مغازه‌هاي ثابت اين بازار غير از دوشنبه‌ها در ساير روزها هم مشغول كاسبي هستند. روز دوشنبه كه مي‌شود معمولاً بيشتر مغازه‌ها اجناس خود را روبروي پياده‌رو پهن مي‌كنند و در معرض ديد همگان به فروش مي‌رسانند. شلوغي بازار بيشتر به همين خاطر است وگرنه دست‌فروش‌‌ها كم‌اند. روزهاي دوشنبه دست‌فروش‌ها هم اجازه پيدا مي‌كنند كه بساط پهن كنند ولي كار مغازه‌دارها باعث تنگي جا براي دست‌فروش‌ها مي‌شود و آن‌ها كمتر مي‌توانند در اين بازار بزرگ بساط پهن كنند. دست‌فروش‌ها مرد هستند ولي تك و توكي زن هم پيدا مي‌شوند و همه چيز مي‌فروشند ازجمله وسايل جنبي سماور و اجاق خوراك‌پزي و تعميرات آن‌ها، انواع لباس، زنانه، مردانه، بچه‌گانه، شلوار، لباس زير، پارچه‌فروشي، وسايل خرّازي، بلورجات، ظروف ملامين، وسايل آشپزخانه، منقل، سيخ، وسايل خانگي، جاروي دستي سنتي، عسل‌فروشي، كيف و كفش، گيوه سنتي، وسايل حمام، ميوه و سبزي فروشي، كيك و نان شيري، اسباب بازي، سركليدي حرف اول اسم و عبارت‌هاي عشقولانه با ذكر اين نكته كه سفارشات شما پذيرفته مي‌شود و.... البته عطاري و پارچه‌فروشي اين بازار معروف‌تر است.

برخي از صحنه‌ها نيز توجه‌ام را جلب ‌كرد ازجمله فرد معلولي كه راه مي‌رفت و به شغل شريف تكدّي‌گري مشغول بود، صداي دانش‌آموزان مدرسه شهيد باهنر كه در ميان شلوغي رنگ ديگري به بازار مي‌داد، مغازه ساعت‌فروشي‌اي كه برخي از ساعت‌هاي ديواري را روبروي مغازه پهن كرده و مي‌فروخت، پيرمرد از كارافتاده‌اي كه بساط او يك ويترين شيشه‌اي قديمي و داخل آن نان‌گُلي، كيك، بيسكويت، خشكبارهاي خوشمزه و... بود، مغازه‌هايي كه وسايل عقد جوانان را مي‌فروخت مانند آيينه و شمعدان و شلوغ بود، بساط فروش مجلات تاريخ گذشته سال جاري و كتاب‌هاي كودكان، مردي كه با كمربندهاي زيادي روي دوشش در حال راه رفتن كاسبي مي‌كرد، فردي كه روي موتورش طاقه سفره انداخته و مي‌فروخت، شخصي كه يك پاكت پر از عروسك آورده و مي‌فروخت، جواني كه بساط انواع سي‌دي برنامه كودك پهن كرده بود و مي‌فروخت.

سه اثر تاريخي ثبت شده در مسير دوشنبه‌بازار

غير از مغازه‌ها و دست‌فروش‌ها چيزهاي ديگري هم در دوشنبه‌بازار ديده مي‌شد مثلاً مسجد ابوالبركات(سرپل) و هيئت حضرت علي‌اصغر(ع)، حسينيه و دارالشفاي حضرت علي‌اصغر(ع)، حمام عمومي كنار مسجد، كيوسك نگهباني كه شهرداري تعبيه كرده است و از ساعت 7صبح تا 9شب وظيفه انتظامات بازار را برعهده دارد، مسجد جامع فروشان كه بسته است و روبروي مسجد بساط پهن شده و لباس و خشكبار مي‌فروشند. جالب اين‌كه مسجد ابوالبركات و مسجد جامع و حمام در ميراث فرهنگي ثبت شده است.
خوبي دوشنبه‌بازار به خاطر مستقيم بودن مسير آن است كه اين امر عبور و مرور را براي مشتريان راحت‌تر مي‌كند. برخي از جاهاي اين بازار مخصوصاً مكان گذرها سقف شيرواني زده شده است ولي در كل اين بازار سقف ندارد كه به قول هيأت امناي بازار قرار است ان‌شاءا... شيرواني زده شود.

سخنان هيأت امنا

چهارشنبه‌بازار هيأت امنا نداشت و در گزارش شماره قبل بيشتر از گفتگوهاي مردمي و اهالي و كسبه استفاده كردم. البته در اين‌جا اين نكته را متذكر مي‌شوم كه طبق نظر كارشناسان قدمت بازار و عصارخانه مربوط به دوره صفوي است. ولي بازار هفتگي روزهاي چهارشنبه طبق گفته اهالي به بيش از 120سال پيش برمي‌گردد. اما براي تهيه گزارش دوشنبه‌بازار سراغ هيأت امناي بازار رفتم. اين هيأت امنا پنج عضو دارد به نام‌هاي آقايان عموسلطاني، حيدري، پيماني، زينلي و شريفي. پنج عضو باتجربه، متحد و پيگير؛ از بين صحبت‌هايشان مي‌شد اين را فهميد. اين اتحاد مي‌تواند براي ساير محلات الگو باشد.

اعضا تأكيد داشتند كه مردم خميني‌شهر، اصفهان، درچه، رهنان و اطراف و اكناف حتي فلاورجان براي تهيه مايحتاج بالاخص وسايل ازدواج و جهيزيه اكثراً از اين بازار بالاخص در روزهاي دوشنبه خريد مي‌كنند. البته در قديم يك بازار ديگر حوالي ميدان امام حسين(عليه‌السلام) بوده كه ربطي به دوشنبه‌بازار نداشته و الان هم اثري از آن نيست. انتخاب روز دوشنبه براي فروشندگي دست‌فروش‌ها در اين مكان از قديم مرسوم بوده و به همين دليل اين مكان به دوشنبه‌بازار مشهور است. در روزهاي دوشنبه دست‌فروش‌ها از اطراف خميني‌شهر و روستاها حتي اصفهان جهت فروش بدين جا مي‌آمدند. قبلاً كه بازار شلوغ مي‌شد فروشندگان در روزهاي دوشنبه از اطراف مسجد ملاحيدرعلي(پشت دفتر نشريه، شهرداري منطقه2) بساط پهن مي‌‌كردند و تا كوچه درب‌محكمه ادامه داشت.

هيأت امنا ادعا مي‌كردند كه از قديم مادي عميق آب به نام مادي دستگرد از وسط بازار مي‌گذشته و ساليان متمادي آب در آن جاري بود و به طرف دستگرد مي‌رفت. بعداً كه آب خشكيد روي مادي را پوشاندند و از آن به عنوان مسير فاضلاب و لوله آب و... استفاده كردند. مغازه‌هاي بازار قبلاً منزل بوده كه به مرور زمان و با زياد شدن جمعيت، خراب و به واحد تجاري تبديل شده است.

خيابان لاله‌زار خميني‌شهر

اعضاي هيأت امنا با دلخوري تعريف مي‌كردند كه در زمان شوراي دوم شهر به خاطر شلوغي و ترافيك قصد داشتند اين بازار را محو كنند. ما جلسات مكرر داشتيم و مقاومت كرديم و بالاخره هم نتوانستند و با ذكر اين نكته كه شهردار فعلي جناب مهندس پوركاظم نسبت به اين بازار عنايت ويژه‌اي دارد و نظم ويژه‌اي بدين‌جا داده است، گفتند با شهرداري مذاكره كرده و به نتايجي رسيده‌ايم از جمله شش مصوبه كه اجراي آن شايد به خاطر عدم بودجه كافي به تأخير افتاده است؛ از جمله طرح‌هاي انجام شده مي‌توان به سنگفرش كردن پياده‌روهاي دو طرف بازار اشاره كرد، البته هدف اين هيأت اين نبود. قرار بود از هر طرف 80سانتي‌متر سنگفرش شود و در وسط به‌جاي آسفالت سنگ‌كاري شود به صورت سنتي مانند خيابان لاله‌زار تهران قديم كه در سريال‌هاي تاريخي مي‌بينيم. ولي شهردار قبلي برخلاف اين قرار جلوي هر مغازه دو طرف بازار را به طور ناهمگون حتي تا 5متر سنگفرش كرد. حال قول داده‌اند كه درست كنند و طبق قرار فقط 80سانتي‌متر سنگفرش شود و بقيه به جاي آسفالت، سنگ به صورت سنتي. طي جلساتي قرار شده از طرف شهرداري دو تا سردر ورودي خيابان امام جنوبي و ورودي خيابان توحيد تعبيه شود. الان نقشه مذكور در شهرداري موجود است. نامه‌هايي بين هيأت امنا و ادارات و ارگان‌ها و مسؤولان مختلف درمورد اين بازار رد و بدل شده كه در شهرداري و فرمانداري قابل استناد است.

هيأت امناي دوشنبه‌بازار نداشتن نگهبان در شب هنگام را از مشكلات مهم بازار دانست. يكي از مغازه‌هاي طلافروشي اين بازار شب‌هنگام به سرقت رفته است؛ در طول روز كيوسك نگهباني در وسط بازار حفظ امنيت بازار را فقط از ساعت7صبح الي 9شب به عهده دارد. تنگ بودن جا براي دست‌فروش‌ها مشكلي ديگر است. از ويژگي‌هاي خوب اين‌جا تعطيلي و عزارداري كل بازار يك‌پارچه در عصر روزهاي شهادت و عزاداري ائمه اطهار(ع) و حضور در دسته‌جات سينه‌زني است.
اجراي مواردي كه توسط هيأت امنا و مسوولان شهرداري دوره قبل و جديد تصويب شده است؛ سردرهاي بازار، سنگ فرش كف بازار، اصلاح پياده‌روهاي اطراف بازار و... تقاضاي هيأت امنا بود چراكه شهر به وجود چنين بازاري كه بازار بزرگ خميني‌شهر محسوب مي‌شود، نياز دارد.

نظر كارشناس

طبق نظرات كارشناس ميراث فرهنگي قدمت مسجد جامع فروشان حدود 120سال و قدمت مسجد ابوالبركات مربوط به اواخر دوره صفويه است. حمام سرپل نيز به دوران قاجار برمي‌گردد. اين امر باعث ثبت اين سه اثر (دو مسجد و يك حمام) در ليست ميراث فرهنگي شده ولي خود دوشنبه‌بازار به عنوان بازار ثبت نگرديده است. در قديم در مسير دوشنبه‌بازار مغازه‌هاي كمي بوده كه به‌مرور زمان خانه‌هاي اطراف به مغازه تبديل شد تا به شكل امروزي درآمده است. سقف‌هاي امروزي مغازه‌هاي بازار دليل ديگري است و به‌درستي نمي‌توان تصريح كرد كه دوشنبه‌بازار قدمت چندساله دارد. البته وجود دو مسجد و حمام تاريخي در راسته اين بازار احتمال قدمت آن را مي‌رساند. دقيقاً معلوم هم نيست دست‌فروش‌ها از چه زماني روزهاي دوشنبه را براي جمع شدن و كاسبي انتخاب كردند؟ البته قدمت آن از چهارشنبه‌بازار كه طبق گفته اهالي به بيش از 120سال پيش برمي‌گردد، بيشتر است. طبق نظر كارشناس ميراث فرهنگي چند دليل مانند مسقف بودن، نقل قول قدما، آثار برجاي مانده مخصوصاً آثار عصارخانه و... باعث شده تا به جايي مانند عصارخانه ورنوسفادران «بازار» گوييم البته «بازارچه» كه الان اثري از آن جز مخروبه نيست. بازار دوشنبه‌بازار هم در سال‌هاي اخير معروف شده و به «بازار بزرگ شهر» تبديل شده است.

نظر كارشناسان احتمال اين را كه مسير دوشنبه‌بازار به صورت سنتي درآيد و عبور و مرور وسايل نقليه در آن كم شود، ضعيف مي‌داند چون به علت يك‌طرفه بودن خيابان وليعصر(عج) اين مسير بار ترافيكي را تحمل مي‌كند و عابر سواره كه مي‌خواهد از ميدان امام حسين(ع) به ميدان امام(ره) برود، بهتر است از مسير دوشنبه‌بازار عبور كند. اگر اين مسير مسدود شود مجبور است راه طولاني‌تري را طي كند و اين ترافيك بيشتري را موجب مي‌شود. البته هيأت امنا مي‌گفتند كه به همت شهردار قرار است در اين بازار پاركينگي چند طبقه احداث شود پشت مسجد جامع كه قابل استفاده هم در بازار و هم در خيابان وليعصر(عج) باشد. فعلاً قسمتي از زمين آن آزادسازي شده است. با اين وجود ديگر خودرويي در خيابان وليعصر(عج) پارك نمي‌شود و به‌راحتي مي‌توان اين خيابان را دوطرفه كرد و اين مشكل حل گردد.

منتظر گزارش بعدي ما درمورد پنج‌شنبه‌بازار باشيد.