انسان متفکر و جستجوگر دائماً با فکر و اندیشه خود و نیز تحقیقات روش های نو و جدیدی را برای به کار گرفتن در تمامی حوزه های زندگی خویش یافته و تجربه می کند اما نوآوری و بدعت کدام است و هر کدام چه مشخصاتی دارند واهداف آنها چیست؟ این مقال بر آن است که این دو را تعریف و مشخصات آنها را بیان کند تا از هم شناخته شوند.

تعریف نوآوری:

نوآوری عبارتست از یافتن راه و روشی جدید برای به کار گیری در حوزه های مختلف خدماتی، فرهنگی عمرانی، اقتصادی، تبلیغی، دینی، آموزش و پرورش، تعلیم و تربیت به منظور حل مسائل و معضلات پیش رو در شرایط مختلف، نوآوری در حوزه دین و فرهنگ از حساسیت خاصی برخوردار است. پس نوآوری روش و ابتکار جدیدی است که در خدمت هدف خاصی قرار می گیرد

 مشخصات نوآوری

1-    متناقض اصول شناخته شده دینی و انسانی نباشد و به بنیادها و زیر ساخت های فرهنگی، اجتماعی و عمرانی آسیب نرساند.

2-    اهداف و اصول دیگر را خدشه دار نکرده و به آنها آسیب نرساند.

3-    متناسب با محیط و فرهنگ و سطح دانش و اطلاعات مردم باشد.

4-    بستر های اجرای آن آماده بوده و در مورد آن اطلاع رسانی شده و فرهنگ سازی شده باشد.

5-    از نظر اقتصادی با صرفه ترین، کم هزینه ترین و مؤثر ترین روش باشد و خروجی آن متناسب با هزینه ها باشد

6-    ضریب نفوذ آن گسترده و گروه های هدف زیادی را تحت پوشش قرار دهد.

7-    متناقض آموزه های دینی، حقوق شهروندی نبوده و مخل زندگی عادی مردم نباشد.

8-    با منافع جامعه و کشور در تضاد نبوده و شرایط منطقه ای و جهانی را در نظر داشته باشد.

9-    تقلیدی از روشهای مورد استفاده در موارد نامشروع و بدنام نباشد.

هدف از نوآوری:

هدف از استفاده از نوآوریها صرفاً بایستی یافتن روش کارا، مؤثر و فراگیر و متناسب با زمان و مکان و سلایق جامعه در جهت حل معضل، بهینه سازی شرایط، تبلیغ، فرهنگ سازی و هدف مشخص و تعریف شده ای باشد.

بدعت:

به کار گیری روش و فکر و اندیشه ای است که قبلاً وجود نداشته و در این قسمت با نوآوری یکسان می باشد، اما مورد یا مواردی از اصول شناخته شده و اعتقادی البته درست جامعه را زیر سؤال می برد و متناقض با آن می باشد.

بدعت دارای مشخصات ذیل می باشد:

1-    با اصول شناخته شده و ارزشها و اعتقادات صحیح جامعه در تضاد است.

2-    مورد سوء استفاده دشمنان و مغرضان قرار می گیرد.

3-    سبب عقب افتادگی و گمراهی افراد می شود.

4-    جامعه و افراد را صراط مستقیم و معنویت و ارزشهای انسانی دور می کند.

5-    سودی به حال جامعه و ارزشهای آن ندارد.

6-    برخلاف اهداف و خطوط اصلی و مقاصد از قبل تعیین شده می باشد.

هدف از بدعت:

بدعت به دو شکل اتفاق می افتد، یا توسط افراد نادان و یا بوسیله افراد مغرض

در گروه اول اهداف می تواند بزرگنمایی، اظهار ارادت و وفاداری، تخیل پردازی و یا ماجرا جویی و اظهار وجود باشد که ریشه همه آنها جهل و نادانی است.

در گروه دوم عمدتاً هدف از بدعت ها آسیب رسانی به یک طرز فکر، اعتقاد، هویت، مکتب و مرام و سوء استفاده و بهره کشی، تحمیق و خواب نگه داشتن جامعه، بی محتوا کردن، انحراف و تغییر  انگیزه ها و استفاده ناصواب می باشد که البته آگاهانه صورت می گیرد و زیربنای عناد و کینه توزی دارد.

نتیجه بحث:

از آنجا که مرز بین نوآوری و بدعت بسیار باریک است، بنابراین هرآن احتمال آن می رود که بنام نوآوری، بدعتی گذاشته شود و از طرفی به دلیل تحول جوامع و گستردگی ارتباطات و خارج شدن حوادث و اتفاقات از حوزه محلی و درونی و جهانی شدن، نیاز به نوآوری و استفاده از روش های نوین یک ضرورت اجتناب ناپذیر است بنابر این باید اولاً روش های قدیمی و غیر کارآمد و مسئله دار و بی فایده و کم اثر را کنار گذاشت و ثانیاًً مرز بین نوآوری و بدعت را شناخت و از روشها و فکرهای نو و برتر و به روز که اصل و اساس و بنیاد اصول شناخته شده فرهنگ، هویت، دین و باورها و بنیادهای راستین جامعه را آسیب نمی رساند بهره جست، پس هم به ضرورت نوآوری در جهان تنوع طلب در تمامی حوزه ها ازجمله دین و تبلیغ آن و مراسم و شعائر و بزرگداشت ها باید توجه کرد و هم خطر بدعت را فرا رو داشت و البته بدعت های قبلی را هم شناخت و از جامعه زدود.