خیلی از اوقات واژه (کلاه) که به میان می آید، ناخود آگاه به یاد سوز و سرما، زمستان و قاعدتاً کلاه بافتنی می افتیم. همان کلاه هایی که زمانی نه چندان دور توسط مادربزرگان و مادران و کلاً خانم ها بافته می شد تا کودکان و آقایان را در برابر سرمای هوا حفظ کند، و امروز انواع ماشین بافت اش توی بازار است فراوان است.

البته کلاه های دیگری را نیز به یاد می آوریم، مثلاً کلاه شاپو، کلاه پهلوی، کلاه شبگاه و کلاه «نمدی». بله، این بار می خواهیم از کلاه (نمدی) بگوییم. راستی چرا هر وقت اسم (کلاه) به میان می آید، انسان یاد (کلاه گذاری) و (کلاه برداری) می افتد؟ با پیرمردی خوش مشرب در اين باره مشغول صحبت می شوم: عباسعلی کریمیان، 70 ساله، کلاه نمدمال.

 

از چند سالگی این شغل را انتخاب کردید؟

12-10 ساله بودم، همراه برادرم پیش دایی ام که آنها هم کلاه نمدمال بودند مشغول به کار و فراگیری این هنر شدیم.

چرا شغل دیگری انتخاب نکردید؟

آن روزها این شغل در برابر شغل های دیگر خیلی عزیز بود، و در آمد خوبی هم داشت، در ثاني به این شغل علاقه داشتم، گرچه اگر این شغل را انتخاب نمی کردم مجبور به چوپانی گوسفندان مردم بودم که دوست نداشتم.

چند سال شاگردی کردید تا توانسته اید استاد شوید؟

با توجه به این که کار سختی است و مراحل مختلفی را باید طی کند و نیاز به مهارت خاص دارد، 20 سال شاگردی کردم تا یاد گرفتم و برای خودم دکان زدم.

به درس هم علاقه داشتید؟

خیلی زیاد ولی وضعیت خانواده و پدر ما از نظر اقتصادی خوب نبود و مجبور بودیم کار کنیم تا مخارج زندگیمان تأمین شود.

چرا هنوز به این کار (با تمام سختی اش) ادامه می دهید؟

درآمد دیگری ندارم، شغل دیگری هم بلد نیستم و این کار را هم دوست دارم.

چند فرزند دارید؟

10 فرزند، 4 دختر و 6 پسر، 4 دختر و 3 تا از پسرهایم به خانه بخت رفته اند.

هیچ کدام از پسرهایتان این شغل را فرا گرفته اند؟

خوب بچه ها زیاد دنبال این شغل نیامدند، البته یکی دو تایشان پاره ای از اوقات کمی به من کمک می کنند ولی شغل اصلی ایشان چیز دیگریست.

شاگرد هم داشته اید؟

3-2 تا شاگرد پرورش دادم که شغلشان این بود ولی دیگر کسی به این کار رغبت نشان نمی دهد. چون سخت است زود یاد نمی گیرند. حداقل باید 1 سال مفتی کار کنند تا یاد بگیرند، کلاه مال تیپ جوان نداریم.

مواد اولیه کلاه نمدی چیست؟

پشم و صابون، پشم مخصوص از خارج وارد می شود «از استرالیا و اروگوئه» تاجرها خریداری می کنند، در تهران با دستگاه زده می شود تا از آن نخ و نهایتاً کت و شلوار درست کنند. سرآخر پشم درجه 3 آن (آشغالهایش) که می ماند ما می خریم.

چگونه؟

یک واسطه از تجار خریداری مي کند و بعد چندین برابر به ما می فروشد.

چرا خودتان بی واسطه پشم را خریداری نمی کنید تا ارزانتر تمام شود؟

وقت نداریم، بلد نیستیم از کجا بخریم.

از مراحل کار برایمان بگویید.

پشم را دوباره با کمان و مشته می زنیم، بعد درون توه ای که زیرش آتش است می زنیم تا باز و نرم شود، سپس طبقه اش می گیریم.

طبقه اش می کنید؟

بله، پشم ها را توی توه آتش لایه لایه روی هم می خوابانیم و می مالیم. به این کار طبقه گرفتن می گوییم.

و بعد؟

بعد پشم های طبقه شده را با آب و صابون مالش می دهیم. آن قدر كه جاهای ناصافش را با پشم پز و صاف می کنیم تا به صورت کلاه اولیه در بیاید.

 

 

کلاه اولیه چیست؟

2 طبقه نمد کلاه، یکی زیر و یکی در رو که رویی آن در وسطش سوراخی تعبیه شده که بعد از قالب گیری اندازه دور سر می گردد.

ادامه بدهید.

بله! کلاه اولیه را شستشو می دهیم  و همانطور خیس قالب می گیریم. قالب ها چوب های استوانه ای شکل اند که به اندازه سر هستند و کوچک و بزرگ دارند. بعد از قالب گیری مدت 2 تا 3 دقیقه در آب و آهک نگهداری می کنیم تا برای رنگ آمیزی آماده شود.

از چه چیزی برای رنگ آمیزی آستفاده می کنید؟

از پوست انار و جبت (پوست خشک و نرم شده بلوط) جهت رنگرزی کلاه استفاده می شود که کلاه را به رنگ تریاکی در می آورد. بعد از رنگ اولیه، کلاه را خشک می کنیم، با زاج روسی مشکی اش می کنیم و دوباره قالب می زنیم و برای مشتری آماده اش می کنیم.

بازار کارتان چگونه است؟

خوب است، راضی هستم.

مشتریان شما چه کسانی هستند؟

بیشتر عشایر بختیاری، اما به شهرهایی مثل نجف آباد، شهرکرد، مسجد سلیمان، دزفول، کهرنگ، خوانسار، گلپایگان، خمین و ... صادر می کنیم.

مشتری خاص هم دارید؟

گاهی اوقات از تهران و اصفهان جهت ساخت فیلم سفارش داریم.

در حال حاضر چند کلاه مال وجود دارد؟

قبلاً 60-50 نفر بودیم ولی الان 5-4 نفر بیشتر نیستیم.

در جای دیگر هم کلاه نمدی درست می شود؟

بله در شهری مثل شیراز کلاه دو گوش درست می کنند. البته جاهای دیگر هم هست.

در هفته چند کلاه درست می کنید؟

سابق بر این که قدرت و توان جوانی را داشتیم هفته ای 50 کلاه هم درست می کردم ولی الان هفته ای 12-10 کلاه درست می کنم. بد نیست شکر خدا.

حرف دل؟

از دولت می خواهم حمایتمان کند، در شهری دیگر مثل مسجد سلیمان و شهرکرد و ... وام های بلاعوض داده اند تا بتوانند شاگرد تربیت کنند، انتظار داریم به ما هم برسند و کمی به فکر ما هم باشند و اگر می شود وامی بدهند، مردم هنوز فکر می کنند مثل سابق است و کلاه را به قیمت قبل می خواهند.

به عنوان آخرین سؤال و یا بهتر بگویم سؤال خارج از گود: واژه کلاه چه رابطه ای با کلاه برداری و کلاه گذاری دارد؟

(با خنده جواب می دهد) من هم نمی دانم، فقط این را می دانم که همیشه زحمت کشیده و نان حلال خورده ام. نه کلاه کسی را برداشته ام و نه کلاه بر سر کسی گذاشته ام!

مطمئنید کلاه بر سر کسی نگذاشته اید؟

کلاه نمدی چرا ولی کلاه دیگری که شما در نظر دارید نه.