خمینی شهر اما به دلیل نداشتن شهرک های صنعتی، وضعیت بغرنجی در این زمینه دارد به گونه ای که گزافه نیست اگر بگوییم با ادامه روند کنونی تخریب باغات و اراضی کشاورزی، در 15-10 سال آینده اثری از این فضاهای سبز باقی نخواهد ماند. صورت مساله بسیار ساده است؛ از یک طرف کمبود آب خودنمایی می کند و از سویی دیگر اراضی کشاورزی نزدیک به شهر ارزش تولیدی چندانی ندارد و منافع ساخت و ساز در آن روز به روز افزایش می یابد. در این گزارش تلاش شده به مجموعه راهکارهایی که می تواند به حفاظت از این زمینها کمک کند پرداخته شود.
***
احداث شهرک صنعتی؛ اقدامی لازم برای جلوگیری از تخریب باغات
اصغرآباد، کوشک، درچه، دستگرد، جوی آباد، قلعه امیریه، تیرانچی، آدریان، وازیچه، کرتمان، خوشاب و ... از جمله بخش هایی از خمینی شهر هستند که اراضی سرسبز آن در خطر نابودی قرار گرفته است. هر کدام اما به طریقی؛ دستگرد با سوله ها، کوشک با ویلا، جوی آباد و وازیچه با خانه سازی. بخش زیادی از این اراضی که شامل باغات و مزارع اصغرآباد، آدریان، قلعه امیریه و ... با گذشت زمان تبدیل به کارگاه های ساخت جعبه، حوله بافی و ... شده اند.
بررسی این موضوع اما نشان می دهد دارندگان این کارگاه ها نه تنها براساس قانون ستیزی و سوءاستفاده دست به این تخریب نزده اند بلکه آنان خود بزرگترین معترضان به این وضعیت هستند و اقدام آنها عموما از روی ناچاری و به دلیل نداشتن شهرک صنعتی در خمینی شهر است. حسین زاده جوان اصغرآبادی که صاحب یکی از کارگاه های ساخت جعبه در باغات اصغرآباد است در این باره می گوید: "ما به دنبال تخریب باغات خودمان نیستیم از این وضعیت هم که باغات در حال نابودشدن است بسیار ناراحتیم. ولی ما به سهم خودمان نقشی در این میان نداریم. شغل پدران ما از دهها سال پیش تاکنون ساخت جعبه بوده است. باغداران اصغرآباد به جعبه نیاز دارند. ما که نمی توانیم خودمان بیکار شویم و جعبه را از خارج از کشور وارد کنیم. به هیچ عنوان هم راضی به تخریب باغات نیستیم. بارها از مسوولان شهر و حتی استانداری درخواست کرده ایم تا جعبه سازان را در یک منطقه تجمیع کند تا هم باغات آسیب نبیند. وقتی مسوولان به فکر نیستند و در این زمینه کاری نمی کنند ما چه کار کنیم؟!"
اصغر رضایی از صاحبان کارگاه حوله بافی آدریان هم در این زمینه مي گويد: "از سال 83 که طرح شهرک حوله بافی مصوب شد تاکنون چندین فرماندار و نماینده و استاندار تغییر کرده اند و هر کدام در زمان مسؤولیت خود به ما وعده اختصاص و جابجایی و انتقال به شهرک جدید را داده اند ولی تاکنون عملی نشده است!"
وی با بیان اینکه خود ما از این وضعیت ناراضی هستیم مي افزايد: "بیش از 120 کارگاه حوله بافی در باغات آدریان مشغول به کار هستند، در صورتی که شهرک جدید حوله بافی به ما تحویل گردد آمادگی انتقال و ساخت کارگاه و تخلیه مناطق کشاورزی و باغات را داریم. "

استفاده از پساب ها
یکی از عوامل مهم و موثر در تخریب باغات و مزارع، به صرفه نبودن کشت و کار و باغداری به دلیل کمبود آب است؛ امری که موجب شده که زمین هایی که زمانی صدها تن محصول را راهی بازار می کرد امروز به زمینهایی بلااستفاده تبدیل شود. بدون تردید هرگونه تلاشی در جلوگیری از ساخت و ساز در باغات بدون یافتن راهکارهایی برای حل مشکل خشکسالی عقیم خواهد ماند.
یکی از کشاورزان منطقه کهندژ در این باره چنين مي گويد: "در حالی که عمق چاه در برخی از این مناطق به 180 متر رسیده و ما مرتب در این باره هزینه می کنیم راحت تر نیست قید کشاورزی را بزنیم و زمین هایمان را تبدیل به خانه و کارگاه کنیم؟!"
استفاده از پساب ها به شیوه صحیح و علمی یکی از مهمترین روشها در این زمینه است، امری که دربرخی از شهرهای کشور شروع شده و خمینی شهر هنوز به آن نپرداخته است. به عبارت دیگر استفاده از پساب های خانگی، صنعتی و ... در آبیاری کشاورزی و باغات ضرورتی است اجتناب ناپذیر که می تواند به میزان زیادی از هدر رفتن آب جلوگیری نموده و آن را مجددا به چرخه تولید بازگرداند. کرج و شاهین شهر از جمله شهرهایی هستند که در این زمینه گام نهاده و تجربه ای موفق را عرضه کردند.

چند نمونه
به چند نمونه از اين تجربه در شهرهاي ديگر توجه كنيد:
سرپرست حوزه معاونت اجرایی و خدمات شهری شهرداری شاهین شهر در گفتگو با ایرنا با بیان اینکه پروژه انتقال پساب فاضلاب شاهین شهر با اعتباری بالغ بر ۱۲۰ میلیارد ریال انجام شده است، گفت: "عملیات لوله گذاری به طول ۱۱ کیلومتر از لاگون خروجی تصفیه خانه فاضلاب شاهین شهر شروع و در محل منبع ۱۰۰۰ متر مکعبی پل ولیعصر (عج) به پایان می رسد." حیدر علی ربیعی اضافه کرد: "این پروژه استفاده مجدد پساب فاضلاب پس از کاهش آلودگی در حد استاندارد با استفاده از ماده شیمیایی” گازکلر ” و بکارگیری آن در سیستم آبیاری فضای سبز می باشد. وی ادامه داد: در این اقدام بار آلودگی پساب فاضلاب پس از عملیات ضد عفونی کاملا ً بی خطر است." وی با اشاره به استفاده شهرداری شاهینشهر از 150 لیتر در ثانیه پساب خروجی تصفیهخانه فاضلاب شاهینشهر جهت آبیاری حدود 200 هكتار از اراضی سبز این شهر بیان كرد: "حفظ و توسعه فضای سبز در حریم و پیرامون این شهر، در كنار سایر راهكارهای پیش رو، مشكلات آلودگی هوای ناشی از صنایعی نظیر نیروگاه برق شهید منتظری، پالایشگاه و پتروشیمی را تعدیل خواهد كرد."
مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب غرب استان تهران هم در گفتگو با خبرگزاری مهر با بیان اینکه پساب تصفیه خانه فاضلاب کرج جایگزین آب کشاورزی می شود، گفت: "به زودی استفاده چندباره از آب و پساب حاصل از تصفیه خانه فاضلاب کرج در استان البرز فراهم می شود." نوری با بیان این مطلب افزود: "این امر به ویژه در کرج که با رشد بسیار زیاد جمعیت روبه روست بسیار حائز اهمیت است." وی اظهار داشت: "استفاده چند باره از آب در کشورهای کم آب و در معرض بحران مثل ایران یکی از شاخص های توسعه جوامع محسوب می شود که با توجه به ویژگی جمعیتی استان البرز و کرج این مهم هر چه سریعتر باید اجرایی شود."

اصلاح الگوی آبیاری و کشت /قانون نیم درصد؛ راهکاری برای تامین هزینه
یکی دیگر از روش های علمی برای جبران کمبود آب و تعدیل خشکسالی، اصلاح الگوهای کشت و آبیاری است امری که به هر دلیلی تاکنون در خمینی شهر به صورت جدی اجرایی نشده است.
بهره گیری از آبیاری قطره ای، روی آوری به کشت هاي گلخانه اي (که بهره وري از آب را تا ۷۰ درصد افزايش مي دهد)، استفاده از خاک هاي ژلي در عرصه هاي کشاورزي (باغ و مزارع)، استفاده از سيستم هاي بدون خاک در سطح گلخانه ها (موسوم به هيدروپونيک)، بهره گيري از فن آوری نانو تکنولوژي در کشاورزي (این فناوري می تواند ميزان مصرف آب را تا يک سوم ميزان کنوني کاهش دهد) و ... است.
به گفته برخی باغداران و کشاورزان، هزینه بر بودن اجرای این طرح ها، بزرگترین مانع در اجرای آن بوده است. هزینه ای که شاید بتوان با قدری تغییر در قوانین به آن دست یافت. به عبارت دیگر از آنجایی که بخشی از خشکسالی محصول نبرد صنعت با طبیعت بوده و صنایع استان از جمله ذوب آهن، فولاد مبارکه، پالایشگاه و .. در این زمینه بی اثر نیستند، کافی است قانونی تصویب شود تا صنایع آلاینده در کنار نیم درصد حق آلایندگی، نیم درصد حق خشکسالی پرداخت نمایند. در این صورت درآمد حاصل از این راه را می توان صرف اجرای آبیاری نوین از قبیل آبیاری تحت فشار، قطره ای و بارانی  در باغات نموده و با این روش میلیون ها مترمکعب در مصرف آب صرفه جویی کرد.

باغ ویلا
با گذشت زمان و صنعتی شدن جوامع، رویکرد جوانان به باغداری کاهش یافته و این زمین های باارزش به تدریج کاربری تولیدی خود را از دست می دهند. در این حالت طبیعی است برخی باغات رها شده و به اراضی خشک تبدیل گردد. به نظر می رسد یکی از راهکارهای حفاظت از این باغات، تطبیق دادن این باغات با تغییرات جامعه است. به عبارت گویاتر، با گذشت زمان درخواست برای استفاده تفریحی از باغات رو به افزایش بوده و بر همین اساس تغییر کاربری "باغات تولیدی" به "باغ ویلا" گامی موثر خواهد بود که براساس آن حفظ و نگهداری این باغات به مردم سپرده می شود. امری که البته با قوانین موجود مغایرت داشته و نیاز به تغییراتی در قوانین ساخت و ساز در باغات دارد تا بتوان به شکلی محدود و کنترل شده اقدام به ساخت فضایی منطبق با استانداردهای زیست محیطی در باغ نمود.
داودی نائب رییس سابق شورای اسلامی شهر اصفهان در گفتگو با ایمنا در این باره با اشاره به وضعیت باغات غرب اصفهان در این باره می گوید: "با توجه به وضعیت خشکسالی زاینده رود و کم آبی های اخیر باغ های غرب اصفهان با معضلات زیادی روبرو شده اند." وی با بیان اینکه با توجه به کمبود آب این باغات هیچگونه توجیه اقتصادی ندارند اضافه مي كند: "پیشنهاد شد بحث باغ ویلا در منطقه غرب اصفهان پیگیری شده و مجوز ساخت ویلا به باغ داران داده شود تا باغات این منطقه حفظ با جذب سرمایه گذار باغات غرب اصفهان رونق بگیرند ولی تاکنون این مهم عملیاتی نشده است."
وی با اشاره به اینکه مناطقی همچون دماوند و کرج این اقدام را انجام داده و تاکنون موفق بوده اند مي افزايد: "باید تسهیلاتی فراهم شود تا خود مردم باغ های این منطقه را حفظ کنند این در حالی است که منطقه غرب اصفهان با تهدید مواجه است و باید به داد معضلات ریه اصفهان رسید."

تأسيس یگان حفاظت اراضی کشاورزی و باغی در خمینی شهر
در کنار ساخت و سازهای غیرمجاز و البته از سر ناچاری برخی مردم، سودجویاني هم یافت می شوند که با سوء استفاده از قیمت پایین این اراضی و نزدیک بودن آن به اصفهان، این اراضی را تبدیل به انبار یا سوله کرده یا با ساختمان سازی، کمر به تخریب این باغات و اراضی کشاورزی بسته اند. گسترگی این معضل به حدی است که دیگر جهاد کشاورزی و شهرداریها به تنهایی قادر به مقابله به آن نبوده، لزوم تاسیس ارگانی مشخص را بیش از پیش نمایان می نماید.
برای مقابله با این پدیده در سالهای اخیر ارگانی به نام یگان حفاظت از اراضی کشاورزی و باغات در کشور تاسیس شد تا همچون سایر یگان های حفاظتی (مثل یگان حفاظت از میراث تاریخی، یگان حفاظت از منابع طبیعی و...) عهده دار حفاظت از اراضی کشاورزی و باغات بوده با هرگونه ساخت و ساز غیرقانونی مقابله نماید.
این یگان در سالهای اخیر در برخی از مراکز استان ها و شهرهایی همچون سبزوار، ساوجبلاغ و... راه اندازی شده و براساس اعلام مسوولان مربوطه تاکنون توانسته تاثیر زیادی در حفظ و نگهداری این اراضی ارزشمند ایفا نماید. گرچه برخی از مسوولان شهرستان از وجود چنین یگانی اظهار بی اطلاعی می کنند ولی به نظر می رسد تاسیس این یگان می تواند تاثیر قابل توجهی در کاهش تخریب اراضی کشاورزی و باغات ایفا نماید. بدیهی است اجرای قانون به صورت کامل و بدون اغماض لازمه موفقیت در این راه است. یادمان باشد سال گذشته احمدپور مسئول امور اراضي شهرستان خميني شهر در گفتگو با جام اصفهان از 150 هزار مترمربع تغییر کاربری در اراضی خمینی شهر و توسط یک پادگان خبر داد و گفت "در سال 64 یک زمين كشاورزي به وسيله يك نهاد نظامي خريداري شد كه متاسفانه از سال 74 به بعد اين زمين ها با 150 هزار مترمربع تغيير كاربري غیرقانونی مواجه شد و در آن محوطه، مسجد و مجتمع آموزشگاهي احداث گرديد كه در حال حاضر حكم تخريب بنا صادر شده اما هنوز اين حكم به دلايلي اجرا نگرديده است!"