگذاریم هر کس رد می شود بگوید: ببین برای امام حسین (ع) چه می کنند؟

حجت الاسلام مرادي مي گويد: بهداشت و مشکلات بهداشتی هم به من و شما ربطی ندارد.

اين كارشناس مذهبي درباره نذر كتاب چنين ابراز عقيده مي كند: اگر هم قرار باشد کار فرهنگی کنیم و نذرمان را خرج امور فرهنگی نماییم کتاب هایی بخریم که احساسی و عاطفی باشد و تاثیر هویتی بگذارد مثلا زندگی نامه ای از امام حسین که عشق و علاقه خواننده را به ایشان بیشتر کند. کتاب های مرحوم فلسفی واعظ را که مطمئن هستیم هیچگونه انحرافی در آن راه ندارد مثل کتاب کودک، کتاب جوان و دیگر کتاب های ایشان. کتاب هایی در جهت حفظ مذهب و تحکیم آن مثل کتاب ثم اهتدیت (آن گاه که هدایت شدم) یا کتاب روایت کربلا از حاج یدالله بهتاش مداح اهل بیت (ع).

حجت الاسلام مرادي بر عزاداري به شيوه سنتي تأكيد ويژه اي دارد و در پاسخ به آخرين سئوال ما مي گويد: باید مثل علامه مجلسی مثل مرحوم کلینی غیرت شیعی داشته باشیم. امام خمینی که خودش رهبر یک مملکت بود می فرمود: امنیت کشور را دسته جات عزیز عاشورا تأمین می کنند.

***

استاد سیامک بهارلویی: 

نذر فرهنگی کردن بجاست اما به معنی نفی مراسم روضه خوانی و اطعام نیست

- استاد سیامک بهارلویی؛ سخنران جوان و موفق  و چهره آشنا در حوزه موضوعات مذهبی خصوصا مباحث مهدویتی است.

استاد مثل همیشه با آرامش حرف می زند و با طمأنیه پاسخ می دهد: برای نذر از طرف شارع محدوده مشخص و معینی تعیین نشده است و به عهده خود شخص است، فقط قید شده که عمل مورد نظر باید مستحب باشد و تشخیص به عهده خودِ نذر کننده است. او غذا دادن برای امام حسین (ع) را اقدامي خوب مي داند چون موجب گرم نگه داشتن دستگاه امام حسین است و البته معتقد است اگر اولویت بندی بکنیم بهتر است ولی این به آن معنا نیست که غذا دادن و روضه گرفتن را نفی کنیم.

استاد بهارلويي مي گويد: مثلاً ممکن است که در یک منطقه ای سخنرانی و کار فرهنگی زیاد باشد اما غذا کم بدهند در این صورت بهتر است یک نفر این خلأ را پر کند و یا بالعکس. یعنی مقتضیات زمان و مکان در نظر گرفته شود بهتر است اما شما نمی توانی مثلاً به بقال محل که سن و سالی ازش گذشته این مساله را تحمیل کنی چرا که لذتی که این شخص از غذا دادن می برد از کتاب انگلیسی شیعه در اسلام خریدن و فرستادن برای جوانان انگلیسی، نمی برد و از آن جا که یکی از آثار عمل، حس معنوی خوب است، نمی شود این لذت را نادیده گرفت. حالا یک وقت است که یک دانشجو قصد می کند برای نذرش نیازسنجی کند بله عاقلانه است که این مسائل را در نظر بگیرد و به طور کل این مساله به نوع نگرش شخص به دین بر می گردد و اینکه چه چیزی را باعث نزدیکی به خدا می داند بالاخره کسی که نگاهش گسترده تر است جهانی فکر می کند. کار فرهنگی هم حتما لازم نیست در رابطه با امام حسین و ترویج فرهنگ عاشورا باشد، شاید شما احساس کنی که مثلا جوانان محله شما از لحاظ احکام اطلاعات کمی دارند آن وقت چند تا توضیح المسائل بخری و میانشان تقسیم کنی البته باز هم می گویم هیچ کدام از این ها به معنی نفی مراسم روضه خوانی و غذا دادن نیست و این ها باعث گرمی دستگاه حضرت اباعبدالله می شود.

پروفسور سید ریحان میردامادی

: قبل از هر نظری باید نیازهای شهر را در نظر گرفت

- پروفسور سید ریحان میردامادی؛ فوق تخصص ناباروری، محقق، مبدع و عضو هیات علمی دانشگاه سیدنی استرالیا و نویسنده 19 جلد کتاب با موضوعات پزشکی.

پروفسور میردامادی مرد دنیا دیده ای که همچنان به زادگاه خود عشق می ورزد و برای سرفرازیش تلاش می کند معتقد است خمینی شهری ها مردمانی بسیار پاک و با اعتقادات مذهبی فوق العاده اند که در اصفهان هم نظیرشان پیدا نمی شود اما در یک جاهایی دچار افراط و تفریط می شوند.

دکتر میردامادی که عزاداری برای امام حسین (ع) را حق و وظیفه شیعه می داند، می گوید: به نظر من باید در حوزه نذر اول ببینیم شهر با چه مشکلاتی روبروست و چه کمبودهایی دارد و انجام چه کاری بهتر است و ثواب بیشتری دارد.

او ادمه می دهد: طبق آماری که دست اندر کاران ارائه می دهند در دو روز تاسوعا و عاشورا بیش از 17 میلیارد تومان در این شهر صرف عزاداری و اطعام می شود در صورتی که آنها که برای عزاداری می آیند 999 در هزارشان بی نیازند. وی می افزاید: طبق فرموده امیر المومنین علی (ع) که: "من علمنی حرفا فقد صیرنی عبدا" اگر فرهنگ منطقه را بالا ببریم بیشترین ثواب را دارد چرا که در آن صورت چند تا پزشک و دانشمند از میان مردم بر می خیزند که به بشریت خدمت می کنند.

پروفسور میردامادی در ادامه از همشهریان تقاضا می کند که قبل از هر گونه نذری اول فکر کنند. از نظر او اولین نیاز شهر ما نیاز فرهنگی است و در درجه دوم بهداشتی و بعد هم کمک به بی خانمان ها و دختر و پسرانی که آماده ازدواج هستند اما مشکل مالی دارند. وی معتقد است می شود با این 17 میلیارد 200 مدرسه ساخت یا  5 تا بیمارستان احداث کرد. خودمان بسازیم و خودمان اعتقاداتمان را به جهانیان ثابت کنیم.

دکتر میردامادی می گوید: البته لازم است بخشی از نذورات صرف اطعام شود تا در این زمینه خلأیی ایجاد نشود ولی مابقی پول را مي توان با اولویت بندی خرج كرد و اگر این راه را انتخاب کنیم مطمئنا بیشتر مورد رضایت خداوند قرار می گیرد چراکه برای شهر خود و خانواده خود قدمی برداشته ایم.