اولین شناسنامه صادره در ايران مربوط است به خانم فاطمه ایرانی كه در سال 1297 در شهر طهران صادر شده است يعني حدود 93 سال قبل. در سده هم، اولین شناسنامه مربوط بوده است به میرزا مهدی دیبا متولد 1288 که البته تنظیم و صدور سند سجلّی او در سال 1308 انجام شده يعني حدود 82 سال قبل. پس 11 سال بعد از صدور اولين شناسنامه در طهران، در سده شناسنامه صادر شده است.

اينها را كه گفتم مناسبتش سوم دی ماه است كه در هر سال مصادف است با سالگرد تاسیس اداره ثبت احوال در کشور. به همین مناسبت سری به اداره ثبت احوال شهرستان زدیم و به گفتگو با محمد حسن زاده محمدی رییس این اداره نشستیم.

 

برنامه هايتان در سالروز تاسیس سازمان ثبت احوال؟

به جز بررسی عملکرد یک ساله اداره از آرشیو مشاهیر و شخصیت های برجسته شهرستان که در دست تهیه است، رونمایی خواهیم کرد.

 

وقتی نام اداره ثبت احوال می آید، همه به یاد صدور و تعویض شناسنامه و کارت ملی، ثبت تولد، ازدواج، طلاق و فوت می افتیم، این اداره وظایف دیگری هم دارد؟

اداره ثبت احوال یکی از ادارات زیربنایی کشور است. صدور گواهی ولادت برای اتباع خارجه، تنظیم دفاتر ثبت کل وقایع، جمع آوری و تهیه آمار انسانی سراسر کشور و انتشار آن، اعلام کودکان واجب التعلیم به آموزش و پرورش و اعلام مشمولین نظام وظیفه از دیگر خدماتی است که این اداره ارائه می دهد. ثبت احوال با ادارات آگاهی و انتظامی، گذرنامه، سهام عدالت، سازمان آمار و برنامه ریزی در ارتباط است به طوری که می توانیم بگوییم ما سربازان گمنام هستیم. به عنوان مثال زمانی که آمار یارانه ها باید سریعا به مركز آمار ايران اعلام می شد، کارمندان ما تا نیمه های شب و گاهی تا صبح به صورت فشرده کار می کردند.

 

در حال حاضر مسن ترین فرد شهرستان متولد چه سالی است؟

آماری در این مورد نداریم. شاید این فرد در حال حاضر ساکن شهرستان نباشد و یا ممکن است فوت شده باشد و فوتش ثبت نشده باشد.

 

چرا اداره ثبت احوال شهرستان آماری مثل تفکیک گروه های سنی و تعداد اسامی و ... ندارد؟

چون شهرستان خمینی شهر یک شهرستان مهاجرپذیر است و حدود یک سوم ساکنین شهرستان غیربومی هستند به همین خاطر نمی توانیم آمار دقیقی ارائه کنیم.

 

آماری از تعداد ثبت ازدواج های امسال دارید؟

در 8 ماهه اول سال 1390 تعداد 1509 واقعه ازدواج و در 8 ماهه اول سال 1389 تعداد 2006 واقعه ازدواج ثبت گردیده است.

 

این ازدواج ها بر اساس سن طبقه بندی شده اند؟

در شهرستان بیشترین فراوانی سن زوجه بین 20 تا 24 سال بوده است که این آمار با آمار استان برابری می کند. بیشترین فراوانی سن زوج در شهرستان هم مربوط به آقایان 20 تا 24 سال بوده است که البته این آمار در استان بین آقایان 25 تا 29  ساله بیشتر بوده است. جالب است بدانید در سال گذشته 24 ثبت ازدواج مرد و 4 ثبت ازدواج زن بالای 70 سال در شهرستان داشته ایم.

 

در حال حاضر تعداد دخترها بیشتر است یا پسرها؟

طبق آمار سازمان، در کل کشور نسبت پسرها به دخترها 105 به 100 است. در خمینی شهر تا پایان 8 ماهه امسال 1441 متولد پسر و 1503 متولد دختر ثبت شده یعنی تعداد دخترها 62 نفر بیشتر از پسرها بوده است. البته در پایان سال می توان آمار کلی را اعلام کرد. در هشت ماهه اول سال گذشته هم 1525 متولد پسر و 1391 متولد دختر ثبت شده بود که این آمار تا پایان همان سال به 2234 نوزاد پسر و 2137 نوزاد دختر افزایش یافت.

 

از چه سالی شناسنامه ها با شکل جدید صادر شد و آیا تعویض آن برای تمامی گروه های سنی الزامی است؟

از ابتدای سال 1389 شروع به صدور شناسنامه به شکل جدید شد و تمامی افراد زیر 15 سال باید شناسنامه جدید در دست داشته باشند که به مرور زمان با توجه به نیاز آنان برای مراجعه به اداره تعویض صورت می گیرد. تعویض شناسنامه برای افراد بالای 15 سال الزامی نیست و به مرور زمان و طی برنامه 5 ساله تعویض شناسنامه ها صورت می گیرد. این را هم بگویم که تاکنون 224180 کارت ملی صادر شده است.

 

برای اتباع خارجه و مهاجرین از جمله افغان ها شناسنامه صادر می شود؟

برای مهاجرین گواهی نامه تولد صادر می شود. تابعیت ایران به کسی دادن را هیأت وزیران باید تایید کند. شخص باید برای کشور مفید باشد مثلاً صلاحیت علمی و ... داشته باشد تا طی مراحل قانونی برایش شناسنامه صادر شود.

 

بیشترین آمار نام های ثبت شده مربوط به چه نام هاییست؟

از آنجا که خمینی شهر یک شهر مذهبی است بیشتر نام ها خصوصا پسرها مذهبی هستند. اگر سری به فراوانی اسامی کل کشور بزنیم حداقل 20 نام اول پسران از نام های ائمه اطهار (ع) است که در رأس آن نام "امیرعلی" است و در مورد نام دختران هم نام های دارای فراوانی بالا مربوط به اسامی است که ریشه مذهبی دارند و در سال گذشته در رأس آن ها نام "فاطمه" قرار داشت. در خمینی شهر در شش ماهه اول امسال اسم "علی" و اسامی دو بخشی همراه با "علی" در پسران و نام "زهرا" در دختران بیشترین آمار را به خود اختصاص داده است البته مناسبت ها و همینطور شخصیت های سریال های تلویزیونی در سوگیری اسامی خیلی موثر است مثلاً در سال گذشته، نام "ستایش" سومین اسم از نظر فراوانی در میان اسامی دختران کل کشور بود که نسبت به سال های گذشته از آمار قابل توجهی برخوردار بود.

 

بعضی از اشخاص از نام خود اظهار نارضایتی می کنند و به اداره شما مراجعه می کنند. آیا امکان تعویض همه اسامی وجود دارد و در صورت امکان چه مراحلی را باید طی کنند؟

در روایت داریم که تا فرزند در بطن مادر است برایش نام نیکویی برگزینید. نارضایتی اشخاص از اسامی خود ممکن است به علت بی اطلاعی پدر و مادر باشد مثلاً ممکن است والدین طبق مرسومات- به خصوص در گذشته- اسامی نیاکان خود را برای فرزندان انتخاب کنند و این اسامی در زمان های بعد غیرمصطلح شود و موجب نارضایتی صاحب نام بشود. یکی دیگر از دلایل انتخاب نام توسط والدین تطابق آن با اسامی دیگر افراد خانواده و یا نام خانوادگی از لحاظ حرف اول و وزن و قافیه است که گاهی نمی تواند صاحب اسم را راضی کند. گاهی هم نام فرد با شغلش جور در نمی آید و انگیزه ای می شود برای تغییر نام. به طور مثال هوشنگ برای یک روحانی چندان عرف نیست. اداره ثبت احوال تاکنون از اسامی که جامعه آن ها را غیرمصطلح به حساب می آورد - با توجه به مراجعات و معانی نام ها - لیستی تهیه کرده است البته صلاحیت تعویض نام بر عهده دادگاه است و اداره ثبت فقط با حکم قطعی دادگاه اقدام به تعویض نام می کند.

 

تاکنون مراجعه ای برای تغییر نام مذهبی داشته اید؟

نه. نام های مبارک ائمه اطهار (ع) هیچ وقت غیر مصلطلح نمی شود. الان که صحبت از تغییر نام مذهبی شد بد نیست این مطلب را نقل کنم که در زمان طاغوت یکی از خانم های خودباخته به نام فاطمه، درخواست تغییر نام می دهد و مسوول وقت اداره ثبت احوال که خداروس نام داشته پای حکم می نویسد: متقاضی، صلاحیت داشتن نام فاطمه را ندارد و با تقاضایش موافقت می گردد.

 

تعویض نام خانوادگی هم شرایط خاصی دارد؟

تشخیص صلاحیت تغییر نام خانوادگی با اداره ثبت احوال است. هر فرد می تواند یک بار بعد از 18 سالگی نام خانوادگی خود را تعویض کند البته این تغییر نام باید شرایط و دلایل منطقی داشته باشد. به طور مثال نام خانوادگی "وهابی" که در فرهنگ دینی و مذهبی ما معنای خوبی نمی دهد. هر زن می تواند پس از ازدواج نام خانوادگی همسر خود را برای خود انتخاب کند. برای تعویض نام خانوادگی باید درخواست شود بعد این درخواست به اداره ثبت احوال اصفهان می رود و بعد به سازمان ثبت احوال کل کشور که در صورت موافقت نام خانوادگی تعویض می گردد.

 

خانواده هایی که نوزادی را به فرزندخواندگی قبول می کنند، چگونه باید برای صدور شناسنامه اقدام کنند؟

سوال بسیار خوبی است چرا که ما روزانه با این مساله روبرو هستیم. این فرهنگ بسیار غلط است و از لحاظ شرعی و قانونی هم مشکل دارد که زوجی توافق کنند فرزندی را به دنیا آوردند و تحویل دیگری بدهند و از آن جا که هر خانواده در قبال فرزندی که به دنیا می آورد وظایف و حقوقی دارد شناسنامه فقط به نام پدر و مادر اصلی صادر می شود و این خلاف قانون است که شناسنامه به نام پدرخوانده و مادرخوانده صادر گردد اما خانواده هایی که بنا به تقدیر خداوند بچه دار نمی شوند و از سازمان بهزیستی تقاضا می کنند که نوزادی را در اختیار آنها بگذارد پس از طی دوره آزمایشی و مراحل قانونی به استناد ماده 14 قانون حمایت از کودکان بی سرپرست، برای طفل با مشخصات سرپرست شناسنامه صادر می شود و نام این زوج در اسناد سجلّی با عنوان سرپرست ثبت می شود.

 

اداره ثبت احوال برای افرادی که سن شناسنامه شان با سن واقعی متفاوت است، چه می کند؟

این گونه مشکلات در قدیم شایع بوده است و از سال 1367 صدور شناسنامه مطابق با گواهی تولد بیمارستان صادر می شود که حتی تاییدیه تولد هم در آن ثبت می گردد. در حال حاضر تغییر سن شناسنامه ای از لحاظ قانونی ممنوع است البته این قانون یک تبصره دارد برای اشخاصی که مدعی اند سن واقعی شان با سن شناسنامه ای بیش از 5 سال تفاوت دارد. در خواست این افراد به کمیسیون رسیدگی سن ( متشکل از رییس اداره ثبت احوال به عنوان دبیر کمیسیون، فرماندار، رییس شورای شهر، قاضی دادگاه و پزشکی قانونی) ارجاع می شود و از متقاضی مستنداتی دال بر ادعایش درخواست شده و پس از شنیدن سخنان پدر و مادر و بررسی مدارک و صدور حکم قانونی، تصمیم نهایی اتخاذ می شود. گاهی پشت پرده این اظهارات ممکن است اهداف فردی یا اجتماعی مثل بیمه (بازنشستگی)، نظام وظیفه، استخدام و ...  نهفته باشد که چون موجب تزلزل در کار ارگان ها می شود تا جایی که قانون به ما اجازه داده است دفاع می کنیم و این اظهارات را نمی پذیریم.

 

جرایم شناسنامه ای در شهرستان در چه وضعیتی است؟

سند هویتی هر شخص، شناسنامه اش است و تمامی خدماتی که به هر شخص ارائه می شود بر طبق سن شناسنامه ای اوست. شناسنامه مادر اسناد است و هر گونه دست بردن، سیاه کردن و خدشه دار کردن و جعل و الحاق آن جرم محسوب شده و عواقبی به دنبال دارد حتی گاهی مجرم مشمول مجازات اسلامی قرار می گیرد و در همین راستا الکترونیکی کردن شناسنامه ها موجب کاهش جرایم اسناد سجلّی می شود. طی این اقدام شناسنامه هر فرد برای تمامی ارگان ها در مواقع لازم، قابل رویت می باشد. در شش ماهه اول امسال 18 مورد جرم شناسنامه ای داشته ایم.

 

در طول دو سال و نیم خدمتتان در شهرستان، شاهد ماجرای جالبی بوده اید؟

چند ماه پیش خانمی متولد سال 1364 که اصالتا رشتی بود به اداره مراجعه و داستان زندگیش را این گونه بیان کرد که در خانواده شلوغی متولد می شود و خانواده اش به همین دلیل او را به عمه پدرش می سپارند و چند سال است که دنبال پدر و مادر اصلی خود می گردد و هیچ نشانی از محل سکونت آنها ندارد. تنها مدرکی که این خانم در دست داشت یک فتوکپی شناسنامه از پدر واقعی اش بود که توانستیم با پیگیری هایی در سیستم ثبت احوال، نشانی و شماره تلفن خانواده اش را پیدا کنیم.

 

برای آینده چه برنامه هایی دارید؟

تعویض شناسنامه ها و الکترونیکی کردن شناسنامه ها، تهیه و تکمیل آرشیو مشاهیر و شخصیت های برجسته شهرستان، بهره برداری از دفاتر پیشخوان دولت و خدمات.

 

منظور از دفاتر پیشخوان چیست؟

چیزی شبیه دفاتر خدمات ارتباطی. اشخاصی که از شهر صادرکننده شناسنامه شان دور هستند برای انجام امور اداری از طریق دفاتر پیشخوان عمل می کنند و شناسنامه پس از عملیات لازم دوباره به محل درخواست ارجاع می شود و شخص مجبور به سفر به محل صدور شناسنامه خود نیست.

 

و حرف ناگفته؟  

از آنجا که مشاهیر هر شهر نشان دهنده هویت و فرهنگ آن شهرند و شهرستان خمینی شهر از این لحاظ بسیار ثروتمند است اقدام به تهیه آرشیو مشاهیر از اسناد سجلّی شهرستان كرده ایم که همکاری آشنایان و شخصیت های فرهنگی و تاریخدان شهر را می طلبد به دلیل اینکه ما باید از نام دقیق ثبت شده آنان مطلع باشیم مثلا نام آیت ا... اشرفی اصفهانی در اسناد، میرزا عطا ا... خوزانی ثبت شده و سیستم به آیت ا... اشرفی اصفهانی جواب نمی دهد.

نکته دیگر اینکه در فروردین سال گذشته در دیدار کارکنان اداره های ثبت احوال کل کشور با مقام معظم رهبری ایشان در سخنانشان کلمه "اذغان" را برای اسناد سجلّی به کار بردند. اذغان اسناد سجلّی یعنی محکم سازی اسناد سجلّی و این واژه بسیار جامعی بود. سالهاست که واژگان متفاوتی برای این به کار می رود مثلا حفظ اسناد، جلوگیری از تزلزل اسناد سجلّی و ... که برای بنده بسیار جالب بود که این قدر حفظ جایگاه اسناد ثبت احوال از نظر ایشان هم از لحاظ فیزیکی و هم از لحاظ معنوی اهمیت دارد. الکترونیکی کردن اسناد پیرو فرمایشات ایشان در دست اقدام است.