تعریف فشارخون: میزان نیرویی است که خون درحال گردش بر روی دیواره شریان های اصلی وارد می کند.

ـ مقدار فشارخون مطلوب120 روی  80و کمتر می باشد.

تعریف پرفشاری خون: داشتن فشار سیستولیک 140 میلی متر جیوه یا بالاتر و فشار دیاستولیک 90 میلی متر جیوه یا بالاتر.

انواع پرفشاری خون:

1ـ پرفشاری خون اصلی یا اولیه:تا 95 درصد فشارخون بالا را تشکیل می دهد، علت آن ناشناخته است.
2ـ پرفشاری خون ثانویه: 5 درصد فشارخون بالا را تشکیل می دهد علت آن بیماری های کلیوی، اختلالات غدد درون ریز و...می باشد.

علائم بالینی پرفشاری خون: بسیاری از افراد مبتلا حال عمومی خوبی دارند. در مواردی که فشار خون خیلی بالا می رود سردرد، خستگی و احساس افت توانایی و سرگیجه.
 در موارد بدون تشخیص و درمان، احساس درد در ناحیه قلب ، تنگی نفس در پیاده روی سریع و سربالایی ها و پله ها و حمل اشیای سنگین.

عوامل پرفشاری خون:

الف ـ عوامل غیرقابل کنترل:
وراثت و سن و نژاد.

  ب - عوامل قابل کنترل:

1 ـ چاقی و اضافه وزن:
افزایش وزن و تجمع چربی در ناحیه شکم ( نقش30 درصدی).

2 ـ مصرف زیاد نمک طعام:
ـ روزانه  با مصرف 3-2 گرم نمک، نیاز بدن تامین می گردد. تنقلات حاوی نمک مثل چیپس، مغزهای شور ( پسته، بادام، فندق و بادام زمینی )، پفک، سس، خیار و کلم و زیتون و پنیر شور، ترشی ها، سوسیس و کالباس، گوشت ها و ماهی های دودی،  کنسروها، ادویه های مرکب و چاشنی های آماده سالاد، منجر به دریافت سدیم اضافی می شود.
مصرف نمک زیاد از دوران کودکی، مبنای بالا رفتن فشارخون در سنین بالاتر خواهدشد.
ـ یک قاشق چایخوری نمک حاوی 2300 میلی گرم سدیم است که کل میـزان توصیه شده روزانه را تشکیل می دهد.
ـ  تجمع سدیم در داخل بدن موجب سفت شدن مویرگ ها و افزایش فشارخون سرخرگی می شود.

ـکاهش دریافت نمک طعام باعث کاهش خطر کلفت شدن دیواره بطن چپ، پوکی استخوان و سرطان معده می گردد.

3 ـ مصرف ناکافی پتاسیم:
غذاهای سرشار از پتاسیم پرفشاری خون و سکته های مغزی را کاهش می دهد.
ـمنابع غذایی غنی از پتاسیم: خرما، انگور، نارنگی، پرتقال، انبه، خربزه، موز، زرد الو، انجیر، گریپ فروت، هلو، آلو، سیب زمینی، سیر، کدو سبز ، قارچ، آناناس، کلم و گل کلم، کنگر، گوجه فرنگی، لوبیا سفید، حبوبات، میوه های خشک، هویج، بروکلی، توت فرنگی، شلغم، کشمش.
مصرف به شکل دارویی می تواند خطرناک باشد.

4ـ مصرف ناکافی منیزیوم:
مقادیر کافی منیزیوم باعث کاهش فشارخون می شود.
منابع: پرتغال، نارنگی، خرما، انگور، انبه، موز، زردآلو، انجیر،گریپ فروت، هلو، آلو، سیب زمینی ، سیر،کدوسبز، قارچ، آناناس، کلم، گل کلم، کنگر،گوجه فرنگی، لوبیا، حبوبات، هویج، بروکلی، توت فرنگی، شلغم، کشمش، میوه های خشک.

5ـ مصرف ناکافی کلسیم:
دریافت مقادیر کافی کلسیم خطر ابتلا به پرفشاری خون را کاهش می دهد.
منابع: لبنیات، بادام، ماهی، کنجد، سبزیجات سبزتیره، کلم و گل کلم.

6ـ برخی تحقیقات نشان داده اند که دریافت ناکافی ویتامین E ، منیزیوم، سلینوم، بتاکاروتن و ویتامین C نیز منجر به افزایش فشارخون می شوند.

منابع :
سلنیوم:  موادغذایی دریایی، قلوه، جگر، گوشت ماهیچه، سبزی ها و دانه های گیاهی، پیاز، شیر.

ویتامینE
.......................................

روغن های گیاهی، زرده تخم مرغ، شیر، مغزها، سبزیجات با برگ سبز تیره، بادام زمینی، لوبیا و زردآلو.
بتاکاروتن: سیب زمینی، هویج، هندوانه، کدو تنبل، سبزی های دارای برگ سبز تیره، اسفناج، بروکلی،کلم اسپروت، جعفری، زردک، فلفل زرد و قرمز، کدو حلوایی، هلو، پرتقال، انبه، موز، طالبی، گرمک، خرمالو، نارنگی، انگور، خربزه.
ویتامین C
......................

مرکبات ، گوجه فرنگی ،فلفل سبز ، گل کلم ، سیب زمینی ، طالبی ، خربزه ، توت فرنگی ، اسفناج و کاهو

7ـ مصرف زیاد چربی های اشباع:
ـ افزایش مصرف چربی های اشباع و کلسترول باعث تصلب شرایین علت اصلی پرفشاری مزمن خون می شود.
ـامگا 6  و امگا 3 در پیشگیری از پرفشاری خون، بیماری های عروق و قلب، التهاب، بیماری های اتوایمیون موثراست.

منابع امگا 3 : دانه کتان، روغن کانولا، روغن سویا، گردو، هسته انگور، ماهی ( سالمون و ساردین )، آجیل.

8ـسیگار:

احتمال ابتلا به پرفشاری خون در افراد سیگاری بیشتر از دیگران است.

9ـ استرس:

تغییراتی را در سطح هورمون های بدن ایجاد می نماید که می تواند باعث پرفشاری خون گردد.
اجتناب از محیط های پر استرس و تنش در پیشگیری و کنترل پرفشاری لازم است.

10ـ بی تحرکی:

  50-30 درصد افرادی که فعالیت بدنی و تحرک ندارند مبتلا به پرفشاری خون می گردند.
ـ فعالیت بدنی و ورزش مستمر باعث کنترل فشارخون بالا می شود (45 – 30 دقیقه پیاده روی تند در اکثر روزهای هفته)

عوارض ناشی از پرفشاری
سکته قلبی، سکته مغزی، نارسایی قلبی، نارسایی کلیه، آسیب چشمی.
توصیه های غذایی جهت پیشگیری و درمان پرفشاری خون:
 مصرف سبزیجات معطر: سیر، ریحان، پیاز، فلفل قرمز، جعفری، شوید، زنجبیل، فلفل سیاه، خردل، آب لیمو، آب نارنج ، زعفران، ترخون، آویشن و زیره وکنترل مصرف نمک.
1ـتوجه به برچسب غذاهای آماده که  از 2/1 گرم سدیم بیشتر مصرف نشود.

2 ـ مصرف نکردن روغن های جامد، پیه، دنبه، چربی های حیوانی، کره، سرشیر و خامه.

جدا کردن چربی های قابل رویت گوشت ها و پوست مرغ و مصرف زرده تخم مرغ 3 عدد حد اکثر در هفته
ـ مصرف محدود دل، قلوه، کله پاچه و مغز .
روش های آب پز، کباب کردن، پختن در فر و بخارپز برای طبخ.

3 ـ استفاده از غذاهای غنی از اسیدهای چرب امگا 3 (حداقل هفته ای 2 بار ماهی )

4ـ کاهش مصرف گوشت قرمز.

5ـ افزایش مصرف سیر و پیاز درتهیه غذا به صورت خام نصف پیاز در روز و یک حبه سیر.

6ـ مصرف 3 تا 5 بار از انواع سبزی به صورت خام یا پخته ومصرف 2 تا 4 بار میوه.

7ـ مصرف حبوبات، هفته ای 3 تا 5 بار.

8ـ غلات کامل (سبوس دار) 

9 ـ مصرف روزانه 2 لیوان شیرکم چرب.

10ـ اعتدال در مصرف مواد حاوی کافئین از قبیل قهوه، چای، نوشابه های کولا و شکلات.

دکتر عبدالعلی کیانی مسوول واحد بهبود تغذیه جامعه شبکه بهداشت و درمان خمینی شهر