از جمله مسائلي كه مورد تأكيد فراوان ائمه هدي و اولياي دين بوده، زنده نگه داشتن ياد و خاطره واقعه عاشوراست بگونه اي كه در طول تاريخ اسلام و شيعه بصورتهاي مختلف مورد توجه قرار داشته و شيعيان در هر مقطع زماني به تناسب شرايط سياسي، اجتماعي، فرهنگي و تاريخي سعي كرده اند ياد عاشورا را زنده نگه دارند.اما در مقابل اين سعي و تلاش، خط طاغوت و ظلم هميشه سعي بر اين داشته كه اين حادثه از ذهن ها و يادها برود و به دست فراموشي سپرده شود و براي تحقق اين امر، اقدامات مختلفي انجام داده اند هر چند توفيقي در اين زمينه بدست نياورده اند. و علت تأكيد و اصرار ائمه هدي براي بزرگداشت اين واقعه هم مربوط به اثرات و فوائد فراواني است كه در اين مسئله مترتب است تا جايي كه گفته شده است: "الإسلام محمدي الحدوث و حسيني البقاء" (از كلمات علامه كاشف الغطاء) بنابراين عمده علت عزاداري اين است كه در پرتو برگزاري مراسم هر ساله در دهه اول محرم، مي توان بقاء دين و روشن نگه داشتن مشعل فروزان هدايت را انتظار داشت. اما سؤالي كه مطرح مي شود اين است كه در اين محافل و مجالس به چه مباحث و مسائلي خوب است پرداخته شود؟ يا به عبارت ديگر ابعاد حادثه عاشورا كه مي توان در پرتو آن به اهداف و مقاصد قيام رسيد و تأثيرات مختلف فردي و اجتماعي كه براي جامعه مي تواند داشته باشد كدامند. در اين نوشته بطور اختصار سعي مي شود به نكاتي كه پيرامون اين واقعه مي توان مطرح شود اشاره نموده و جهت توجه مخاطبان و دوستداران خاندان ولايت و امامت عرضه نمائيم.

1- اولين مسئله كه مي توان در جلسات و مراسم هاي بزرگداشت حادثه عاشورا به آن پرداخت بررسي علل و عوامل تاريخي اين حادثه است به اين معني كه حادثه عاشورا در تاريخ 61 هجري قمري اتفاق افتاده است دقيقاً 50 سال بعد از رحلت پيامبر. در اين مدت چه اتفاقاتي در جامعه مسلمانان كه پيامبر آن را ساخته بود و امام معصوم در آن حضور داشت رخ داد كه فرزند پيامبر بعنوان خارجي و كسي كه عليه دين خروج كرده واجب القتل مي شود؟ بصورت مشخص بايد اشاره كرد علت العلل حادثه عاشورا را در سقيفه بايد جستجو كرد و در ادامه آن مسائلي كه خلفاي راشدين و بعد از آن بني اميه انجام دادند كه تغيير ارزشهاي ديني به مادي، تهاجم فرهنگي، تبديل امامت به خلافت و بعد سلطنت توسط معاويه و ساير مباحث كه دنبال كردند همگي براي اين بود كه ثابت كنند فرهنگ ديني كه پيامبر براي هدايت بشريت آورده ديگر جوابگو نيست يا نيازي به آن نداريم و امام حسين (ع) هم دقيقاً در بيان علت قيام خود به بيان هاي مختلف روي همان مسائلي متمركز نمود كه بني اميه و در رأس آن معاويه و بعد يزيد روي آن پافشاري مي كردند و چنانچه علت و زمينه هاي قيام عاشورا خوب تبيين شود مي تواند درس و عبرتي براي جامعه باشد كه مراقبت و مواظبت فراوان كند كه نكند جامعه امروز ما هم به سرنوشتي دچار شود و ارزشهايي كه امام حسين براي آن قيام كرد را يكي پس از ديگري به قتلگاه ببريم و آنها را ذبح كنيم و جاي آن ارزشهاي اموي در عرصه هاي مختلف زندگي زنده شود كه اين مهم بر عهده واعظان و خطّباست كه بايد پيرامون آن بحث نمايند.

2- اهداف امام حسين (ع) در اين قيام بايد خوب تبيين شود كه جامعه استفاده نمايد و در تنظيم زندگي روزمره خود در عرصه فردي، اجتماعي، سياسي، اقتصادي و بين المللي و فرهنگي بگونه اي رفتار كند كه امام حسين (ع) براي آن تلاش نمود و با قيام خود خواست جامعه مسلمانان را به سمت و سويي ببرد كه تمامي فعاليتهاي آنها مبتني بر تعاليم ديني باشد. با ظلم مبارزه كنند، جلوي انحرافات ديني را بگيرند، با طاغوت و مظاهر مختلف آنها مخالفت كنند، امر به معروف و نهي از منكر كنند، دين را بعنوان وسيله و ابزار بهتر زندگي كردن دنيوي ندانند كه تا هر زماني بكار آنها آمد پذيراي آن باشند و هر وقت نه آن را به كنار بنهند بلكه دين را بعنوان راه سعادت دنيوي و اخروي و مادي و معنوي خود تلقي كنند و همه دستورات اخلاقي، فقهي و اعتقادي آن با دل و جان بپذيرند و به آن تعبد داشته باشند و تسليم دستورات و فرامين آن در تمامي عرصه ها باشند. بنابراين در پرتو تبيين اهداف اين قيام بهتر مي توان با آرمانها و مقاصدي كه امام و يارانش جان خود را فداي اين راه كردند پيوند برقرار نمود و خود را در مسيري قرار داد كه اين قيام براي آن برپا شده است.

3- از جمله موارد ديگري كه در اين قيام مي توان پيدا نمود و به آن توجه نمود پيامها و عبرتها و درسهايي است كه از اين قيام مي توان آموخت و در لابلاي حركات و جملات و اشارات امام حسين (ع) و يارانش مي توان آنها را جستجو كرد مثل اينكه در برابر ظلم و بيعدالتي بايد حتماً قيام نمود و زماني كه راه حق را پيدا نمودي بايد در اين راه استقامت از خود نشان دهي و از كم بودن ياران و حاميان و از زياد بودن دشمنان و مخالفان نبايد هراسيد و از امام پيشواي جامعه بايد اطاعت كرد و روحيه شهادت طلبي بايد در جامعه گسترش يابد و در اين خصوص بايد توجه داشت مسلمانان در طول تاريخ اسلام هر وقت از پيشواي جامعه پيروي كرده اند موفقيتهاي فراوان بدست آورده اند و هر گاه از فرمان رهبر جامعه نافرماني كرده و آن را اجرا نكردند با شكست مواجه شده اند. يكي از پيامهاي مهم حادثه عاشورا اين است كه كساني در اين قيام حضور پيدا كردند كه در زمانها و مراحل مختلف تبعيت و پيروي خود را نشان دادند؛ از حركت امام از مدينه به سوي مكه گرفته تا خروج از مكه، همگي بدون هرگونه عذر و بهانه اي وقتي امام فرمان حركت را در روز هشتم ذي الحجه يعني زماني كه همه افراد سعي مي كنند خود را به سرزمين وحي براي ورود به عرفات و مشعر و منا و انجام مناسك حج برسانند صادر كرد و اين كاروان كه امام معصوم رهبري آن را بعهده دارد از آن سرزمين خارج مي شود و در طول مسير هم بارها امام ياران خود را امتحان نمود و آخرين مرحله امتحان و آزمايش هم شب عاشورا بود كه وقتي امام ديد اين ها براي هرگونه سختي آماده هستند وعده بهشت را به آنها داد. ما بايد خود را تسليم فرامين امام در عرصه هاي مختلف كنيم كه اين جزو پيامهاي كليدي اين واقعه مي باشد كه در اين ايام و ليالي تمامي نتايجي را كه براي حادثه عاشورا متصور است در پرتو اطاعت بدون چون و چراي ياران امام از اوست و اين مهم بر روي منابر و مداحي ها بصورتهاي مختلف براي عاشقان آن امام شهيد تبيين شود.

4- يكي ديگر از مباحثي كه در اين حادثه مي توان جستجو كرد و به آن پرداخت رمز ماندگاري آن قيام است . چون در طول تاريخ بشر حوادث و وقايع مختلفي اتفاق افتاده از قتل عام هاي وحشتناك گرفته تا كشته شدن انسان هاي بگناه و غيره ولي تاريخ توانسته همگي آنها را در خود هضم نموده و بسياري از آنها را بدست فراموشي سپرده ولي يكي از حوادثي كه تاريخ نتوانسته با گذشت هزار و چند صد سال از آن در خود هضم نمايد و بدست فراموشي بسپارد حادثه عاشوراست كه علي رغم تلاش معاندين و مخالفان خط شهادت و قيام در طول تاريخ اين حادثه زنده ماند و هر ساله هم از سالهاي قبل پرشورتر مي شود و مواردي كه مي توان بعنوان رموز ماندگاري اين قيام دنبال برشمرد پيوند خوردن با حقيقت است چون اين قيام بر حق و حقيقت بوده و هر چند در ابتدا با تبليغات و گرد و خاك كه بعنوان حجاب معاصرت از آن ياد مي شود مانع شد كه حقيقت اين قيام و حق بودن آن براي بسياري از افراد روشن شود با گذشت اندك زماني كه اين گرد و خاكها برطرف شد حقيقت خود را نشان داد چون اصل نظام هستي بر پايه حق بوده و امام معصوم كه با اخلاص و اهداف آسماني و شناخت دقيق از مسائل جامعه دست به قيامي مي زند حتماً بر حق بوده و براي همين است كه وقتي زمان مي گذرد درست بودن رفتارهاي امام مشخص مي شود كه چرا امام حسين (ع) قيام كرده يا امام قبلي صلح كرده و امام بعدي دست به دعا زده و هر كدام بر پايه شناخت از واقعيات جامعه است كه در هر زماني به يكي از اينها نيازمند است و از طرفي در هر زماني بايد براي حفظ دين با توجه به شرايط و مقتضيات جامعه اقدام به ترويج دين نمود كه امامان معصوم با شناخت اين كار را انجام داده اند و ما بايد با مطالعه دقيق سيره امامان معصوم به اين معرفت دسترسي پيدا كنيم.

5- معرفت بخشي و ترويج معنويت در جامعه و مصون كردن جامعه از مفاسد مختلف اخلاقي ، اجتماعي و سياسي و غيره از جمله ديگر مواردي است كه در پرتو بزرگداشت ياد و خاطره اين قيام مي توان به آن دست يافت . متوليان امر در برگزاري جلسات امام حسين (ع) بايد هميشه متوجه اين نكته باشند كه ميزان موفقيت و تأثير مثبت داشتن اين مجالس را دربازتاب و بازخوردهاي اجتماعي و رفتارهايي كه از افراد جامعه سر مي زند بايد جستجو كنند . به عبارت ديگر در جامعه علي رغم برگزاري مراسم امام حسين از اول محرم تا تقريباً پايان صفر بمدت دوماه در طول ده ماه ديگر سال چقدر توانسته جامعه را از گزند فساد و ناهنجاريهاي مختلف اجتماعي ضد ارزشي و فرهنگي محو نمايد و چقدر ارزشهاي اخلاقي و انساني و ديني در جامعه رواج پيدا كرده است كه اين بعهده كارشناسان ديني و مذهبي از يك طرف و جامعه شناسان و متخصصين امور اجتماعي است كه بايد بررسي داشته باشند و از طرفي ميزان وقت و انرژي و ساير مسائلي كه صرف اين مراسمها مي شود را با خروجي آن تأثيرات ارزيابي نمايد و آسيب شناسي شود كه چرا علي رغم اين همه تبليغات ديني و مذهبي در اين ايام چه در مجلس و مساجد و چه از طريق رسانه هاي گروهي مثل صدا و سيما همچنان جامعه با بسياري از تعاليم ديني بيگانه است يا حداقل در عمل خيلي رفتارهاي مورد پذيرش دين از آنها مشاهده نمي شود و در كنار اين مسئله اين نكته هم قابل ذكر است كه انجام اين مراسمات نبايد افراط نمود بلكه بصورتهاي مختلف بايد به جذابيت آن افزود و با روشهاي هنري و روانشناختي بگونه اي عمل كرد كه اثرات مثبت آن بيشتر شود.

6- فرهنگ سازي كه ابتدا از فرهنگ دسته عزاداري كردن شروع مي شود كه آن دسته از اعمالي كه از عقل و شرع تأييد نمي كند بايد بدور باشد و همچنين فرهنگ صحيح بر پايه توصيه هاي امامان معصوم و در زمينه هاي مختلف زندگي كه امروزه بعنوان سبك زندگي اسلامي مطرح مي شود كه در آن در تمامي ابعاد زندگي بگونه اي رفتار شود كه پيام قيام عاشورا و امام حسين و ساير امامان معصوم مشاهده شود . يعني در رفتارهاي فردي خانوادگي ، تربيت كودكان ،ادارات و سازمانهاي دولتي ، بازار و فعاليتهاي اقتصادي ، آموزشي و ورزشي ، كارگري و مشاغل آزاد ، مسئولين و مقامات دولتي و حكومتي همه اقشار جامعه بگونه اي رفتار كنند كه مطابق با دستورات ديني باشد كه اين مهم را مي توان در اين ايام با استفاده از فرصتهايي كه بوجود آمده محقق ساخت . البته شرط آن اين است كه گويندگان با اين مباحث و مفاهيم آشنا بوده و آنها رامطرح نمايند و مخاطبان پذيرش آن را داشته باشند و وقتي گوينده مطالب را بيان مي كنند خود را جزو مخاطبان بداند و نه فقط ديگران را و مصداق "كونوا دعاه الناس بغير السنتكم" هم با شد تا اميد به تأثيرگذاري داشته باشيم والا چرا هر چه تلاش مي كنيم به تناسب آن فايده و سودي كه بايد عايد جامعه شود، نمي شود.

7- در آخر نكته اي كه بعنوان جزئي از فرهنگ عزاداري و عاشورا بايد به آن اشاره كرد در خصوص اطعام دادن به عزاداران و نذوراتي است كه در اين ايام بصورتهاي مختلف اداء مي شود . اطعام به عزاداران حسيني امري كاملاً پسنديده و مورد تأييد دين بوده و هيچ ايرادي و خرده اي به آن نمي توان گرفت ولي آنچه كه مي توان اين حجم وسيع و گسترده نذورات را كه هم مواد زياد غذايي را شامل مي شود و همه مبلغ زيادي را به خود اختصاص مي دهد خوب مديريت نمود ودر درجه اول سعي شود افراد نيازمند جامعه كه كم هم نيستند شناسايي شده و نذورات چه بصورت غذاي آماده و چه بصورت نقدي به آنها رسانده شود كه آنها هم بتوانند در پرتو سفره پر خير و بركت امام حسين (ع) بهره مند شده كه اين چيزي است كه امامان معصوم بصورتهاي مختلف هم به ان توصيه كرده و هم عمل نموده و كاملاً با موازين ديني و شرعي و اخلاقي مطابقت داشته و در درجه دوم بحث جلوگيري از اسراف است كه در شريعت اسلام حرام شمرده شده و از طرفي هدف هيچ گاه وسيله را توجيه نمي كند كه در اين خصوص بعضاً مشاهده شده كه بدليل زياد بودن نذورات كه برگرفته از اعتقادات پاك ديني هست در نوع مصرف و استفاده از آن بي مبالاتي هايي صورت مي گيرد كه مورد تأييد دين و اولياء دين نبوده و متوليان اين گونه برنامه ها بايد بيش از پيش به اين نكات ظريف و دقيق توجه نمايد.

در نتيجه به اين نكاتي كه بصورت گذرا بدان اشاره شده كه در خصوص هر كدام مباحث زيادي مطرح است مي تواند مورد توجه قرار گيرد و از برگزاري عزاداري براي امام حسين (ع) مارا بهتر به هدف مي رساند و اجر اخروي و دنيوي از آن خواهيم برد انشاء الله