در مورد مبارزات تاريخي مردم سده در مقابل مكاتب و انحرافات فكري از قبيل بهائيت و توده ايها، اسناد و مكتوبات تاريخي فراواني وجود دارد كه نشان ميدهد مردم اين ديار به تبعيت از روحانيت آگاه، علمدار مبارزه با اين فرقهها بودهاند. از ديگر خصوصيات مردم سده، همراهي با مبارزات آزاديخواهانه در طول تاريخ ايران بوده كه نمونه هاي معاصر آنرا ميتوان در مبارزات ملي شدن نفت، انقلاب مشروطه، انقلاب اسلامي و دفاع مقدس مشاهده كرد. در اين مقال، به برخي اسناد تاريخي موجود در زمينه هاي مذكور اشاره مي كنيم

سند178
در سندی به تاریخ 20 خرداد 1325 به شماره 178 کمیته ایالتی اصفهان ذکر شده كه به دستور روحانیت آگاه و متعهد، حاج علی مقنی و غلامعلی کیانی با عده ای از اهالی ورنوسفادران و خوزان و فروشان با 9 دستگاه اتوبوس از جمعیت مسلح به مقر حزب توده و نیز به شیرک چیخانه و قهوه خانه آنها در میانجوی و فروشان حمله می کنند. قهوه خانه ای که به وسیله بیگانگان در میانجوی پاتوق توده ای ها بوده و تریاکی ها را صبح کش و خام-کش و سپس شیره کش بار می آورد و در کنار آن به جای حلوا از کباب سقلمه از گوشت دماری! و جغور بغور و کنیاک و تریاک مجانی برای مشتریان خود استفاده می کرد. (بزغاله ای که اجلش برسد نان چوپان میخورد) و به قولی شراب مفت را قاضی هم خورد و همین شراب را اگر خر نیز خورد پالان هم ببخشد. عده اندکی از دهقانان و کارگران شاخه شکسته و سم پریده که خود نمیدانستند که فریب چه اتحادیه و حزبی را خورده اند چندکوار در بیرون قهوه خانه و یا روی سراندازهای حزب می نشستند و نشانه مردی خود را که چپق در جیب بود در آورده و می کشیدند. در این میان جوجه فکولی ها با کفش دهان دولچه ای و لباس های مرداب گی و دک و پز عالی همراه با داش مشدی ها با سبیل بلشویکی و سالداتی با پستک نمدی (پهلوانان خر و پف افتاده) به همراه پشت بادخورده ها و بیعار ها همچون خر چشم بسته عصاری و روغن کشی گارسله، روی مبل و صندلیهایی که تازه آورده بودند می نشستند و حرف های گنده گنده می زدند. (دختری را به خانه شوهر می بردند و به او یاد دادند حرفهای بزرگ بزند. او نیز شروع کرد به گفتن گاو و شتر و ... و همین مسئله باعث شد او را برگردانند) شاگرد قهوه چی میانجوی، پیرمرد پا به سن گذاشته، علی جارچی که فردی شوخ طبع و شغل اصلی او دلهکاری بود از کت و صداخفه کن! و قاشق و چنگال بیزار بود. دائماً سرین هایش را می جنباند و در حالیکه گاه و بیگاه، خلط سینه خود را در سلفدانی در زیر کته می انداخت و دست هایش را پشت خود شبیه قاشق و چنگال می کرد قدم زنان و یلخی وار با خنده می گفت: سنده گزها با قاشق و چنگال از این غذا می خورید، زمانه عوض شده و کشتیبان را سیاستی دیگر! آهای شیمبل نیا! آهای رپتو پتینا! کلاهتون را بالاتر بذارید. بسیاری از مردم  با نوشتن و امضای طوماری خواهان برچیدن مرکز تجمع توده ای ها در شترگلو و میانجوی بودند... به هر حال اهالی غیور سده با پيروي از دستور روحانيت با همراهی حاج علی و سرهنگ معزی رییس معزول ژاندارمری و شمس صدری و امیر کیوان و کفعمی و علی مهرابی کلوپ حزب توده را تخریب و باعث برچیده شدن اتحادیه حزب توده در فروشان شدند.
سندی 17 جمادی الثانی 1325 هجری قمری

این سنددر روزنامه انجمن مقدس ملی اصفهان در خصوص حضور حدود پانصد نفر از اهالی قریه فروشان و خوزان و ورنوسفادران در دفاع از مشروطیت در چشمه منظر در نزدیکی سده به همراه حاج آقا نورا... می باشد. طبق این سند اهالی سده مشقکنان به طریق نظام و سرباز با طبل و علمهای فراز در چشمه منظر وارد شدند. تقریباً پانصد نفر از آنان تفنگ ها بر دوش اشتغال به مشق داشتند. اسامی این افراد در کتابچه ای ثبت شده برای اطلاع به مجلس شورای ملی ارسال گردید.

منابع
1-     روزنامه انجمن مقدس ملی اصفهان سال اول شماره 31
2-    دیدنی ها و شنیدنی های ایران: محمود دانشور
3-    سده در گذر زمان
4-    تذکره نصر آبادی
5-    مصاحبه با پیشکسوتان طب گیاهی در خمینی شهر (نگ.به دیار کهن خمینی شهر)
6-    مرکز اسناد استان اصفهان خیابان استانداری
7-    سفرنامه کروسینسکی و سرپرستی سایکس