روزانه بالغ بر 26 تن پولک و نبات در شهرستان خمینی شهر تولید می شود

در حال حاضر حدود 60 کارگاه پولک و نبات سنتی در شهرستان خمینی شهر فعال است که در هر کدام به طور متوسط 3 نفر روزی 8 ساعت مشغول به کار هستند و روزانه به طور متوسط 300 کیلو نبات و پولکی تولید می کنند. میزان تولید نبات و پولکی روزانه شهرستان با احتساب کارگاه هایی که بدون پروانه مشغول تولید هستند که به گفته رییس اتحادیه پولک و نبات تعدادشان به بیش از 15 کارگاه می رسد، بالغ بر 26 تن در روز می باشد.
البته ناگفته نماند که کارگاهی نیمه صنعتی نیز در دستگرد قداده فعال است که با 10 کارگری که روزانه 10 ساعت به کار مشغولند روزی 2 تن نبات و پولکی می ریزد. البته پولکی چه در کارگاه های سنتی و چه صنعتی به شیوه ای یکسان تولید می شود اما در فرآیند تولید نبات به شیوه صنعتی جرثقیل جای کارگر را گرفته و دیگ بخار جای پاتیل های مسی و آتش مستقیم را.

 

پولک و نبات سازانِ خانه به دوش
شیرنژاد صاحب کارگاه نیمه صنعتی دستگرد قداده که از سال 1380 در این منطقه مشغول کار شده است، می گوید: «از سال 1385 خیلی دوندگی کردم بلکه شهرک صنایع غذایی خمینی شهر راه بیفتد اما متاسفانه با در بسته مواجه شدم و حالا هم که زمین ها در حال واگذاریست شرایط سختی برای خریدار در نظر گرفته شده است.»
وی می افزاید: «در حال حاضر تولیداتم را به سراسر کشور از جمله تهران، شیراز، مشهد، کرمان می فرستم و در حالی که توانایی صدور به خارج از کشور را دارم اما چون کارگاهم در منطقه صنعتی نیست مجوزات لازم را ندارم و مجبورم به فروش محصول در داخل بسنده کنم.»
گلستانه نیز از دیگر تولید کنندگانی است که از این بابت بسیار ناراحت است. وی که در تولید نبات و پولک سابقه 25 ساله دارد، می گوید: سال ها در نقاط مختلف خمینی شهر کارگاه زدم اما هر بار مجبور بودم جا به جا بشوم چون عمدتا در مناطق مسکونی بودیم. راه اندازی کارگاه در مناطق مسکونی علاوه برآنکه اعتراضات اهالی محل خصوصا از لحاظ مسائل بهداشتی را در پی دارد، مانع از کسب مجوزات لازم برای صادرات به خارج از کشور و حتی خارج از استان می شود.

وی ادامه می دهد: «آخرین کارگاهم در خمینی شهر در روستای قلعه امیریه بود آنجا به صورت نیمه صنعتی کار می کردم و روزانه 3 تن تولید داشتم اما به دلایلی که ذکر شد سال 1387 مجبور شدم آنجا را نیز تعطیل کنم. این تولید کننده خمینی شهری می گوید: اصلا دلم نمی خواست سرمایه ام را از شهر بیرون ببرم اما وقتی تلاش هایم برای راه اندازی شهرک صنایع غذایی در خمینی شهر نتیجه نداد ناچار کارگاهم را به یکی از شهرک های صنعتی نجف آباد منتقل کردم.» گلستانه در رابطه با میزان تولیداتش در این منطقه می گوید: «علیرغم اینکه میزان تولیدم در حال حاضر با زمانی که در قلعه امیریه فعال بودم تفاوتی نکرده است اما اکنون از تمام مجوزات لازم برای توزیع و فروش در داخل و خارج برخوردار هستم.»
عابدی نیز از دیگر تولید کنندگان خمینی شهری است که کارگاه نیمه صنعتی اش تا همین یکی دو سال پیش در خیابان ساعی مستقر بوده است. وی می گوید: «در شهرک صنایع غذایی زمین دارم اما در حال حاضر توانایی ساخت ندارم. علیرغم اینکه اصلا تمایلی نداشتم سرمایه ام را به بیرون از شهر ببرم اما به دلیل مشکلات بهداشتی و قانونی که سرراه کارگاه هایی که در مناطق مسکونی فعال هستند، ایجاد می شود کارگاهم را با 20 کارگری که روزانه بیش از 10 ساعت کار می کنند از شهر بیرون بردم.» عابدی که به گفته خودش سابقه 15 ساله در این عرصه دارد و تولیدات روزانه اش به بیش از 4 تن می رسد، می گوید: «همه کارگرانم خمینی شهری هستند و به محضی که توانایی مالی پیدا کنم کارگاهم را در شهرک صنایع غذایی خمینی شهر احداث می کنم تا بتوانم مجوزات قانونی لازم را برای صادرات نیز دریافت کنم.» وی که به تولید نبات شاخه ای مشغول است، می افزاید: «در حال حاضر تولیداتم در 16-15 شهر کشور از جمله مشهد، شیراز، قم، کرمان، ارومیه و... مشتری دارد.»

 

وقتی پولک و نبات تلخ می شود
در حالی که در سال جاری حدود 15 مورد تقاضای صدور پروانه کسب به اتحادیه پولک و نبات سازان رسیده است واین در حالی است که از سویی دیگر سه نفر از اعضای این اتحادیه در همین مدت انصراف داده اند. اگرچه به گواه اهل فن این رکود شغلی در غالب مشاغل خصوصا مشاغل تولیدی دیده می شود اما درد دل صنف پولک و نبات سازان هم شنیدنی است.
وحید پناهی صاحب کارگاهی با 250 متر مساحت و 3 کارگر در اینباره می گوید: «تولید پولک و نبات به شیوه سنتی هیچگونه جذابیتی برای جوان امروز ندارد چراکه زحمتش زیاد است و درآمدش کم. با این اوصاف وقتی به زحمت می توانی چند تا کارگر برای خودت دست و پا کنی که اگر تازه کار باشند باید مدتی را هم صرف آموزش آنها نمایی فقط تا زمانی صرف می کند که کارگر بعد از فراگرفتن تمامی رموز کار هوس استقلال به سرش نزند.»

این تولیدکننده 31 ساله که 19 سال از عمرش را در کارگاه های پولک و نبات به سر برده است، می افزاید: « در خیلی از موارد کارگر، کارفرما را تنها می گذارد و می رود اما همین کارگر دیروز و کارفرمای امروز که کارش را با دست خالی شروع می کند در تامین هزینه های خرید ابزار کار، مواد اولیه و همچنین دستمزد و بیمه کارگر درمی ماند و در خیلی از موارد مجبور به تعطیلی کارگاهش می شود.»

یکی دیگر از تولیدکنندگان در همین رابطه می گوید: « با ورود کارگاه های صنعتی کارگاه های کوچک و سنتی در بازار رقابت کم می آوردند چراکه نباتی که در یک کارگاه سنتی نیاز به یک هفته ماندن در گرمخانه دارد در کارگاه های صنعتی پس از دو روز عمل می آید و همین می شود که یک کارگاه سنتی کم می آورد در نتیجه در مواردی با کارگر خود به توافق می رسد که دستمزد ماهیانه اش را کمتر از آنچه اداره کار در هر سال مصوب می کند، بپردازد. کارگر تازه کار هم که درآن زمان به چیزی به جز رهایی یافتن از شر بیکاری نمی اندیشد، می پذیرد اما وقتی بعد از مدتی به همه فوت و فن کار آشنا شد، دیگر حاضر نیست به قرارداد کتبی یا شفاهی ابتدای کار پایبند بماند و به اداره کار شکایت می برد و کارفرما را مجبور به پرداخت جریمه می نماید.»

اما آنچه بیش از هر چیز دیگر سد راه پیشرفت شاغلان این صنف است، نوسانات قیمت شکر خصوصا در سال جاری است. ابتدای امسال قیمت شکر به طور ناگهانی با افزایش کیلویی 1500 تومان مواجه شد بدون اینکه هیچگونه حمایتی از تولیدکنندگان این صنف صورت بگیرد.

شیرنژاد دراینباره می گوید: «وقت هایی مثل تابستان امسال که بحران شکر ضربات سختی به پیکره کارگاه ها وارد می کند جا دارد اتحادیه وارد شود و برای حل مشکل چاره اندیشی کند اما اتحادیه ما عملا اقدامی در این راستا انجام نداد در حالی که تابستان امسال به اعضای صنف پولک و نبات اصفهان سه مرتبه شکر سهمیه ای تعلق گرفت.»

رییس اتحادیه پولک و نبات در این زمینه می گوید: زمانی که بحران شکر گریبانمان را گرفت حواله 100 تن شکر با قیمت دولتی از اداره صنعت، معدن و تجارت گرفتیم اما بعد از پیگیری چیزی دستمان را نگرفت و تنها پاسخی که دریافت کردیم این بود که باید از شکر بازار آزاد استفاده کنید. بعد از آن آقای فتوحی رییس اتحادیه قنادها هم موفق به اخذ حواله 20 تن شکر شد اما علیرغم تلاش های وی، این سهمیه زمانی در اختیار اتحادیه قرار گرفت که قیمت شکر در بازار آزاد کیلویی 100 تومان ارزان تر از شکر سهمیه ای شده بود و عملا مشتری نداشت.» کریمی می افزاید: «در شرایط سختی که امسال ایجاد شد تنها به پولک و نبات سازان مرکز استان شکر سهمیه ای تعلق گرفت و دیگر شهرستان های استان سهمی نبردند.»

وی که خود 57 سال است پولک و نبات تولید می کند، می گوید: «استفاده از رنگ به جای زعفران از دیگر مشکلاتی است که از ابتدا وجود داشته است. خریدار در خیلی از موارد متوجه این تفاوت نشده و چون معمولا قیمت به عنوان اولین معیار خرید در نظر گرفته می شود، آنچه ارزان تر است خریدار پیدا می کند. اینجا علاوه بر خسارتی که به سلامت مردم وارد می شود، تولید کننده باوجدانی که از زعفران استفاده می کند، متضرر می شود. بهداشت محیط شهرستان کارگاه متخلف را مجبور به پرداخت جریمه می کند اما بعد از مدتی دوباره همان آش است و همان کاسه.»