سده نامی زیبا و ظریف مربوط به دوران پیش از قاجار

ارسال در تاریخ

tarikh--logoدر دو هفته نامه شماره 49 مورخ دوشنبه 23 خرداد 1390 مقاله ای تحت عنوان "سده نامی که در دوران قاجار بر شهر چند هزار ساله ما نهادند" به قلم آقای اصغر عرب درج گرديد.

رسول صرامي محقق تاريخ شهرمان چنين ابراز عقيده كرد كه مطالب عنوان شده به وسیله نویسنده مقاله دارای نواقص و اشکالات کلی است. مقاله صرامي را در نقد مقاله عرب در ادامه مي خوانيد. فرصت نسبت به طرفين بحث نظر سلبي و ايجابي ندارد و در اين خصوص، از بحث و گفتگوي آزاد استقبال مي نمايد.

 

مطالب عنوان شده به وسیله آقاي عرب در اين مقاله دارای نواقص و اشکالات کلی است که برخی از آنها عبارتند از:

1- نویسنده مدعی شده است که جواد مختاری از پژوهشگران عرصه ماربین شناسی فرموده اند: نام سده عمری در حدود یک صد سال دارد. این اصطلاح! برای نامیدن این منطقه در کتب تاریخی نیست و از دوره ناصرالدین شاه متداول شده است.

مطالب عنوان شده به وسیله آقای عرب و آقای جواد مختاری با اسناد تاریخی مطابقت ندارد.

الف- در کتاب عالم آرای نادری اثر محمد کاظم مروی وزیر و دانشمند مرو از سده اصفهان به تفصیل نام برده شده است و حتی استاد دکتر محمد باستانی پاریزی به این مسأله اذعان نموده اند. بنابر این هر گونه اظهار نظر درباره سده باید با اشراف کامل بر منابع تاریخی (محسوسات، مکتوبات، معقولات، منقولات) باشد.

ب) نویسنده مقاله مدعی است: نام سده عمری در حدود یک صد سال دارد. اين غلط فاحش است یعنی این واژه اواخر قاجار و زمان احمدشاه! بر خمینی شهر نهاده شده است! در صورتی که تلگراف های کنسول روسیه در اصفهان اسم سده و مردم سده بارها ذکر شده است و تداوم این واژه مطابق سند کتاب عالم آرای نادری به بیش از دو  قرن و نیم می رسد.

2- برخلاف مقاله مذکور، مرحوم استاد جلال الدین همایی و مرحوم استاد دکتر ایرج افشار و مرحوم استاد محمد مهریار دوست و اندیشمند گرامی، و مرحوم دکتر لطف ا... هنرفر از واژه سده به عنوان نامی درست و بجا و زیبا یاد کرده اند. (نگ به سده در گذر زمان و نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی، شماره چهارم، وجه تسمیه شهرهای ایران دکتر ایرج افشار، گنجینه آثار تاریخی اصفهان دکتر لطف ا... هنرفر)

مرحوم دکتر همایی چنین اظهار نظر می کند: سده لفظی بسیار کوتاه و شیرین و ظریف و متضمن یک حقیقت واقعی است.

3- ساخت کهندژ بسیار قدیمی تر از دوران ساسانی است برای نمونه می توان به نقش برجسته کهندژهای قدیمی دوران ماد مثل کهندژ دورشاروکین و یا دژ مادی خارخار و یا کهندژ (آلانی دننوتی) و کهندژهای دیگر دوران ماد در تپه باباجان و ... اشاره کرد. پیشینه ساخت چنین کهندژهایی به تمدن اورارتو و نیز بین النهرین و علی الخصوص آشور و بابل می رسد. (نگ: تمدن بین النهرین: دکتر مجیدزاده و ...)

4- نویسنده مدعی است که طبق تاریخ صفویه: خوزان از هزار باب خانه برخوردار بوده است در صورتی که در تذکره نصرآبادی منظور از خوزان محلی در اصفهان است نه خوزان سده (نگ به سده در گذر زمان: ص 343، معجم البلدان: ج2، ص 328، تذکره نصر آبادی)

5- اولاً قدیمی ترین واژه مربوط به سده، کوک و سپس طبق کتیبه های باستان شناسی و منابع تاریخی اردشیر شهر است و ثانیاً مهربن ابونعیم غلط و مهرین منابع تاریخی قدیمی تر صحیح است. در کتاب ابونعیم آشفتگی هایی به چشم می خورد مثلاً یک جا سارویه را جزو شهرک هایی آورده که پیش از اسلام ویران شده و در جایی دیگر جزو شهرهایی که عرب ها آن را خراب کردند یا فرعون را خوزانی تصور کرده و ابومسلم را متولد جوزدان ماربین! و قس علیهذا

6- هر گونه اظهار نظر درباره مسائل تاریخی باید با اشراف بر کلیه منابع تاریخی و علی الخصوص تاریخ بین رشته ای باشد.