اهداي عضو يك پديده تازه در روابط اجتماعي است. در زمان‌هاي قديم علم پزشكي چنان پيشرفتي نداشت كه بتوان عضو را از بدن فردي درآورد و به بدن ديگري پيوند زد. امروزه با شرايط جديد، اين موضوع صرف‌نظر از جنبه پزشكي‌اش به‌عنوان يك موضوع و سوژه اجتماعي اخلاقي نمود يافته است.
به‌طور كلي دو نوع اهدا و پيوند عضو قابل تصور است؛ اول اهداي عضو از فرد زنده به‌اختيار خودش كه اين حالت منحصر در اهداي كليه و يكي دو عضو جزئي است و دوم اهداي عضو فردي كه دچار مرگ مغزي شده و اميدها براي نجات جانش رنگ باخته است. در اين حالت اعضاي بدن اين فرد از قبيل كليه‌ها، قلب و... با رضايت اولياي وي به نيازمندان اهدا مي‌شود. البته اين دو حالت گاهي اوقات با دريافت وجه همراه است و مجاني نيست.
جالب است بدانيد فردي كه زنده و سالم است مي‌تواند در زمان حيات خود نامه‌اي امضا كند تا درصورت دچار شدن به مرگ مغزي، اعضاي وي اهدا شود. اين اهدا البته با مجوز شرعي مراجع تقليد همراه شده است و مراجع اهداي عضو فرد مرگ مغزي مجاز را دانسته‌اند.
اهميت اهداي عضو آنگاه بيشتر آشكار مي‌شود كه بدانيم تنها راه ادامه حیات برای بیماران با نارسایی پیشرفته قلب، ریه وکبد، پیوند اعضا است و بهترین درمان برای بسیاری از بیماران با نارسایی پیشرفته کلیه هم، پیوند کلیه مي‌باشد. میزان موفقیت پیوند اعضا هر ساله رو به افزایش است و به موازات آن بیماران زیادی در انتظار دریافت اعضای پیوندی مي‌باشند. بيماراني كه مرگ و حيات آنها در گرو يك عضو است.
اما در خميني‌شهر خودمان انجمني هست كه به‌صورت تخصصي تسهيل‌كننده مسأله اهدا و پيوند عضو است. در كنار آن البته بخش‌هايي مثل دياليز بيمارستان ساعي و... در اين امر فعالند. انجمن در خيابان شهيد منتظري واقع است و با حدود 100همكار افتخاري فعاليت مي‌كند. آن‌چه مي‌خوانيد گزارشي است از اين مركز كه البته با مصاحبه با مسؤولان آن آغاز مي‌شود.
* این انجمن در چه تاریخ و با چه هدفی تشکیل شد؟
در تاریخ21/10/1379با توجه به نیاز این شهرستان و وجود بیماران نیازمند بسیار، در مرحله اول به‌عنوان یک مرکز جهت کمک مادی و معنوی و سپس به‌عنوان یک مرکز تهیه و توزیع عضو شروع به کار کرد.
* چرا اهداي عضو مهم است؟
اهداي عضو مي‌تواند نجات‌بخش جان بیماران، حافظ سلامتی و ایجاد امیدواری براي شروع زندگی جدید باشد.
* چه تعداد جهت اهداي عضو به این انجمن مراجعه کرده‌اند؟
نظر به اینکه کار عضوگیری این انجمن به‌طور جدی در سال 84-83 شروع شده از آن زمان تا هم‌اکنون حدوداً 2500نفر داوطلب اهداي عضو پس از مرگ شده‌اند.
* تعداد دریافت کنندگان چند نفر بوده است؟
در شهرستان خمینی‌شهر 4الی 5نفر دریافت‌کننده داشته‌ایم. چرا که ممکن است عضوی را که مي‌خواهیم به بدن بیمار پیوند دهيم با بیماران مطابقت نداشته باشد؛ لذا با بیمارستان‌های کل کشور در تماس هستيم که در این بین اولویت با استان است.
از هر 100پیوند، 95تای آن از خرید عضو تأمین مي‌شود
* آیا برای فروش هم مراجعه کننده دارید؟
بله، بسیار زیاد، متأسفانه تا کنون کسی در حین زنده بودن برای اهداي عضو مراجعه نکرده است و همه برای فروش عضو مراجعه نموده‌اند. به‌طوري که از 100پیوند 95 تای آن از خرید عضو تأمین مي‌شود و5عدد آن از اهداکنندگانی که دچار مرگ مغزی شده‌اند، تأمین مي‌گردد.
* با فروشندگان اعضاي بدن چگونه تعامل مي‌كنيد؟
سعی مي‌کنیم برخوردی منطقی داشته باشیم. در درجه اول علت فروش را جویا مي‌شویم، بعد تلاش مي‌کنیم که منصرفشان کنیم چون احتمال دارد بعداً با مشکلات زیادی مواجه شوند به‌خصوص خانم‌ها، هدف ما باز کردن گره است نه گره‌ای جدید زدن.
* دريافتي فرد از فروش يك كليه چقدر است؟
بدون در نظر گرفتن هزینه‌ها که تمامی آن برعهده انجمن و شخص خریدار کلیه است. حداکثر مبلغ 4 میلیون تومان به فروشنده پرداخت مي‌گردد.
* چه اعضايي از بدن قابليت فروش و اهدا دارند؟
اهداکنندگان عضو معمولاً افرادی هستند که دچار مرگ مغزی شده‌اند. مرگ مغزی توسط متخصصان و پزشکانی که عضو گروه پیوند نیستند، اعلام مي‌شود. اهداي عضو در صورت تأیید مرگ مغزی و رضایت متوفی در زمان حیات (وصیت يا کارت اهداي اعضا پس از مرگ) و با رضایت بستگان وی انجام می‌گیرد. اعضای قابل پیوند از افراد مرگ مغزی عبارت است از ریه‌ها، کبد، لوزالمعده، قلب، کلیه‌ها، روده و نسوج که شامل قرینه، استخوان، سیاه‌رگ، غضروف، دریچه‌های قلبی، پوست، تاندون و.... از افراد زنده هم مي‌توان قسمتی از کبد و مغز استخوان و كليه را به‌عنوان عضو اهدایی دريافت كرد.
* پیوند اعضاء تا چه اندازه با موفقیت همراه است؟
پیوند از موفق‌ترین و پذیرفته‌شده‌ترین روش‌های درمانی در بیماران با نارسایی پیشرفته اعضا نيست. این واقعیت به‌دلیل پیشرفت در تکنیک جراحی پیوند و ارائه داروهای جدید جلوگیری‌کننده از ردّ پیوند است. میزان موفقیت پیوند در اعضای مختلف متفاوت است و به عوامل متعدد بستگی دارد.
* چگونه مي‌توان پس از مرگ، اهداکننده عضو باشیم؟
با يكي از راه‌های زیر میسر است، اما بهتر است هر سه روش مدنظر قرار گیرد:
1- با مراجعه به مراکز ذیربط و صدور کارت اهداي اعضا پس از مرگ
2- قید در وصیت‌نامه قانونی
3- آگاه کردن خانواده در زمان حیات و ترغیب آنان بر رضایت از این کار پس از مرگ
پزشکان معالج با پزشکان گروه پیوند کاملاً متفاوتند
* آیا تصمیم فرد در خصوص اهداي عضو تأثیری در کیفیت مراقبت‌هاي پزشکی در زمان حوادث خواهد داشت؟
خیر، اهداي عضو تنها در صورتی که اقدامات حیات‌بخش برای نجات جان شما موفقیت‌آمیز نباشد، صورت مي‌گیرد.جهت اطمینان کامل، پزشکان معالج شما و پزشکان تأیید کننده مرگ مغزی از پزشکان گروه پیوند و برداشت عضو کاملاً متفاوتند.
* اعضا و نسوج اهدایی بر چه اساس به بیماران پیوند خواهد شد؟
انتخاب مناسب‌ترین پیوند، پیوند بر اساس معیارهای علمی، انطباق بافتي و شرایط طبی براي گيرندگان صورت مي‌گیرد.
هر بیمار در ماه بین 20هزار تومان تا يك میلیون و250هزار تومان هزینه مداوا دارد
* از مشکلات مركز بگويید.
همان طور که می‌بینید دفتر فعلی انجمن در بلوار شهید منتظری در حدود 7سال پیش توسط مرحوم شادروان حاج حیدر گرجی به‌صورت رایگان در اختیارانجمن قرار گرفت. اما براي برگزاری جلسات مشاوره پزشکی، ایجاد آزمایشگاه، رادیولوژی و سایر خدمات پزشکی و همچنین جهت داشتن درآمدی ثابت برای انجمن، مکان وسیع‌تری نیاز است. البته اخيراً با کمک و یاری خیّران محترم شهرستان قطعه زمینی واقع در سه‌راه شهید رجائی خریداری و نسبت به احداث دفتر جدید اقدام شد که تا کنون 50% کار ساختمانی آن به‌اتمام رسیده و امیدواریم با عنایت مسؤولان شهر و مردم نسبت به تکمیل و راه‌اندازی دفتر جدید اقدام شود. همچنین اغلب بیماران نيازمند عضو سرپرست خانواده هستند و از خانواده‌های بی بضاعت و لذا نیاز به کمک‌های مادی و معنوی دارند به‌طوری که به غیر از مایحتاج زندگی، هر بیمار در ماه بین 20هزار تومان تا 1میلیون و250هزار تومان هزینه مداوا دارد و پیوند کلیه نیز 5 تا 7میلیون تومان هزینه دارد.
لذا از مردم، مسؤولان و خیّران شهر انتظار کمک‌های مادی بيشتري داریم.
* آیا انجمن خدمات دیگری دارد؟
بله! انجمن علاوه بر کمک‌های نقدی به بیماران تحت پوشش خدمات دیگری هم ارائه داده و مي‌دهد ازجمله:
    مشاوره و برگزاری 50 جلسه مشاوره برای حدود 500 بیمار
    معرفی بیماران به مراکز درمانی، آزمایشگاه‌ها و هماهنگی لازم
    اعزام بیماران به شهر مقدس مشهد با همکاری شرکت فیاض گشت و قمر
    تأمین ارزاق از قبیل برنج، روغن، ماکارونی، گوشت، قند، شکر و...
    تأمین تجهیزات پزشکی جهت بیماران خاص تحت پوشش از قبیل ویلچر، عصا، تشک مَوّاج و کپسول اکسیژن
    تأمین وام درمانی برای بیماران با همکاری قرض‌الحسنه‌های شهر از جمله قرض‌الحسنه حسنات و قرض‌الحسنه حضرت حجت(عج)
    پیگیری و صدور کارت اهداي اعضا
    پیگیری تأمین کلیه برای بیماران دیالیزی و مراحل پیوند
مراجع تقلید، اهداي عضو و پیوند جایز است
* روند اهداي عضو چگونه است؟
پس از مرگ در صورت وجود کارت اهدا اعضا یا قید در وصیت‌نامه قانونی یا رضایت بستگان، بررسی‌های لازم در ارتباط با سلامت اعضای اهدایی صورت مي‌گیرد تا مراحل بعدي انجام شود. لازم به ذكر است كه اهداي عضو هیچ هزینه‌ای برای اهداکننده ایجاد نمی‌کند و هیچ تغییر ظاهری در جسد، پس از اهداي اعضا ایجاد نمی‌شود.
لازم به ذكر است كه مراجع عظام تقلید، اهداي عضو و پیوند برای بیماران نیازمند اعضا را جایز شمرده‌اند و در قانون هم اين مسأله پيش‌بيني شده؛ اهداي عضو بر اساس قانون از بیماران فوت شده یا بیمارانی که مرگ مغزی آنان مسلم است براساس مصوبه جلسه 17/1/1379مجلس شورای اسلامی، امری قانونی است. پس از هر حادثه، کلیه تلاش‌ها و اقدامات طی جهت حفظ سلامت و احیاي شخص صورت مي‌گیرد و تنها پس از بررسی‌های همه جانبه و موشکافانه توسط گروه‌های پزشکی، مرگ مغزی شخص اعلام مي‌گردد و هیچ‌گونه ارتباطي بین اهداکننده و گیرنده وجود نخواهد داشت.
* شعار انجمن چيست؟
با اهداي عضو، شما نجات‌دهنده جان هم‌نوعان نیازمند اعضای پیوند خواهید بود و اهداي عضو، اهداي زندگی است.
***
گزارش از بخش همودیلیزی بیمارستان ساعی
در ارتباط با همين موضوع گزارشي كوتاه داريم از بخش همودياليز بيمارستان ساعي.
در این بخش از کودک 10ساله تا پیرمرد و پیر زن 75ساله بستری و در حال دیالیز شدن هستند و هر كدام دوسه بار در هفته. سابقه بیماري اين افراد متفاوت بود و برخي از اين بيماران 8سال است دياليز مي‌شوند.
به غیر از یک نفر تقریباً همه آنها با انجمن و خیریه بقیه‌ا... آشنایی و در آنجا پرونده داشتند و همگی آنها از مسؤولان و مردم تقاضاي رسیدگی بیشتر به‌خصوص جهت ایاب و ذهابشان را داشتند.
يك پیرمرد 55ساله كه درحال دياليز شدن بود، گفت:
مسؤولان رسیدگی چندانی به ما نمی‌کنند. بیشتر کمک‌ها مردمی است ولی دولت هیچ کمکی به ما نمی‌کند و از زمان آغاز دولت فعلي هزینه‌هایی را که قبلاً به ما پرداخت مي‌گردید، قطع شده است. به‌ویژه هزینه آژانس (ایاب وذهاب) سرسام‌آور است و برای من كه سرپرست خانواده‌ام پرداخت آن بسیار مشکل. زنی 62ساله هم که از آبادان براي دیالیز آمده مي‌گويد:
برای پیوند 5میلیون نیاز دارم. تحت تکفل پسرم هستم که به‌زور مخارج زندگی خود و زن و فرزندش را فراهم مي‌کند. در آبادان امکانات نبود به ناچار به اصفهان کوچ كردیم، مستأجریم و در هفته سه بار باید پول آژانس بدهیم. از مسؤولان تقاضا داریم حداقل برای رفت و آمدمان فکری بکنند.
وزارت بازرگانی شیریارانه‌ای به بیماران بدهد
مسؤول بخش همودیالیز بيمارستان آقای مهرابی مي‌گويد:
از ارگان‌های دولتی تقاضای همکاری بیشتر جهت ایاب و ذهاب بیماران را داریم، از وزارت بازرگانی هم تقاضا داریم جهت دادن شیر یارانه‌ای به این‌گونه بیماران که توان ایستادن را ندارند و نیازمند شیر هستند، همكاري كند.
دباره هزينه دياليز اين مسؤول مي‌گويد: براي بيماران داخلي مجاني است ولي براي بیماراني که از اتباع خارجی هستند (افغانی‌ها) هزينه دارد و آنها بايد   هزينه را كه 20هزار تومان است، براي هر جلسه است، بپردازند و قرار بوده نصف بقيه را از اعتبارات سازمان ملل بدهند که هنوز بلاتکلیف است.
با يكي از پرستاران بخش - خانم حفیظی- درباره كار در بخش همودياليز صحبت كردم. او مي‌گويد: کار در این بخش روحیه بالایي مي‌طلبد. هم باید روحیه داشت و هم روحیه داد. در24ساعت حدود 40نفر دیالیزی داریم. در ماه قبل هم 5 تا 6 پیوند داشتیم که فقط يك نفر از آنان پیوند را پس زد.
آمارها سخن مي‌گويند
در حال حاضر میزان اهداي عضو در ایران به ازای هر یک میلیون نفر 7/1نفر و در جهان 35 نفر است. سالانه حدود سه هزار نفر در کشور دچار مرگ مغزی مي‌شوند که در این میان، تنها از 140 نفر از این تعداد برای اهداي عضو استفاده مي‌شود و این درحالی است که به طور کلی امکان استفاده از اعضای بدن 50درصد از این افراد وجود دارد.
طبق آمار رسمی، در حال حاضر آمار رضایت خانواده‌های افرادی که به مرگ مغزی دچار شده‌اند 33درصد است. پیش از این تنها 10درصد خانواده‌ها به اهدای عضو بیمار دچار مرگ مغزی خود رضایت مي‌دهند اما به نظر مي‌رسد در حال نزدیک شدن به آمار جهانی 60درصد اهدای عضو بیماران دچار مرگ مغزی هستیم.
در سال1386، 165مورد اهدای عضو از موارد مرگ مغزی، 311 پیوند کلیه، 162 پیوند کبد، 3مورد ریه، دوهزار و158مورد قرنیه و 31 پیوند پانکراس صورت گرفته است. این درحالی است که در 41 دانشگاه علوم پزشکی کشور فقط 8واحد فعال فراهم‌آوری اعضا وجود دارد. از میان 148هزار داوطلب اهدای عضو 56 درصد جوانان زیر 25 سال و 55درصد نیز زنان هستند.
چگونه كارت اهدا بگيريم؟
پس از گذشت دوسال از راه‌اندازی سایت اینترنتی اهدای عضو در كشور، حدود 67هزار نفر در آن ثبت نام کرده اند. اگر تا بحال کارت اهداي عضو پر نکرده‌اید، مي‌توانید فرم عضویت را در سایتwww.iran-ehda.com پر کرده و کارت اهداي عضو را حداکثر 2ماه پس از ثبت نام اینترنتی و حداکثر 3 ماه پس از تماس تلفنی دریافت كنید. شماره تلفن20109419-021 براي ثبت‌نام اهداکنندگان اختصاص یافته است.