اشاره: "باید سوار بر ویلچر شد تا پی برد ساختار و طراحی شهری ما چقدر با بی مهری شکل گرفته است." این شاه بیت حرف دل معلولان شهرمان است.

معلولان معتقدند در این شهر غریبه هستند چرا که در طراحی شهری آنان را در نظر نگرفته اند. اکثر پیاده روها، بانکها، خودپردازها، مراکز مذهبی و آموزشی و تفریحی و ساختمانهای ما مناسب سازی نشده اند. گزارش ذیل رویکردی است به این موضوع.

 

سهم معلولان و سالمندان از فضای شهری چقدر است؟
آیا با صندلی چرخ€Œدار در سطح شهر تردد داشته اید؟ آیا شده برای عبور از جوی آب مسافتی طولانی را برای یافتن یک پل مناسب طی کنید؟ آیا شرمنده عابرانی شده اید که با زحمت فراوان از لبه غیرهمسطح پل عبور دهد؟ و...
به راستی سهم معلولان و سالمندان از فضاهای شهری چقدر است و چرا باید به دلیل اجرانشدن ضوابط و مقررات معماری و شهرسازی، معلولان جسمی- حرکتی و نابینایان همیشه در انزوا باشند؟
بی تردید در حوزه مناسب سازی فضاهای شهری برای معلولان گرچه اقدامات خوبی صورت گرفته است اما عقب ماندگی های زیادی وجود دارد که باید برطرف شود.
خمینی شهر همچون بسیاری دیگر از شهرهای کشور برای دو گروه از شهروندان (معلولان و سالمندان) مناسب نیست و و در این میان نگاه ترحم مردم بیش از هر چیز معلولان را آزار می دهد.

 

ستاد مناسب سازی خمینی شهر چه کرد؟
بخش زیادی از مشکل عبور و مرور معلولان بر می گردد به مجوزهای ساختمانی. بدین منظور همراستا با سایر شهرها، در سال جاری ستادی به نام ستاد مناسب سازی با مسوولیت فرمانداری و دبیری سازمان نظام مهندسی تشکیل شد. این ستاد تاکنون جلسات متعددی برگزار نموده که نتیجه آن شناسایی نقاطی از شهرستان است که اولویت ویژه ای برای معلولان دارد. روح الهی نماینده معلولان در مورد مصوبات این ستاد و چرایی اجرا نشدن آن می گوید: حدود 90 درصد فضاهای شهری اداری و عمومی برای معلولان، جانبازان و سالمندان مناسب نیست و این عزیزان عموما در رفت و آمد دچار مشکل هستند. ما در این زمینه پیگیری های فراوانی انجام دادیم. تاکنون 20 نقطه مهم جهت اصلاح شناسایی و نقشه های آن هم تهیه شده است. روال کار بدین گونه است که موارد شناسایی شده جهت اصلاح توسط بهزیستی به کمیته مناسب سازی اعلام می گردد. نقشه های لازم پس از نهایی شدن توسط نظام مهندسی به فرمانداری و بهزیستی ارائه می گردد و از طرف آنان به ارگان مربوطه جهت اطلاع و اقدام ارسال می گردد. البته این مصوبات بیشتر جنبه توصیه دارد و معمولا ارگان ها علاقه ای به اجرای آن ندارند.
وی در پاسخ به این سوال که مگر اجرای هر رمپ چقدر هزینه دارد، گفت: میزان هزینه هر رمپ با توجه به نوع و شرایط ساختمان بین 500 هزار تومان تا 20 میلیون تومان متغیر است.

 

رمپ های رفع تکلیفی
بخشی از رمپ هایی که در سطح شهر ساخته شده بدون رعایت ضوابط و به صورت غیراستاندارد ساخته شده تا صرفا رفع تکلیف باشد. به عبارت دقیق تر، در حالی که رمپ های ویژه معلولان باید با شیب 8 درصد احداث شود این رمپ ها با شیب 18 درصد ساخته شده که هم برای معلول و هم برای افرادی که از روی خیرخواهی اقدام به کمک می کنند می تواند خطرساز باشد.
از نکات جالب توجه اینکه در حالی که رمپ ورودی یکی از بانک های تازه تاسیس شهرستان به صورت غیراستاندارد ساخته شده رمپ ورودی بانک ملی مرکزی که 60 سال پیش احداث شده به گونه ای استاندارد ساخته شده که یک معلول ویلچرنشین بدون کمک دیگران می تواند از آن استفاده کند.

 

موانع اجرا
یکی از مشکلات تردد معلولان به موضوع موتورسواران گره می خورد و همین مساله مسوولان را در باز کردن معابر به نفع معلولان دچار تردید و ابهام می کند؛ به عبارت دیگر معمولا در پیاده روها و ورودی پارکها موانعی برای محدودیت ورود موتورسیکلت ایجاد می شود که همین موانع ورود افراد دارای ویلچر را با مشکل روبرو می کند.
گرچه در این زمینه سعی شده تا موانع به گونه ای در نظر گرفته شود که همزمان با اینکه مانع عبور موتورسیکلت می شود اما مشکلی در تردد ویلچر معلولان ایجاد نکند با این وجود نتیجه صددرصدی را در بر نداشته است.
پارک پیروزی به عنوان پارک بزرگ و محوری شهر با هزینه خود معلولان مناسب سازی شد تا معلولان ویلچری بتوانند راحت به آن تردد کنند. گذشت زمان اما موجب شد تا برخی موتورسیکلتها از این ورودی استفاده کنند و پارک عرصه تاخت و تاز موتورسیکلتها شود. همین رفتار موجب شد تا این ورودی به شکل قبل باز گردد تا موتورسواران و ویلچرنشینان هر دو نتوانند به راحتی به پارک تردد کنند.
بی تردید این موضوع به فرهنگ سازی نیاز دارد، زیرا اگر معبری باز هست برای افراد با نیازهای ویژه است نه موتورسیکلت ها.

 

اتوبوس های واحد
تقریبا معلولان جسمی-حرکتی و سالمندان نمی توانند از وسائل حمل و نقل عمومی بویژه از اتوبوس های واحد استفاده کنند. این یکی از مشکلات کلیدی معلولان است. در برخی از شهرها از جمله تهران، در این زمینه اقدامات قابل توجهی انجام داده اند. بدین شکل که بخشی از اتوبوس های شرکت واحد استانداردسازی شده و سطح جایگاه مسافران هم سطح ورودی اتوبوس تعبیه می گردد. از طرفی پله های ورودی اتویوس حذف شده تا معلول به راحتی تردد کند. بدیهی است اجرای این طرح بجز معلولان، برای تسهیل تردد سالمندان هم بسیار مفید است.

 

وام های بلاعوض
یکی از طرح های اداره بهزیستی، پرداخت وام های بلاعوض جهت مناسب سازی منازل معلولان است. بر این اساس این اداره جهت مناسب سازی ورودی یا داخل منازل معلولان €“که مشکل تردد دارند- رقمی حدود 1 تا 5/1 میلیون تومان وام بلاعوض پرداخت می کند. اقدامی که می تواند کمکی هر چند اندک به رفت و آمد معلولان نماید.
نیازهای معلولان تنها به مناسب€Œسازی معابر و خیابان€Œها ختم نمی€Œشود و در واقع دسترس پذیری، مفهوم گسترده€Œتری دارد که البته فراهم شدن همچین مسئله ای می تواند برای معلولان بسیار مفید باشد.

 

به خاطر شرایط نامناسب رفت و آمد خانه نشین شدم
"در سطح شهرهای درچه و کوشک عابر بانکی که یک معلول بتواند از آن استفاده کند، وجود ندارد." محسن که یک معلول جسمی حرکتی است با بیان این مطلب می گوید: "بجز امکانات، سطح فرهنگ جامعه هم باید در این زمینه ارتقا یابد. وی با ذکر مثالی در این باره می گوید: خمینی شهر حسینیه ایران نامیده می شود با این وجود در ایام محرم کمتر هیاتی است که شرایط تردد معلولان را فراهم کرده باشد. عموما هم استدلالشان این است که برای چند معلول نمی توانیم هزینه کنیم."
وی ادامه می دهد: "از سوی دیگر، وسائل حمل و نقل عمومی تقریبا وضعیت معلولان را در نظر نگرفته است و رفت و آمد با این وسائل بسیار دشوار است با این وضعیت ترجیح می دهم زیاد از خانه خارج نشوم."

 

فضاهای شهری مناسب نیست
معلولان هم مانند همه اقشار جامعه حق دارند تحصیل کنند، کار کنند، از پارک ها، کتابخانه ها و سایر امکانات تفریحی استفاده کنند، ورزش کنند و به خرید بروند. توانمندی های ذهنی بسیاری از معلولان در حد افراد عادی جامعه و گاه بالاتر از آنهاست اما وقتی فضاهای شهری برای حضور راحت معلولان آماده نیست و برای تردد در شهر و استفاده از امکانات جامعه باید مشکلات زیادی را تحمل کنند دچار انزوا می شوند.
این انزوا به ویژه در خانم های معلول باعث افسردگی شدید می شود. رضایی که یک فرزند معلول دارد در این زمینه می گوید: معابر و پیاده روهای شهر مناسب تردد معلولان نیست مثلا شیب دار بودن پیاده روها یا عرض بسیار کم برخی پیاده روها در بافت قدیمی و مرکزی شهر یا بستن انتها و ابتدای پیاده روها برای جلوگیری از ورود موتورسیکلت همزمان امکان استفاده معلولان را هم از بین می برد. در این شرایط یک معلول نمی تواند مطمئن باشد که در پیاده روها و معابر شهری با مشکل مواجه نشود و همیشه باید یکی دو نفر او را همراهی کنند و همین کار دشواری است.