در مطلب قبلی آورده شد که برای اینکه به فردی آسیب برسد و علائم آن ظاهر شود سه عامل اصلی زمینه ای و آشکار ساز و استمرار دهنده لازم است که هر کدام به ویژه عوامل زمینه ای خود از عوامل فرعی تشکیل شده اند که در این نوبت مجموعه عوامل زمینه ای شرح داده می شود.

این عوامل که بستر را برای وارد شدن آسیب و اختلال آماده می کنند به چند دسته تقسیم می شوند:

الف: خانوادگی

ب: محیطی

ج: اقتصادی

د: سایر عوامل

که سعی می شود منظور از هر کدام توضیح داده شود.

الف: خانوادگی

خانواده هایی که از سلامت روانی برخوردار نیستند می توانند زمینه ای را فراهم کنند که آسیب به افراد خانواده به ویژه فرزندان وارد شود. رفتارهایی که منجر به احساس تنهایی و کاهش اعتماد به نفس می وشد و یاعضو خانواده را از خانه فرار دهد شرایطی را فراهم می سازد که فرد دچار آسیب و اختلال گردد.

خانواده هایی که در آنها آرامش لازم و تعامل کافی وجود نداشته باشد و والدین دعواهای مکرر داشته باشند سبب می شود که فرزند از خانه هارج و در دام افراد ناسالم بیفتد. همچنین خانواده هایی که دارای فقر عاطفی بوده و از هم گسیخته و متلاشی هستند و پدران و مادران خود مشکلاتی مثل اعتیاد دارند بستر مناسبی برای رشد احتمالی فرزندان ناسلام و آسیب رسیدن به آنها دارا می باشد از طرف دیگر علاوه بر فقر فکری و فرهنگی و تربیتی که مواردی از آنها بر شمرد شد، فقر مادی خانواده و پر جمعیت بودن آن هم یم تواند زمینه ساز آسیب رسیدن به اعضای خانواده باشد سخت گیری های بی مورد و عدم پاسخ مناسب به نیازهای منطقی و نداشتن نقش حمایتی اعضای از همدیگر هم می تواند بستر آسیب را مناسب سازد.

باید توجه کرد که خانواده و محیط آن و روابط سالم اعضای آن و به طور کلی سلامت روان خانواده و داشتن مهارتهای ارتباطی اعضا با همدیگر و همسران با همدیگر و رشد همه جانبه خانواده و شرایط مناسب رشد و تعالی افراد خانواده را فراهم می سازد و اعضا از آسیب ها و اختلالات قاعدتاً به شرط مساعد بودن بقیه عوامل مصون خواهند ماند.

از سوی دیگر یک سو نگری و توجه به یکی از ابعاد نیازهای خانواده مثلاً مادی و رفاهی خود می تواند سبب وارد شدن آسیب به اعضا شود بنابرر این حفظ تعادل و توجه به ابعاد چندگانه انسان لازم و ضروری به نظر می رسد.

محیط سالم خانواده اساسی ترین نقش را در جلوگیری از انحرافات و آسیب ها دارد و در واقع می تواند افراد را در مقابل انحرافات و اختلالات واکسینه کند.

توجه به ارزشها و اخلاق و معنویات حتماً باید در تربیت و مناسبات خانوادگی آن هم نه در حرف بلکه در عمل مد نظر قرار گیرد.

در مودر خانواده سالم و معیارهای سلامت روان قبلاً مطالبی در فرصت های شماره آورده شده است که می توان آن ها را مرور کرد(1)

در نوبت های بعدی به سه عامل زمینه ای دیگر خواهیم پرداخت.