سر در تاریخی مسجد جامع دستگرد به همت خیرین و با اعتباری بالغ بر 80 میلیون تومان به سبک اصلی خود احیا شد تا نقطه عطفی در احیای آثار تاریخی شهرستان به شمار آید.

مسجد جامع دستگرد، بنابر گفته کارشناسان میراث فرهنگی رو به قبله ساخته نشده و معماری زیرزمین آن که از گچ، ساروج و سنگ ساخته شده نشان از تاریخ کهن این مسجد دارد. این بنا که شاید بر روی بقایای معبدی ساخته شده، بعد از اسلام آوردن مردم محله دستگرد برای عبادت مورد استفاده قرار گرفته است.
این مسجد که با همت هیئت مدیره جدید مسجد و آقای هادی فتحیان، رییس خیریه باقیات الصالحات دستگرد تغییرات اساسی را پشت سر گذاشته، می¬تواند آغازگر یک تحول بزرگ در شهر باشد. تحولی که شهر به آن نیاز مبرم دارد. تحولی از جنس کمک مردم مذهبی و ولایی برای آبادی، اما این بار نه برای مدرسه و کتابخانه که برای آثار تاریخی، برای بازسازی هویت غنی و عمیق یک محله باستانی. کمکی برای معرفی مردم خوب دستگرد و نشان دادن محله ای که کمتر دیده شده.

نقطه آغاز این تحول
هادی فتحیان مدیر¬عامل خیریه باقیات الصالحات دستگرد قداده می¬گوید: از چند سال پیش بحث مرمت مسجد مطرح شد اما در سال 1389 عزم هیئت امنا برای این کار جزم و در سال 1391 با تعیین هیئت امنای جدید مسجد که بر اساس انتخابات محلی است، این موضوع به صورت پررنگ تر پیگیری شد. با اعتماد هیئت امنا و انتخاب بنده به عنوان نماینده، کار¬های اداری از سر گرفته شد. بیش از دو ماه دوندگی داشت تا کار¬های اداری آن به سرانجام رسید و نزدیک 7 ماه ساخت سر در جدید به طول انجامید.

علیرضا حبیبی نماینده میراث فرهنگی شهرستان خمینی¬شهر نیز در این باره به خبرنگار فرصت گفت: این مسجد کتیبه¬ای سنگی دارد اما قوس¬هایش قاجاری است. بدین منظور تیمی تشکیل شد و در نهایت دکتر جبل¬عاملی که خمینی¬شهری و از بزرگان هستند تاکید کردند که این مسجد باید بر اساس تاریخ صفوی بازسازی شود. نقشه سردر جدید توسط خانم عربیان از کارشناسان میراث استان به صورت رایگان و با الگوگیری از سر در امامزاده اسحاق بازارچه حسن¬آباد و مسجد امام (ره) تهیه و کار ساخت آن آغاز شد.

عملیات عمرانی مسجد
فتحیان می¬گوید: این مسجد مشکلات متعددی از جمله گذر مسقف 3 متری روبه¬روی مسجد با قدمت 30 ساله، سرویس-های بهداشتی، غسالخانه و فضای پارکینگ داشت که در نهایت با نظر هیئت امنا و کمک¬های مردمی، دو باب مغازه وقفی مسجد به همراه دو باب مغازه دیگر که با قیمت 30 میلیون تومان خریداری شده بود، به همراه این گذر و سرویس بهداشتی تخریب و سرویس بهداشتی جدید روبه¬روی مسجد ساخته شد که در این مورد علاوه بر آزادسازی 500 متر زمین برای پارکینگ، از شهرداری مجوز تقلیل ارض خیابان را گرفتیم. غسالخانه قبلی را نیز به دلیل ساخت غسالخانه جدید در امامزاده سید محمد خراب کردیم.
وی با اشاره به مشکل موقوفات گفت: مغازه¬های وقفی مسجد مشکلات حقوقی زیادی داشت که امام جمعه محترم شهر و کانون مساجد و نمایندگانشان در این امر به ما کمک کردند و حل این مشکلات بیش از یک سال زمان برد.

حبیبی در ادامه با تاکید بر ادامه مرمت مسجد در خصوص نمای بیرونی و زیرزمین مسجد بیان کرد: خوشبختانه این مسجد وضعیت خوبی دارد و مرمت این مسجد انگیزه مضاعفی برای مردم محل شده به طوری که این مسجد با استقبال گسترده مردم در ماه مبارک رمضان روبه¬رو بود و بی شک اگر اداره میراث می¬خواست هزینه¬های آن را بپردازد بیش از این مقدار می شد.

فتحیان در مورد مخارج مسجد گفت: تمام هزینه¬ها به غیر از خرید مغازه¬ها، 80 میلیون تومان بوده که 50 میلیون تومان آن صرف مقاوم سازی پی¬ها و ساخت سر در جدید و مابقی مربوط به ساخت سرویس بهداشتی جدید و آزادسازی¬ها میشود که تمامی این هزینه از طریق کمک¬های نقدی و نذورات مردم محل تامین گشته تا جایی که در بین نذورات حتی طلاجات از جمله النگو نیز بوده است.

وی با تشکر از خیرین گفت: آقای غلامحسین عظیمی زمینی به مساحت یک جریب را برای این طرح خداپسند اهدا کرد که دو قسمت از این زمین برای هزینه¬ها فروخته شد و قسمت سوم زمین برای مرمت حمام کنار گذاشته شده است.

فتحیان هم چنین با اشاره به کمک دیگر خیران گفت: خیلی از افراد در کنار معمار سنتی کار رایگان کار می¬کردند و یا در خرید مصالح به ما یاری می رساندند.
فتحیان با تشکر از ائمه جماعات مسجد و مردم محل، امام جمعه، شهرداری و اتحادیه بیل مکانیکی و کامیون گفت: قبل از این کار، فقط شب¬ها در مسجد نماز جماعت برپا میشد اما اکنون سه نوبت نماز برگزار می¬شود که این نشان از افزایش اعتماد به نفس مردم محل بوده و امید است با ادامه تلاش¬های هیئت امنای 7 نفره مسجد برای مرمت نمای بیرونی و احیای حوض وسط مسجد و همین طور حمام کناری بتوان پای گردشگران را نیز به این محل باز کرد که خوشبختانه چند بانی برای مرمت حمام اعلام آمادگی کرده¬اند.

بافت تاریخی دستگرد
وجود برج کبوترخانه، حمام تاریخی، مسجد جامع و چند خانه تاریخی در نزدیکی یکدیگر نشانگر بافت تاریخی دستگرد است که در صورت احیا می تواند منطقه مهمی در شهرستان برای گردشگری محسوب شود.

نماینده میراث فرهنگی شهرستان خمینی¬شهر در گفتگو با فرصت اظهار داشت: مساجد جامع مربوط به مکان¬هایی بوده که فرهنگ شهری رواج داشته و وجود حمام و مسجد در کنار هم نشان از قدمت محله دستگرد دارد و شاید بازارچه¬ای نیز وجود داشته و از این پس دستگرد می¬تواند به خود ببالد. اگرچه شناسایی دستگرد تمام نشده اما چند خانه بزرگ تاریخی با معماری روستایی در محل وجود دارد که قابلیت تبدیل به اقامتگاه را داراست و امیدواریم مردم محل از تخریب این خانه¬ها جلوگیری کنند. بهرحال تملک این خانه ها برای ترمیم بنا فقط با اجازه صاحب خانه امکان پذیر است.

 

حبیبی با اشاره به سابقه این قبیل کار¬های خیر در شهرستان گفت: سابقه مساجد سرپل دوشنبه بازار و گاردر نشان داده که مردم خمینی¬شهر برای هویت خود ارزش قائل هستند وبا همکاری مردم می¬توان گام¬های بزرگتری برداشت که میراث نیز استقبال می¬کند و بودجه 50 میلیون تومانی میراث برای مسجد گاردر نشان از حمایت ما دارد و با تصویب دفتر فنی سازمان میراث می¬توان راهی از مسجد به حمام باز کرد.

حبیبی هم چنین بیان کرد که حمام زیبای کنار مسجد مربوط به زمان صفویه و در حال تخریب است و ما با همت اهالی محل و پیشگام شدن آن¬ها در نظر داریم امسال 50 میلیون تومان برای مرمت حمام اختصاص دهیم.

وی با تاکید بر هزینه بالای 400 میلیون تومان حمام گفت: درمرمت مسجد متوجه شدیم لوله آب ترکیده و نشتی آب می-توانست خسارات زیادی به بارآورد و هیئت امنا مسجد و هیئت موسس 27 نفره خیریه باقیات الصالحات در این زمینه نیز اعلام آمادگی کرده¬اند و امیدواریم با مرمت حمام، این اثر تاریخی حفظ شود.
حبیبی با اشاره به مسجد، حمام و برج دستگرد گفت: این اقدامات نشان از همدلی دولت و ملت بوده که موجب ارزش افزوده محل می¬شود.

نماینده میراث هم چنین با اشاره به پررنگ تر شدن ادعای مسجد مبنی بر تعلق به قبل از اسلام (در قالب معبد) و تشکر از هیئت امنا مسجد، خیریه باقیات الصالحات و خیران گفت: اکنون دستگرد می¬تواند در کنار محلات ورنوسفادران، خوزان و فروشان به خود ببالد و انتظار می¬رود که این محله از نظر شهری پیشرفت بیشتری بکند.

در ادامه فتحیان گفت: مردم محل که زیاد متمول نیستند برای مسجد سنگ تمام گذاشتند. این مسجد موقوفه زیاد دارد که تقریبا به روز شده اما بخشی از موقوفات مربوط به چند جریب زمینی است که در پارک مهر افتاده و شهرداری باید اجاره بهای آن را بپردازد.

حرف آخر
نکته ای که در دل گزارش نهفته است عزم جدی مردم محله دستگرد در نگهداری از میراث ماندگار شهرستان و محله خود است. به واقع امروز اگر مردم فرهنگ دوست شهرستان منتظر رسیدن بودجه ای برای احیای آثار تاریخی از این دست باشند زمان زیادی درگیر بروکراسی اداری خواهند بود و چه بسا این امر باعث تخریب یا آسیب این آثار گردد. حرکت مردم دستگرد در احیای یک اثر تاریخی تلنگری برای میراث فرهنگی بود که نتیجه موفقی داشت و این امر میتواند الگویی برای محلات مختلف شهرستان محسوب شود.