باغ ویلا ها فرصت یا تهدید؟(1)
اما آنچه بر این نگرانی ها افزوده، طرح هایی است که هر چند وقت یکبار اعلام می شود. یکی از این طرح ها "باغ شهر" است که نگرانی ها را در باب آن مرور می کنیم:
فکر ایجاد باغ شهرها پس از شهر تهران در برخی از استانâهای کشور و شهرستان ها هم مطرح شده است. در ظاهرÂ هدف، استفاده از زمینâها و باغ های حومه شهرها و احداث باغ شهرهای تشکیل شده از واحدهای ویلایی است.
نخستین بار ابنز هاوارد شهرساز انگلیسی، حدود یک قرن پیش گاردن سیتی یا "باغ شهرها" همراه با طرح شهرک âهای اقماری را مطرح کرد.
طرح تهیه باغ شهرها در ایران برای نخستین بار در سال ۱۳۸۹ با تصویب شرح خدمات آن توسط شورای عالی شهرسازی در دستور کار سازمانâها و مهندسان مشاور قرار گرفت و در برخی از استانâها مطرح و همزمان باÂ مخالفت ها و مشکلاتی مواجه شد. طرح باغâ ویلا که بهâ منظور رفع معضل مسکن مطرح شد، یکی از بحثâ برانگیزترین طرحâهایی است که با واکنشâهای بسیاری مواجه شده است بهâطوری که موضوع داغ محافل زیستâ محیطی است.
دکتر محمد امینی، رییس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران در گفتگو با همشهری، با اشاره به اینکه این موضوع ذیل 2 شاخه "طبیعی" و "کشتâگونه" قابل بررسی و ارزیابی است، گفت: مسائلی مثل تامین آب و زیرساختâهایی که برای باغ âویلاها مورد نیاز است مثل راهâ سازی از جمله چالشâهای جدی این طرح است. برای نمونه، تامین آب مورد نیاز برای ایجاد گونهâهای گیاهی در باغâویلا، به 2شیوه امکانâپذیراست: ازطریق آب âهای سطحی و دیگری برداشت از منابع زیرزمینی. اگر بخواهیم از آب âهای سطحی استفاده کنیم نیاز به احداث کانال و لولهâکشی داریم اما برای برداشت از منابع زیرزمینی، ناگزیر به حفر چاه و استفاده از پمپ هستیم که لازمه آن برق است. هر کدام از این گزینهâ ها انتخاب شود رساندن آب به باغâ ویلاها نیاز به مسیرهای عبوری هم دارد.
دکتر محمد امینی، تفکیک اراضی و مالکیت را از معضلات این طرح دانست و تصریح کرد: عرصهâهایی که وجود دارد عرصهâ های منابع طبیعی است و طبق مصوبه مجلس این عرصه âها قابل واگذاری نیست. نکته دیگر اینکه تجربه نشان داده در هر نقطه از عرصهâ های طبیعی و ملی جادهâای ساخته شده است، اراضی قابلیت تجاری پیدا کرده و این اراضی به ویلا تبدیل شدهâاند.
امینی بخشی از گفتهâهای خود را به مسائل طبیعی این طرح اختصاص داد و گفت: نکته درخور تامل دیگر، تعیین گونه است. منظور از تعیین گونه، نوع درختانی است که قرار است در این عرصهâها کاشته شوند. این درختان اگر بدون مطالعه کاشته شوند و هر کسی بنا به میل خود گونهâای غیر بومی بکارد، در واقع زمینه طغیان آفات را فراهم میâسازد.
این طرح با این شیوهâای که عنوان شده، چنانچه الزاماتی برای آن تعریف نشود، زمینه را برای سود جویی افراد فرصت âطلب فراهم میâکند زیرا قانون اجازه نمیâدهد عرصهâ های منابع طبیعی را تفکیک، تقطیع و به افراد واگذار کنیم.
این طرح مغایر با عدالت است
دکتر هادی کیادلیری، رییس انجمن علمی جنگلبانی ایران در واکنش به این طرح گفت: موفقیت هر طرحی را باید براساس هدف تعیین شده آن، ارزیابی کرد. بر این اساس، نخستین سوالی که مطرح میâشود این است که طرح مذکور چه هدفی را دنبال میâکند؟ این استاد دانشگاه تصریح کرد: ما حدود 20میلیون خانوار داریم که بر اساس طرح مورد نظر باید به آنها 2 میلیون هکتار زمین واگذار شود اما این 2 میلیون هکتار فقط فضای مورد نیاز برای ساخت باغ âویلاست در حالی که این ساختâ و سازها به زیرساخت âها از جمله راهâ های دسترسی، فضاهای تجاری و آموزشی هم نیاز دارد که با احتساب این فضاها حداقل باید 5 میلیون هکتار زمین در نظر گرفته شود. این اراضی قرار است از چه بخشی تامین شود؟ مثلا در شمال کشور که گستره جمعیت در سطح بسیار زیاد است، میâخواهند اراضی جنگلی را واگذار کنند؟ در تهران چطور؟ آیا مناطق کوهستانی و کویرها را برای این موضوع در نظر گرفتهâاند؟
کیادلیری که دانش âآموخته جنگلâداری است، همچون دیگر منتقدان منابع طبیعی در پایان تاکید کرد: منابع طبیعی در حال حاضر به اندازه کافی با مشکل و معضل دست به گریبان است. بر این اساس، انتظار آن است به جای عنوانâکردن طرحâ هایی از این دست، برای رفع این معضلات اقدام کنیم. بدیهی است عنوان کردن طرح âهای اینچنینی به مشکلات موجود منابع طبیعی دامن زده و موجب میâشود این مشکلات تحتâالشعاع و در حاشیه قرار بگیرد.
افراد سود جو به دنبال منافع خود هستند
مهندس کاظم نصرتی نصرآبادی، رییس جامعه جنگلبانی ایران، یکی دیگر از منتقدان طرح باغâ ویلا ضمن ابراز نگرانی از اجرایی âشدن این طرح، گفت: با توجه به شرایط اقلیمی کشور، این طرح هیچ مبنا و پایه کارشناسی ندارد زیرا کشور با معضل کم آبی دست به گریبان است و در حال حاضر بسیاری از شهرها، آب آشامیدنی مورد نیاز خود را با تانکر حمل میâکنند. علاوه بر این، آب مورد نیاز دامداریâها، مرغداریâها هم به همین شیوه تامین میâشود. این شرایط نشان میâدهد طرح مذکور به هیچ عنوان قابلیت اجرایی ندارد. وی تصریح کرد: این طرح پیش از هر چیز این ذهنیت را ایجاد میâکند که عدهâای سودجو به âدنبال منافع خود هستند و برای دستیابی به اهداف خود، آدرس و کد غلط به مسئولان میâدهند.
نصرتی خاطر نشان کرد: اجرای این طرح در تهران، وضعیت موجود را بدتر خواهد کرد چرا که در وضعیت کنونی، 50درصد آب شرب شهروندان استان تهران از طریق چاهâ ها تامین میâشود این درحالی است که آب برخی از چاه âها به نیترات آلوده است. این کارشناس منابع طبیعی در پایان هشدار داد: باید از حریم شهرها با شدت و حدت مراقبت شود و اجازه هیچâ گونه ساخت âو سازی در آنها داده نشود زیرا ساخت âو ساز در این عرصهâ ها، تبادلات آب و هوایی را به هم میâزند و باعث از بین رفتن اراضی کشاورزی و باغâ های اطراف شهرها و عرصه âهای طبیعی در این نقاط میâشود. به همین دلیل هیچ محفل علمی و کارشناسی این طرح را تایید نمیâکند.
 از آنجایی که در اطراف و حریم شهرهای بزرگ، فضای سبز به میزان کافی وجود ندارد، یکی از اصلیâترین نگرانی âها در مورد طرح باغ شهرها آسیب دیدن اراضی و فضای سبزی است که در حاشیه شهرها ایجاد میâشود.
باغ شهرها کمکی برای تخلیه سرریز کلان شهرها
در کشوری همانند ایران که اساسا مشکل فضای سبز و کمبود آب بر آن حاکم است، ایجاد چنین فضایی کمی مشکل به نظر میâرسد چرا که اساسا باغ شهرها در واقع در شهرهایی تشکیل میâشوند که فضا های سبز بیشتری دارند تا در قالب آن بتوان جمعیت انبوه مادر شهرها را به آنجا سرریز کرد در عین حال نباید فراموش کرد که باغ شهرها در حاشیه شهرهای اصلی تشکیل میâشوند و این در حالی است که وجود آنها باز پایگاه کوچکی برای جذب مردم سایر شهرها میâشود و به جای اینکه جمعیت شهرهای بزرگ را تخلیه کند، جمعیت شهرهای میانی وکوچک را به سمت خود جذب میâکند.
غرب اصفهان هدف باغ ویلا ها در استان
استان اصفهان به عنوان یک استان مرکزی همواره به عنوان یک استان پر جاذبه فرهنگی و تاریخی و طبیعی مطرح بوده است. در این میان حاشیه زاینده رود و غرب اصفهان به عنوان مهمâترین نقطه جاذب سبز و به عنوان ریه اصفهان با باغ âهای بسیار زیادی که دارد همواره یکی از پر جاذبه âترین نقاط استان اصفهان بوده و هست، چنانکه همجواری با زایندهâرود در زمان جاری بودن آن سبب رونق زندگی در این نقاط شد.
شهرهای ساحلی و باغات و ساختâ و سازهای حاشیه و اطراف زایندهâ رود توانسته بود پای بسیاری از سرمایهâگذاران را به این استان باز و علاوه بر جاذبهâ های تفریحی راه درآمدی هم برای آن مردم آن منطقه فراهم کند.
شاید به جرات بتوان گفت، به معنای واقعی و نه با این عنوان امروزی، نخستین "باغشهر" استان اصفهان در حدود ۲۸ سال پیش در منطقه چادگان مطرح و ساخته شد.
موفقیت در رونق ساخت و سازâها، ویلاسازی و فضاسازی شهری سبب شد که برخی از مسئولان و نمایندگان مجلس نیز طرحâهایی مبنی بر ساخت فضاهای تفریحی و اقامتی در سایر نقاط غرب اصفهان شوند. به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان حاشیه بیشه ناژوان، خمینیâشهر، نجفâآباد، باغ بهادران، چادگان، فریدن، گلپایگان، فریدونââشهر و سمیرم و بسیاری از نقاط سرسبز دیگر در حاشیه غربی اصفهان از جمله مکانâهای پر جاذبه برای این طرح هستند.
باغات منطقه غرب اصفهان به باغ ویلا تبدیل شوند
کریم داودی عضو شورای اسلامی شهر اصفهانÂ در این باره به خبر گزاری فارس میâگوید: طی یک سال گذشته وضعیت آب اصفهان با توجه به کمی آبی زایندهâرود بسیار جدی بوده است و انهار غرب اصفهان و در حواشی خیابان آتشگاه هیچ آبی برای باغات ندارند و حفظ آنها با این شرایط هیچ توجیه اقتصادی ندارد.
وی با پیشنهاد اینکه میâتوان از این قابلیت برای باغ ویلا استفاده کرد، گفت: مردم با سرمایهâگذاری در تولید باغداری و تبدیل آن به باغ ویلا بهتر میâتوانند از این سرمایهâ خود استفاده کنند.
وی گفت: برای حفظ زمین کشاورزی بهتر است که درختâها و باغات زیاد شود و پیشنهاد ما این است که اراضی غرب اصفهان حفظ شود البته اداره کشاورزی میâگوید حریم است اما از طرفی دیگر باغات مردم هم صرفه اقتصادی ندارد و نه آب هست که کشت کنند و نه محصول خوبی دارد.
داودی در قسمت دیگری از صحبتâهایش ادامه داد: میâتوان در باغاتی که حداقل ۲ هزار متر به بالا متراژ و درختâهای پنج ساله دارد، اجازه داد که ۱۵۰ متر ساخت کنند که تبدیل به باغ ویلا شود. عضو شورای اسلامی شهر اصفهان گفت: این وضعیت اصلا قابل قبول نیست که به طور غیررسمی این باغات غرب اصفهان به صنایع کوچک ریختهâگری و مبلâسازی تبدیل شده است در حالی میâتوان توجیه اقتصادی بهتری به کار بست که آلایندگی نداشته باشد.
داریوش خرسندی مدیرعامل شرکت عمران زایندهâرود معتقد است، باغ شهرها در حاشیهâ شهرها از یک سو سبب سرریز جمعیت و کاهش آلایندگیâها و حجم ترافیک میâشود و از سوی دیگر سبب رونق مناطق محروم میâگردد.
وی افزود: باغ شهرها میââتواند مناطقی برای جذب گردشگر و توریست واقع شود اما گسترش این مجموعهâ ها نباید افسار گسیخته باشد بلکه باید توسط مدیریت استان جهت âدهی شود. از آنجا که اراضی کشاورزی و باغات شهرستان خمینی شهر در اظهار نظرها به عنوان یکی از مناطق مناسب اجرای طرح مطرح شده است و از ساخت و ساز در باغات و اراضی کشاورزی گزارش هایی در دست استÂ و درمناطقی از کوشک و اصغر آباد می توان باغ ویلا ها را مشاهده کرد امیدواریم بتوانیم در گزارشی مستقل به ابعاد مختلف موضوع در شهرستان بپردازیم.