اهمیت ارتقای میزان در دسترس بودن کتاب و ارتقای سطح کتابخوانی به عنوان یک کار زیر بنایی و در واقع اصلی فعالیت های فرهنگی و نقش آن در ارتقای سطح دانش و فرهنگ شهروندان و راه حل اصلی حل معضلا ت و ناهنجاری ها باعث شده است که اندیشمندان راه کارهای متعددی را برای رسیدن به میزان مطلوب دسترسی به کتاب و افزایش کتابخوان ها مطرح سازند،در گزارش پیش رو به پیشینه برخی طرح ها و وضعیت موجودآنها در کشور و در شهرستان می پردازیم باشد که اطلاعات درستی از آن ها کسب و جایگاه شهرستان را درباب هر کدام دریابیم .

1-دایر کردن کتابخانه های باز
 یکی از روشهای ارتقای سطح فرهنگ کتابخوانی وافزایش ضرب نفوذ دردسترس بودن کتاب برای مردم تاسیس کتابخانه های باز است كتابخانه‌ باز به كتابخانه اي گفته مي شود كه دسترسي به آن براي همه افراد جامعه به سادگي انجام پذيرد. در جوامع مختلف كتابخانه هاي باز به اشكال و گونه هاي متفاوتي ظاهر شده و خدمات متفاوتي ارائه مي دهند. اين، تعريف با تعريفي كه در جوامع پيشرفته وجود دارد متفاوت است.
در جوامعي كه فرهنگ توسعه يافته اي دارند و استفاده از منابع اطلاعاتي در آن به عنوان يك حق مسلم براي همه افراد جامعه تعيين شده است، بسياري از كتابخانه هايي كه از سيستم باز كتابخانه اي استفاده مي كنند به تعريفي كلي كتابخانه باز هستند. بر اين اساس در بسياري از موارد از واژه  open stack   (قفسه باز) به جاي open library  (كتابخانه باز) استفاده مي شود. اين مسئله در كتابخانه هاي ديجيتال نمود بيشتري دارد. در اين كتابخانه ها و هنگام ورود به آنها با واژه هايي مثل  open access, open library, free access, open stacks  و غيره روبرو مي شويم كه نشان مي دهد كتابخانه ها به سمت اطلاع رساني نامحدود حركت مي كنند.
در جامعه ايران كتابخانه باز به كتابخانه هايي گفته شودکه در كشورهاي پيشرفته با عنوان كتابخانه هاي بيمارستاني، مترو، اتوبوسي و غيره ياد مي شود و با همان هدفي كه در ايران مدنظر است،‌ ساخته مي شوند. اين كتابخانه ها كه در چندين سال گذشته در كشور مورد توجه واقع شده اند كتابخانه هايي هستند كه با هدف آشتي مردم با كتاب و توسعه كتابخواني اجرا مي شوند.
در سال 1385 وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي با اختصاص 400 ميليون تومان اقدام به افتتاح 120 كتابخانه باز نمود كه اين اولين فعاليت جدي دولت در ايجاد كتابخانه هاي باز است درهمین راستا    كتابخانه هاي اتوبوسي در سطح شهر تهران دایرشد. جدي ترين اقدام در خصوص ايجاد اين كتابخانه ها در سال 1387 با افتتاح 2000 كتابخانه باز در سطح مساجد كشور صورت گرفت

مزایای کتابخانه های باز
كتابخانه هاي باز يا همان كتابخانه هاي كوچك سازماني ويژگيهاي خاص خودشان را دارند. فضاي خاصي را اشغال نمي كنند، هزينه زيادي را تحميل نمي كنند، نيازي به استخدام كتابدار ندارند، سازماندهي نمي شوند، و مهم تر از همه اينكه هميشه در دسترس مردم قرار دارند.

کتابخانه های باز پیشرفته
در سوئد كه از كشورهاي پيشرفته در عرصه فناوري هاي ارتباطات و اطلاع رساني است، شهرداري استكهلم براي تشويق مسافران مترو به خواندن كتاب در همه ايستگاه هاي زيرزميني اين شهر دستگاه توزيع كتاب دائر کرده كه دقيقا" مانند يك كتابخانه خودكارچیزی شبیه دستگاهای خود پرداز عمل مي كند و مسافران مي توانند پس از عضويت در كتابخانه مترو و دريافت كارت عضويت از ماشين خودكار كتاب موردنظر خود را از ميان عناوین كتاب انتخاب و به امانت بگيرند. در مادريد مسافران مترو تنها با ارائه كارت شناسايي خود و بدون پرداخت هيچ وجهي عضو كتابخانه مترو مي شوند و از اين سرويس بهره مي گيرند.
به گفته سخنگوي كتاب شهر استكهلم، هدف از اين طرح ها نزديك كردن مردم به كتاب بخصوص افرادی است كه ارتباط چنداني با آن ندارند.
کتابخانه های بازدرکجاها ایجاد شود
 در كليه كشورهاي پيشرفته مناطق پر رفت و آمد را به عنوان مراكز هدف انتخاب و در آنها كتابخانه هاي كوچكي ايجاد مي شود تا كتاب به عنوان يك عنصر مهم هميشه در مقابل چشمان مردم قرار گيرد. كتابخانه بايد در جايي باشد كه به راحتي بتوان به آن دسترسي پيدا كرد. با توجه به اين اصل مهم كتابخانه هاي باز بايستي در مراكز پر رفت و آمد، پررونق، مورد مراجعه و مكان هايي باشد كه مردم بخشي از وقت خود را در آنجا مي گذرانند و يا در صف مي ايستند. از جمله مكان هايي كه قابليت ايجاد كتابخانه باز را دارند مي توان به موارد ذيل اشاره كرد: مساجد و اماكن مذهبي، آپارتمان ها و مجتمع هاي مسكوني، پارك، نانوايی،  بيمارستان،  مطب،  هتل،  موزه،  آرايشگاه، حمام  عمومي، پادگان، مراكز تفريحي و توريستي،  مترو، ترمينال، پمپ بنزين، اتوبوس،  قطار، هواپيما و  ...

چه ابزار و منابعي لازم است: كتابخانه های باز هزينه های زيادی را به همراه ندارند. و با كمترين هزينه شكل مي گيرد و اداره آن نيز اصولا" بدون هزينه است. مي توان با اختصاص يك يا دو قفسه و انتخاب و تهيه تعدادی كتاب كتابخانه ای را ايجاد كرد و به مراكز و مجموعه های خاص تحويل داد. از آنجا كه اين كتابخانه ها مردمی و براي مردم هستند پس هزينه اداره آن نيز ، در صورت وجوب مديريت، برعهده مجموعه ذيربط گذاشته می شود. چه کتاب هایی برای کتابخانه باز تهیه شود
در انتخاب کتاب برای کتابخانه ها باز باید به حرکت جمعتی افرادی که به محل مورد نظر رفت و آمد دارند از نظر سط سواد، علایق، سن و نیاز ها توجه نمود و کتاب هایی انتخاب شود که دارای حجم کم و جذاب بوده و پاسخگوی نیازهای مردم باشد کتابهایی که اطلاعات مردم را در مورد مسائل گوناگون شهروندی و بهداشت بالا می برد از دسته کتابهای مناسب برای این قفسه ها می باشد

کتابخانه ها باز در شهرستان خمینی شهر
در دهه پنجاه همزمان با اوج مبارزات علیه دیکتاتوری گروه های مبارز شهرستان مساجد را جای مناسبی برای بر پا کردن چندین قفسه و چیدین کتاب در آنها تشخیص دادند و بر اساس این تفکر در مساجد زیادی از سطح شهر به صورت خودجوش و مردمی قفسه های فلزی نصب و در آن کتابهای مطرح و مورد نیاز آن زمان که اکثرا نقش آگاهی بخشی در زمینه های سیاسی و مذهبی را داشت قرار گرفت کتاب های داستان و شعر و ضد استثماری و استعماری جایگاهی ویژه در این کتابخانه های داشتند این کتابخانه ها مورد استقبال دانش آموزان و افرادی که برای ادای نماز و قرائت قرآن به مساجد رفت و آمد می کردند قرار گرفت البته گاه مقاومت هایی در مقابل این کتابخانه های باز صورت می گرفت و عوامل رژیم هم برای آن ها تهدید به حساب می آمدند.
انجمن خیرین کتابخانه ساز و نهاد کتابخانه های خمینی شهر در سال جاری چهار کتابخانه باز در پایانه اتوبوسرانی خمینی شهر روبروی شهرداری مرکزی سازمان تامین اجتماعی جنب شهرداری ناحیه 2، بیمارستان اشرفی و ایستگاه اتوبوسرانی در درچه احداث کرده است که چند هزار جلد کتاب در آن ها قرار داده شده و دائم در حال تغذیه می باشد، برخی از موسسات مالی و اعتباری به طور محدود این طرح را در واحد خود اجرا کرده اند به نظر می رسد احداث کتابخانه های باز می تواند برنامه های کوتاه مدت قابل اجرا در شهرستان باشد مدیر اجرایی خیرین کتابخانه ساز خمینی شهر می گوید: مساجد برای اجرای این طرح مورد نظر ما می باشد و قفسه های آن را سفارش داده ایم.

2- کتابخانه های سیّار
روش مناسب وموثری که سابقه دیرینه ایدر جهان دارددایر کردن کتابخانه سیار است این کتابخانه ها قابل حمل و نقل است که شامل یک مجموعه کتاب یا سایر منابع بوده که می‌تواند بیرون از محدودهٔ کتابخانه به دست کتابخوانان برسد. این کتابها و منابع با وسایل حمل و نقل جابه‌جا شده و به مراجعان ارائه می‌شود.
اندیشه راه اندازی کتابخانه سیار در سال 1358شمسی مطابق با1979میلادی در میان گروه کوچکی از استادان دانشگاه( سریناکارین ویروت) در شهر بانکوک پدید آمد. این گروه "کانون توسعه برنامه خواندن برای کودکان" را پایه گذاری کردند. هدف این گروه ارائه اطلاعات و مطالب جالب خواندنی به جوانان روستایی تایلند بود که هیچگونه دسترسی به کتاب نداشتند.
طرح کتابخانه سیار در تایلند که جایزه آساهی ۱۹۸۹ را از آن خود کرد، ابتدا جعبه ای  به اندازه یک جامه دان بزرگ بود که هم به آسانی جا به جا  می شد و هم به شکل  قفسه نمایش کتاب و یا  انبار کردن کتاب به کار رفته است . نزدیک به ۲۰۰ کتاب در این جعبه جای می گیرد که دو برگه ی ارزشیابی و راهنمای کوتاهی درباره چگونگی استفاده از جعبه و کتاب ها، همراه با آن است.
هزینه خرید کتاب ها و جعبه های کتاب از سوی افراد و سازمان ها اهدامی شد و جعبه کتاب بیشتر به آموزشگاه ها و کتابخانه ها برده می شد. مراکز یا انجمن های محلی، معابد بودایی، مراکز نگهداری کودکان، خانه ها، نمایشگاه های کتاب، نمایشگاه های تجاری، رستوران ها و بازارها هدف کتابخانه های سیار بودند
طرح کتابخانه سیار تایلند به عنوان طرحی بین المللی و موفق شناخته شده است و کشورهای دیگری همچون لائوس، ویتنام، لبنان و مصر که نیازهای همسانی به گسترش خواندن داشته اند، این طرح را اجرا کرد.
در ایران یکی از مراکزی که در دایر کردن و اداره کتابخانه های سیار وظیفه دارد کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان می باشد کهدر دی‌ ماه ۱۳۴۴ به عنوان سازمان فرهنگی، هنری بنیان نهاده‌شد. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان دارای گسترده‌ترین شبکه‌ی کتابخانه‌های کودکان و نوجوانان است و نیز از برجسته‌ترین تولیدکنندگان و ناشران کتاب‌های کودکان و نوجوانان در ایران به شمار می‌رود. کانون همچنین تهیه‌کننده‌ی فیلم‌ها و سایر فرآورده‌های فرهنگی برای کودکان و نوجوانان است که پس از انقلاب اسلامی، به‌عنوان نهادی دولتی و وابسته به وزارت آموزش و پرورش به فعالیت خود ادامه می‌دهد. کانون امروزه بيش از 850 مركز فرهنگي ثابت، سيار شهري، سيار روستائي و پستي در سراسر ايران دارد وظایفی که برای کانون مراکز کتابخانه‌های سیار کانوندیده شده است عبارتند از:
•    برنامه‌ریزی مناسب زمانی و مکانی برای ارائه خدمات کتابخانه‌های سیار
•    تعیین مکان‌های مناسب توقف کتابخانه سیار
•    تعیین کارمندان مناسب برای کتابخانه‌های سیار
•    تدوین آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های اجرایی لازم

کتابخانه سیار الکترونیک
کتابخانه‌های سیار جدید با استفاده از فناوری بی‌سیم برای ارسال و دریافت داده‌های اینترنتی و ارتباطات دوربرد مانند دورنگار، خط تلفن، رایانه، و ماهواره می‌توانند ایستگاه‌های بیشتری در نقاط دوردست داشته باشند و منابع و کتابهای الکترونیک را به دست کتابخوانان برسانند. این‌گونه کتابخانه‌های سیار، کتابخانهٔ سیار الکترونیک یا سایبرموبایل نامیده می‌شوند

کتابخانه های سیار درشهرستان خمینی شهر
طرح کتابخانه سیار در خمینی شهردر دهه 50 و هنگام مبارزات علیه رژیم شاهنشاهی توسط فعالان شهر به شیوه خاص و با ابتکار مبارزین اجرا می شد به این نحو که کتاب های انقلابی از نویسندگان کشور و خارج کشور به طور اعم کتب دکتر شریعتی و مطهری که آن زمان اسامی مستعار مثل علی مزینانی روی جلدآ نها بود با هزینه فعالان تهیه می شدو درصفحات مختلف کتابها مهری می خورد که روی آن نوشته بود :کتابخانه سیار توحید     بخوانید و بدهید به دیگران بخوانند و به این طریق کتاب ها دست به دست می گشت.
 همین طرح می تواند در حال حاضر هم برای توسعه کتاب و کتابخوانی مورد استفاده قرار گیرد.مسول نهاد کتابخانه های شهرستان دربرابر این پرسش که آیا درشهرستان کتابخانه سیار وجود دارد پاسخ منفی می دهد در حالی که معتقد است به آن نیاز است
 خانم صرامی مسول کتابخانه کودک ونوجوان خمینی شهرمی گوید کانون خمینی شهر از اولین کانونهای بود که پس از شکل گیری کانون در کشوردردهه 40 جنب شهرداری واقع درخیابان شهید صدوقی تاسیس شد  که اکنون به جای پرتی انتقال یافته است.کانون سه شعبه درشهرستان دارد که در شهر خمینی شهر ودرچه وکوشک واقع شده ولی کتابخانه سیار وپستی ندارد درحالی که به شدت به آن نیاز است وی می گوید درکار گروه شهرستان نیاز به کتابخانه سیارطرح شده وحتی شهرداری قبول کرده اتوبوسی اختصاص دهد ولی عملا اتفاقی نیفتاده است به هر حال کانون آمادگی برای اجرای این طرح دارد.

3- نذر کتاب

یکی دیگراز طرحهای مطرح شده برای امرتوسعه کتاب وکتابخانی «نذر کتاب» است
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، یکی از طرح‌های گسترش فرهنگ کتابخوانی که در سال‌های اخیر در ایام محرم مطرح می‌شود، موضوع «نذر کتاب» است. در ماه محرم، مردم کشور  بر اساس اعتقاداتشان بیش از ماه‌های دیگر به سنت نذر روی می‌آورند. جلوه دیگری از نذر ، نذر کتاب است.

اجرای این طرح به‌این صورت است که پس از طی مراحل اولیه و انتخاب آثار کتاب‌های عاشورایی و دینی توسط علاقه‌مندان به فرهنگ عاشورا، افراد باید این آثار را در مکان‌های عمومی مانند مدارس، مساجد، کتابخانه‌ها، هیات‌های مذهبی و دیگر مکان‌های فرهنگی برای مطالعه فرد دیگری قرار دهند و پنجمین فردی که کتاب را مطالعه کرد، صاحب آن کتاب خواهد بود بانی و مجری طرح مئکور انتشارات هزاره ققنوس است،.

حاجی‌آبادی مدیر انتشارات مذکور میگوید: این طرح که از ابتدای دیماه 1388 شروع شد، به ‌طور مرتب با تلاش خودمان در ایام محرم اجرا شده‌است. هر چند نامهربانی‌های مسوولان فرهنگی کشور سبب شده‌است این طرح فرهنگی آن طور که باید انجام نشود اما افرادی هستند که با برداشت نادرست و غیرکارشناسی و سو‌ استفاده‌ از این طرح موجب ناکامی آن شده‌اند، به‌طوری‌که با استفاده از همین عنوان به فعالیت‌هایی پرداختند که ربطی به این طرح ندارد.

وی در پاسخ به سوال دیگری بر این مبنا که چرا در این طرح، کتاب‌های دیگری به غیر از کتاب‌های مذهبی و عاشورایی شرکت داده نمی‌شوند ،پاسخ داد: این طرح که حدود پنج سال پیش، همزمان با ایام محرم شروع شد، با فلسفه امام حسین و قیام ایشان رابطه مستقیمی دارد. از آن‌جا که قیام ایشان تنها به مسایل جسمی انسان‌ها محدود نمی‌شود و فراتر از آن، یک قیام فرهنگی بوده، ما نیز در راستای همین هدف به این طرح پرداختیم.

وی افزود: ، اگرچه در ابتدا نذر کتاب‌هایی در حوزه دینی و عاشورایی مدنظر بود ولی برنامه ما گسترش این طرح در حوزه‌های دیگر بود که متاسفانه به دلیل حمایت نشدن از سوی سازمان‌ها و متولیان فرهنگی نتوانستیم تا به‌حال به حوزه‌های دیگر بپردازیم.

حاجی‌آبادی گفت: ما تنها به دنبال حمایت مادی متولیان فرهنگی نبودیم، بلکه به دنبال حمایت‌هایی از سازمان‌های مختلف بودیم که دست‌کم جایی را برای ما فراهم کنند تا ما به ادامه فعالیت‌هایمان بپردازیم.

مدیر نشر هزاره ققنوس در مورد مشکلاتی که در زمینه این طرح وجود دارد گفت: مشکلات اجرایی و تبلیغاتی از مهمترین مشکلات این طرح تا به حال بوده‌اند. به‌طوری‌که اگر در خبرگزاری‌ها و رسانه‌های گروهی بیشتر از این طرح تبلیغ می‌شد، میزان موفقیت آن بیشتر می‌شود. نذر کتاب
فکر نذر کتاب در مقاله ای تحت عنوان نذر در محرم89 نیز مطلبی تحت عنوان نذر کتاب در دوهفته نامه فرصت آنلاین طرح شده است با توجه به ارادت مردم خمینی شهر به سرور و سالار شهیدان و توجه به نذر در ایام محرم در صورت فرهنگ سازی برای نذر کتاب هر کس به توان خود و مشخص بودن متولی برای دریافت کتابهای نذری و وارد کردن آن در جاهای مناسب همه ساله می توان تعداد قابل توجهی کتاب به این طریق به تعداد کتابهای شهرستان افزود البته اصلاح روش های تجربه شده و بومی کردن طرح می تواند در موفقیت آن تاثیر گذار باشد ولی در حال حاضر متولی خاصی برای این طرح در شهرستان وجود ندارد تشکیل یک تشکل مردم نهاد با هدف تبلیغ و فرهنگ سازی در مورد نذر کتاب و جمع آوری و سازماندهی آنها می تواند خلا موجود را پر کند و از تمایل مردم به انجام نذرهای فرهنگی بهره ببرد.البته مولاییرییس نهاد کتابخانه شهرستان میگوید بطور عادی مردم به کتابخانه های نهاد مراجعه وکتاب اهدا میکنندکه درسال 91 تعداد12هزار جلد کتاب از این طریق بر روی قفسه ها قرار گرفت ویفرهنگ اهدای کتاب را درشهرستان خمینی شهر بالا می داند.وی در عین حال میگوید طرحی تحت نام نذر کتاب درشهرستان وجود ندارد.

   4-کتابخانه های مجازی
کتابخانه‌های الکترونیکی، مجازی،  بدون دیوار و دیجیتال عناوینی است دراین سالها واردفرهنگنامه کتابخانه ها شده است سردر گمی‌های موجود در مورد این عبارت ناشی از آن است که در طول سالها عبارات متنوعی برای این مفهوم به کار برده شده‌است (مانند کتابخانه‌های الکترونیکی، مجازی، کتابخانه‌های بدون دیوار) و دقیقا مشخص نبود که معنای واقعی هر کدام از این مفاهیم چیست؟ از سوی دیگر،این کتابخانه‌هابه سرعت مورد توجه حوزه‌های مختلف پژوهشی و تحقیقاتی قرارگرفت.
کتابخانه دیجیتال (الکترونیکی) کتابخانه‌ای است که در آن اسناد به جای کاغذ یا سایر رسانه‌های محلی به شکل الکترونیکی ذخیره شده‌اند. اساس این کتابخانه‌ها ذخیره مدارک به شکل الکترونیکی و نیز استفاده الکترونیکی است. به این صورت که هر فردی در هر نقطه ازجهان با استفاده از یک کامپیوتر معمولی و یک خط تلفن بتواند به تمامی اطلاعات یک کتابخانه عظیم دسترسی پیدا کند. از این رو کافی است منابع را جمع‌آوری کرده و در واحدهای حافظه در این نوع کتابخانه‌ها قرار داد. مجموعه روشها، خدمات و ساختارهای اطلاعاتی که باعث می‌شوند تا اطلاعات در قالب یک فن‌آوری نوین با دسترسی آسان، سریع، و گسترده ارائه شوند، کتابخانه دیجیتال نام دارد.
کتابخانه دیجیتال درنهاد کتابخانه‌های عمومی کشور
یکی از مسولین نهاد کتابخانه‌های عمومی کشوردرتیر ماه 92 اعلام کرد طرح افتتاح کتابخانه دیجیتال نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در مرحله اعتماد‌سازی از ناشران برای استفاده از آثار آن‌ها در این سایت و همچنین تامین امنیت برای جلوگیری از حمله‌‌های اینترنتی است ودر صورت رفع موانع تا پیش از دهه فجر امسال افتتاح خواهد شد.

کتابخانه الکترونیکی در خمینی شهر
اولین کتابخانه الکترونیکی خمینی شهر در موسسه فرهنگی فاطمیه همزمان باعید غدیر راه اندازی شد. این کتابخانه با خرید 30 هزار جلد کتاب الکترونیکی از کتابخانه امام علی (ع) اصفهان و همچنین خرید 10 هزار عنوان کتاب الکترونیکی از پایگاه نور، طبقه زیرین کتابخانه فاطمیه دایرشد.: 6 هزار و 300 عنوان موبایل کتاب برای ارائه به متقاضیان به صورت بلوتوث و همچنین 420 عنوان کتاب گویا برای کودکان از دیگر امکانات این کتابخانه است. امکان جستجو در پایگاه مقالات و همچنین ارائه خدمات مشاوره ای در زمینه تحقیق و پژوهش نیز از جمله امکانات آن می باشد. هزینه های راه اندازی این کتابخانه را خیرین پرداخت کرده اند
سخن پایانی درتحقیقی که خواندید با اندیشه طولانی نشدن مطلب پرداختن به طرحهای دیگری چون کتابخانه های تخصصی ، باغ وبوستان کتاب ، رها کردن کتاب در مسیرهای رفت وشد مردم وطرحهای پایه ای  یعنی عادت دادن کودکان از مهد کودک به مطالعه  که شاید مهمترین واساسی ترین طرح ها باشد مسکوت ماند امید که مطلب حاضر بتواند دررشد وارتقای فرهنگ کتابخوانی ونفوذ آن در زندگی روز مره مفید افتد