" توسعه پایدار محیط زیست همگام با گسترش صنعت و تکامل تکنولوژی "

ارسال در در شهر

تغييرات آب و هوا، گرمتر شدن کره ی زمین، رشد تولید گازهای گلخانه ای،  فراخي حفرۀ ازن، مسموميت های گوناگون در اثر گازهای تولیدات صنعتی،  بیماری های غیر قابل علاج خانمانسوز،  رشد غیر قابل کنترل جمعيت همراه با سر و صدای زیاد در سطح سکونت پذير کرۀ خاکي(بيوسفر) و از بين رفتن ونابودی تنوع و گوناگوني گياهان جانوران خشکی ها و دریا ها همه اشکال مختلف پديده هايي هستند که نشانگر استفادۀ مستمر بيشتر از حد توان منابع طبيعي و عدم توجه به  قدرت تحمل و ترميم پذيری سيستمهای زيست محيطي می باشد.
فشار بيش از حد تحمل به ساختارهای بنیادی و موجودیت محیط زيست توسط زياده روي در مصرف بي رويه و بي حد و مرز منابع طبيعي و در پي داشتن آلودگي ها و ضايعات برگشت ناپذیر به جائي رسيده که سنگيني اش برروي طبيعت غير قابل تحمل شده و  تدريجاٌ تداوم و استمرار  زندگي در طبیعت را به مخاطره انداخته است.
اگر بخواهيم مي توانيم  در يک پروسۀ توسعۀ پايدار ”بهره گيری معقول“ را جايگزين ”مصرف بي رويه“ و منهدم کننده طبیعت نموده  و بجای بلعیدن سرمايه هستی از سودبردن از آن بهره مند شویم.  
بشر اگر خواهان آينده اي روشن ودرخشان هست، نمي تواند از نو آوري ها و تکامل تکنيک چشم پوشي کند. از سویی دیگر ما باید از سود و زیان و دوگانگي عملکرد تکنيک بر روي زندگي روزمره  خود آگاه باشیم. پاسخ به اين پرسشها در جامعه اي که بر مبنای فردگرایی و خود محوری ، منافع مادي و خود خواهانة فردي و در صورت لزوم گروهي وسیاسی بر مصالح عمومي جامعه واخلاق و  محيط زيست نسلهاي آينده ترجيح داده می شود، کار ساده اي نيست
با ارزشيابي و بررسی مسؤولانه  پيامدهاي تکنيک بهتر قادر خواهیم بود به پرسشهایی همچون:
•             آيا ميتوان پيآمدهاي مثبت و يا منفي يک تکنولوژي را با ضريب اطمينان بالا و بموقع پيش بيني کرد؟
•             چگونه ميتوان شالودة يک تکنولوژِي نافع براي  اجتماع را ريخت؟
•             آيا براي تصميم گيريهای اساسی، افراد و يا گروه ها و يا نمايندگان سياسي و برگزيدة آنها دستشان باز است؟
•             آيا ميتوانند نتايج بدست آمدة علمي و تجربي بدون در نظر گرفتن منافع گروهي و يا سنتي و ديني و اجتماعي و بالاتر از همه سياسي بعنوان مبناي حل مشکلات  و بحرانهاي ناشي از کار برد تکنيک قرار بگيرند؟
پاسخگو باشیم.

هنگامی که از زیستگاه یا محیط زیست سخن می گوییم ، گفتگو بر سر کره خاکی ای است که خود در آن زندگی می کنیم . زیستگاه و یا محیط زیست را به آن بخش از پوشش خاک ، آب و هوا می گوییم که در آن یا بر آن آبزیان و خاکزیان بخوبی زایش ، رویش ، بالش و زندگی پذیر باشند . این بخش را زیستکره و یا بیوسفر می نامند . در واقع بیوسفر و یا کره حیاتی به آن بخش یا آن لایه از کره زمین گفته می شود که در آن زندگی وجود داشته باشد . این فضا محیط زیست اصلی انسان و سایر موجودات زنده را تشکیل می دهد ؛ یعنی فضایی که در آن پرندگان و موجودات آبزی و خاکزی قادر به ادامه زندگی باشند .
زیستکره به زیستگاه موجودات زنده (گیاهان ، انسان و سایر جانوران و ارگانیسم ها ) و باقیمانده موجودات از میان رفته و سنگواره ها و کلیه ترکیبات مواد زنده و غیر زنده ، باضافه اتمسفر که شامل لایه هوایی است که بالای کره زمین وجود دارد و از گازهای مختلفی تشکیل شده است و همه آبهای موجود در سطح زمین مانند چشمه ها ، دریاها ، اقیانوسها ، دریاچه ها و رودخانه ها ، آبهای زیرزمینی و یا بخار آب (هیدروسفر) و به پوشش خاکی کره زمین (پدوسفر) ، که شامل آب ، هوا و موجودات زنده می باشد و در حقیقت گیاه ، بعنوان رکن اولیه تأمین کننده غذای انسان به آن وابسته است ، گفته می شود .
میان موجودات زنده و محیط زیست پیوستگی و وابستگی متقابل وجود دارد و هیچ موجودی بدون محیط زیست مناسب قادر به ادامه زندگی نیست . همزمان ، حیات کلیه موجودات به یکدیگر وابسته است و در مجموع گردونه زیستی ای را بر روی زمین بوجود می آورند که فقدان هر یک از حلقه های آن موجب گسستگی کلی این گردونه خواهد بود.
پژوهش و توسعه تکنولوژی اگر بهینه گرایانه ، نیک اندیشانه و نیک خواهانه باشند می توانند از جمله عواملی باشند که برای رشد رفاه و شکوفایی و آینده سازی یک جامعه ، نقش  قابل توجهی داشته باشند؛ ولی اگر خودخواهانه و سودجویانه و انباشت سرمایه را از پی داشته باشند، می توانند حتا در آلودگی و تباهی و ویرانی محیط زیست نقش عمده ای بازی کنند. در هر دو صورت وظیفه مهم و اساسی به دوش مهندسان و متخصصان است ، زیرا آنها می توانند با جهت دادن به فعالیتهای خود یکی از این دو پدیده را تشدید و تقویت کرده و یا از سرعت و شتاب دگرگونی غیرقابل بازگشت و انهدام آنها بکاهند. از سوی دیگر بهداشت و تندرستی در جامعه زمانی تضمین می شود که بتوان از افزایش پس مانده های تکنولوژی و صنایع آلاینده و تخریب کننده آب ، خاک ، هوا و سایر منابع تجدید شونده پیش گیری کرد و دست کم از نیروی تخریب کننده آنها کاست . اگر بخواهیم در این راستا جامعه خود را یاری رسانیم باید دانستنی ها و اطلاعات گسترده ای را در باره روابط و مکانیسم های حاکم بر محیط زیست گردآوری کرد و در دسترس جامعه قرار داد و تا آنجا که ممکن است باید جامعه را از عوامل ویرانگر محیط زیست آگاه نمود تا در اقدامات پیشگیرانه همراه و همگام دست اندرکاران  باشند و کوشش نمایند با بهره گیری درست و مستمر از محیط زیست و همسو با توسعه پایا و پیگیر ، نیازهای نسل فعلی را برآورده سازند ، بی آنکه حق و توان آیندگان، در برآوردن نیازهایشان از محیط زیست و منابع طبیعی، به مخاطره افتد . ضایعات ناشی از تولیدات صنعتی و مواد مضر مانند استفاده از سمهای کشاورزی و یا مصرف مواد شیمیایی ، که غیرقابل بازگشت است و اثرات آنها ، که بطور غیرمستقیم از راه آلودگی گیاهان ، جنگلها ، مراتع ، محیط زیست و موجوات زنده ، به انسان باز می گردند و بیماریهای ناشناخته و نوظهور و بیدرمان را برای انسان و محیط زیست درپی دارند ، باید بررسی و تحقیق شوند . در این جهت گیری ، شناسایی بموقع عوامل اصلی و جانبی تخریب و آلودگی محیط زیست و گوشزد کردن خطرات ناشی از این ضایعات به دست اندرکاران جامعه بسیار ضروریست و جهت دادن دولت به سرمایه گذاری مستقیم و یا غیرمستقیم برای بازخرید پس مانده های مصرفی مانند روغن سوخته ماشینهای صنعتی و تشویق شهروندان به کمتر مصرف کردن مواد پلاستیکی و بازخرید دورریزهای آنها و لاستیکهای مصرف شده اتومبیلها و فلزات باقیمانده از باطری ها و لوازم الکتریکی ، اقدامی خردگرایانه است. توسعه و تولید کالاهای مصرفی لازم باید بگونه ای باشد که هضم و دفع آنها ، مانند کودهای طبیعی برای مصرف کشاورزی ، در طبیعت به آسانی انجام پذیرباشد . طبیعی است که این اقدامات زمانی می توانند سودمند باشند که کارشناسان با مسؤولان و مدیران جامعه همگام به چاره اندیشی برآیند . در این میان نمی توان نقش رسانه های گروهی را نادیده گرفت. آنها بویژه باید برای آگاهی و هشدار دادن به شهروندان جهت اجرای مقرراتی که برای حفظ محیط زیست درنظر گرفته شده ، نقش آگاهاننده و سازنده ای بازی کنند . به هر روی می توان در جهت رفع دشواریهای زیست و بویژه همزیستی با طبیعت کوشا بود. به این مهم باید به مثابه یک اصل اخلاقی در جامعه پر بها داده و آن را جایگزین روشهای نادرستی نمود که زیانهای جبران ناپذیری را بهمراه دارند . بی توجهی مسؤولان امور نیز عواقبی را بجای می گذارد که آیندگان ما باید بدون چون و چرا برای این سهل انگاریها ، بهای سنگینی را بپردازند . برای پیش گیری از این امر و جهت هوشیاری مردم و بیداری وجدان اجتماعی هرچه زودتر باید دست بکار شد ، تا بتوان از گستردگی  و شتابزدگی در نابودی محیط زیست و طبیعت جلوگیری کرد .
اگر همگام با توسعه و تکامل تکنولوژیها و دانشهای تجربی و عملی ، به طبیعت و نگهداری آن نقش اساسی و اصولی داده شود ، می توان خدمات بیشماری را به موجودات و محیط زیست آنها ارائه نمود . درصورتیکه جنبه های مردمی و مثبت تکنیک در مورد محیط زیست درنظر گرفته نشود ، تکنولوژی می تواند حتی اثرات بس زیان آوری بر روی محیط زیست و اجتماع باقی گذارد و شاید بدون درنظر گرفتن نکات مثبت تکنولوژی ، بکارگیری آن در طبیعت زیانبخش قلمداد گردد . برای نمونه می توان از پیشرفت و بکارگیری انرژیهای اتمی و فسیلی مانند نفت و گاز و مشتقات آنها  و لزوم پژوهش جهت بهینه سازی در راستای کمبود پس مانده های این انرژیها بر  روی محیط زیست  کوشا بود، چون گاز ها و  پس مانده های این گونه انرژی ها خود باعثی بر آلودگی آب و هوا و در تنگنا قرار دادن برنامه ریزان اجتماعی، و در واقع آسیب های جبران ناپذیری به جوامع بشری و محیط زیستشان وارد خواهند کرد. محیط زندگی برای جوامع پیشرفته صنعتی به نحوی دگرگون شده که زندگی جانداران و گیاهان مشکل و یا بطور تدریجی غیرممکن شده است . حتی می توان پیش بینی کرد که با پیشروی و ازدیاد اثرات این پس مانده ها بر روی محیط زیست ، زندگی در این جوامع باخطرات جدی روبرو شده است و شاید بقای انسان و موجودات زنده زیر علامت پرسش قرار گیرد .
بررسی اثرات زیان آور تکنیک بر روی محیط زیست بسیار گسترده و پیچیده است و راه حل های پیچیده و گاه دشواری را در پیش پای ما می گذارد. ساده اندیشی است اگر خود را به این فکر سرگرم سازیم که تنها با گردآوری ارقامی چند بصورت آمار و با جمع زدن این خسارات  و یا برآورد تک تک این زیانها  بر روی محیط زیست و یا سهم بندی درصدهای آثار زیان آور این و یا آن تکنولوژی می توان به ژرفای این زیانها پی برد. اگر عوامل جانبی مانند نیازهای خود خواهانه ی انسانها، رقابتهای بی انتها ی صاحبان صنایع و سرمایه و تولید که می توانند حتا خالی از منش و اخلاق اجتماعی و مسولیت پذیری باشند و با اهمیت تر از همه افزایش بی رویه و افسار گسیخته جمعیت ، بویژه در جوامع به اصطلاح جهان سوم، بهره گیری و در خدمت قرار دادن اقتصاد صنعتی ، بدون درنظر گرفتن و بررسی گنجایش و توان آن برای زیست هنجار ، کنش و واکنش های این عوامل بر روی یکدیگر ومحیط زیست ، درنظر گرفته نشود ، نمی توان از عمق فاجعه و زیانها آگاه شد. باید کوشش نمود که آموخته های خود را بطور پیگیر و منظم در راستای تکامل و بهسازی تکنولوژی های موافق با زندگی بکار برد،  از تکنولوژی هایی بهره گرفت که اگر نتوانند در بهسازی محیط زندگی به ما یاری رسانند ، دست کم بتوانند ما را در راه نگهداری و حفظ آن یاری کنند .
در نظامهایی که ارزشهای اجتماعی و بهزیستی بر پایه ی انسان سازی و پویایی فرهنگ و تزکیه ی نفس گذاشته نشده،  تعیین عوامل ویرانگر و نابودکننده محیط زیست و رابطه مستقیم آنها با تصمیم گیریهای مسؤولان جامعه بسی دشوار است. ، چون دست اندرکاران در بسیاری مواقع بر مبنای مصالح اربابان خویش می کوشند تا این عوامل نابود کننده ی محیط زیست انسانها را کم اهمیت جلوه دهند و در این حال است که آشکار ساختن و یا شناساندن این زیانها بر روی جامعه کم رنگ جلوه می کنند و  نمی توانند نقش چندانی داشته باشند . برای کمک به این مهم ، یعنی حفظ محیط زیست و پیگیری این زیان از سوی مسؤولان ، باید همه کنشها و واکنشها را در مقاطع و مراحل گوناگونی بررسی کرد و امکان آن را فراهم آورد تا مسؤولان اجتماعی و سیاسی جامعه با دست اندرکاران صنعتی و علمی در ارتباط نزدیک قرار گیرند تا بتوانند با چنین پدیده خانمانسوز اجتماعی ، که زندگی را چه امروز و چه در آینده ، در معرض خطر قرار داده ، به مقابله برخیزند . باید از مشکلاتی که گریبانگیر جوامع پیشرفته صنعتی شده بیاموزیم و در زمان حساس تصمیم گیری عوامل زیان آور و شاید نابودکننده آب و هوا ، پس مانده هایی مانند انباشت تفاله های اتمی ، دود و روغن سوخته و همه عوامل نابودکننده حیات اجتماعی را همواره به مسؤولان گوشزد نموده و ضمن یادآوری مسؤولیت دست اندرکاران توسعه صنعتی و تولیدکنندگان کالاهای مصرفی و مهمتر از همه تعیین کنندگان خط مشی های سیاسی و اجتماعی ، امکان آن را داشته باشیم که با آنها بطور مستقیم تماس بگیریم و تعامل نماییم.
برای روشن ساختن نقش مهندسان و متخصصان در راستای تکامل و بکارگیری تکنولوژیهایی که قادر به نگهداری و یا بهسازی محیط زیست باشند باید بیشتر به بررسی "علل اصلی زیانهای وارد بر محیط زیست " پرداخت . در نشستها ، سمینارها و سمپوزیومهایی که بیشتر آنها هم به اصطلاح جهت روشنگری عوامل زیانبخش به محیط زیست برگزار می شوند ، کوشش می شود که مسؤولیت نابودی محیط زیست ، بیشتر به دوش تکامل و توسعه تکنیک و بکارگیری تولیدات صنعتی گذاشته شود. این گونه راهگشایی ها نمی توانند در راه رشد و توسعه ی جامعه کار ساز باشند.
تحلیلی اصولی و واقع گرایانه برای شناسایی علل تخریب محیط زیست نشان می دهد که عواملی چون :
احتیاجات و ضروریات خودخواهانه بی انتهای انسان ها
- بهره گیری بیش از حد از محیط زیست و طبیعت تا مرزهای غیر قابل تحمل
- اثرات جانبی توسعه و تکامل تکنولوژی و صنعت ، بدون درنظر گرفتن راه حل برای دورریزهای این تولیدات
-ا فزون طلبی و شدت گرفتن خودخواهی های شخصی و یا فزاینده شدن رقابتهای ارگان ها و سازمانها در راه رقابتهای تولیدی و کوشش در بهره کشی هرچه بیشتر تولیدات صنعتی ، در راه بوجود آوردن ارزشهای اضافی بدون درنظر گرفتن پیامدهای زیانبار و ضایعات جانبی آنها
- تشدید اثرات ویرانگر و زیان آور به محیط زیست ، توسط رویهم انباشته شدن آنها و یا تأثیر متقابل آنها بر روی یکدیگر و یا اثرات جانبی و از همه مهمتر پس مانده های این تکنولوژی ها پس از مصرف و یا بکارگیری آنها کمتر مورد بررسی قرار می گیرند. در تحلیل ها و گفتگوهایی که اغلب در مورد نقش عوامل تخریبی محیط زیست انجام می گیرند ، کوشش می شود تا درک ناروشن و غیر دقیقی درمورد ارزیابی زیانهای وارده بر محیط زیست معیار قرار گیرد ، که می تواند عواقب زیان آوری را در پی داشته باشد .
برای رویاروی با مشکلات ومبارزه با انگیزه های تباه کننده محیط زیست ، شایسته است بجای بررسی تک تک آنها و جمع بندی درصدی آن پدیده ها ، کوشش کنیم شماره های ارزشیابی شده را نخست با گزینش ضریبی درخور توجه که قادر باشد شدت ویرانگری را نزدیک تر به واقعیت نشان دهد ، درنظر بگیریم  و آنگاه آنها را در هم ضرب کنیم و دراینصورت ضریب بدست آمده می تواند برای نشان دادن حجم اثرات زیان آور این عوامل بر روی محیط زیست به حقیقت نزدیکتر باشد و تجسمی واقعی از کنش و واکنشهای این آثار بر روی محیط زیست بدست دهد .
نقش عوامل زیان آور بر روی محیط زیست و نسبت آنها به یکدیگر را می توان در واقع با درنظر گرفتن ضریب عواملی چون
( تورم خواسته ها و فزون خواهی ها ) * (پیشرفت و گسترش تکنولوژی ) * (افزایش بی رویه جمعیت) * (رشد شدید رفاه مجازی و یا مصرف غیرضروری) * (بازگشت و تأثیرپذیری این عاملها  بر یکدیگر) بهتر نشان دهیم. با چنین برخورد کلی و ساده کردن روابط و این اندیشه و شیوه برخورد ، که شاید هم از جهت روش هایی که به ما یادداده اند ، غیر منطقی به نظر آید ، این امکان را پیدا خواهیم کرد که بتوانیم عواملی چون : وقت آزاد بی رویه ، تعطیلی های بدون دلیل واقعی و غیرمسؤولانه و افراط در تحرک ها و نقل و انتقالات و مسافرتهای بی حد و مرز را تا سرحد امکان کاهش دهیم و مصرف بی رویه و نابجای تولیدات صنعتی و مواد غذایی که بعلت شبه رفاه و تمول روزافزون نابجا و یک بعدی اجتماعی ، با بی بند و باری به مصرف می رسند را به حداقل رسانیم و در بکارگیری و مصرف غیرمنطقی مواد اولیه ، مصرف غیرضروری  و افراطی انرژی ، در خدمت قراردادن غیرضروری و بی بند و باری وسایل ارتباط جمعی و بدی بهره گیری از انتقال مدرن الکترونیکی اطلاعات مانند اینترنت و چه بسا کاربرد تکنولوژی های بیش از حد مدرن و پیشرفته ، نیک بیندیشیم و از همه مهمتر انفجار جمعیت در نتیجه عدم کنترل باروری ها و درخدمت قراردادن و استفاده نابجا و بی مورد تکنولوژی ، از جمله پژوهش جهت دگرگونی ژنها که شاید نقشی به مراتب عمیقتر بر روی نابودی محیط زیست خواهند گذاشت ، را پیش بینی کنیم ، پس آنگاه می توانیم برای پیشگیری و بازرسی این عوامل راه حل هایی را درنظر بگیریم و تا حد امکان از شتاب سرسام آور این ضایعات کاسته و از نابودی روزافزون محیط زیست خود جلوگیری نماییم. طبیعی است که جلوی واقعه را پیش از وقوع باید گرفت و این روشی است خردمندانه و سودمند .
ایجاد فرهنگ محیط زیست باید به عنوان اصلی مقدم بر توسعه و تکامل تکنولوژی باشد و شیوه هایی چون صرفه جویی ، نوآوری های سودمند ، قوانین ضروری و بهره برداری بهینه از انرژی در دستور روز قرار گیرند . مالیات محیط زیست ، به سبب ضایعات مواد مصرفی و پخش گازهای زیان آور و افزایش بی رویه زباله ها ، می توانند تأثیر معینی در پیشگیری از آلودگی محیط زیست داشته باشند .
در زمان طرح تنظیم قوانین ویژه و توافقنامه های بین المللی ، که در راستای بهسازی محیط زیست ، آب و هوا ، خاک و گیاهان انجام می شود ، باید به این امر توجه گردد .
کارشناسان ، دانشمندان و مهندسان پیش از اندیشیدن به صنعتی کردن و تکامل تکنولوژی ، باید به محیط زیست ، سلامت جامعه و تضمین زندگی برای آیندگان بیندیشند .
عاملهای بالقوه نابودی محیط زیست و روشهای پیشگیری از آنها