در دنياي امروز، يكي از سازوكارهاي مهمي كه براي كنترل جوامع بکار می رود "مشاركت عمومي و نظارت همگاني مردم" است كه به اشكال مختلف ظهور پیدا مي کند.

در اسلام، سازوكار مهمي كه براي نظارت بر كارگزاران و دولتمردان از یک طرف و مردم از سوی دیگر پيش بيني شده "امر به معروف و نهي از منكر" است و بنا به فرموده معصوم (عليه السلام) فريضه بزرگي است كه به سبب آن ساير فرايض برپا، راهها امن، كسب ها حلال، زمين آباد، حق از دشمنان گرفته و امر حكومت تحكيم مي يابد.

 

دهه اول محرم الحرام مقارن با هفته امربه معروف و نهی از منکر فرصت خوبی فراهم کرد تا در گفتگو با حجت الاسلام اصغری نماینده امام جمعه و مسوول ستاد امر به معروف خميني شهر به صراحت به زوایای پیدا و پنهان اقدامات این ستاد بپردازیم. امر به معروفِ مسئولان یکی از موضوعات این مصاحبه است كه با هم می خوانیم.

****

• یک توضیح کلی در مورد عملکرد ستاد امر به معروف بفرمایید. اساساً هدف از تشکیل این ستاد چیست؟

اگر جامعه ای در برابر گناه بی تفاوت شد، بیمار می شود و اگر این بیماری علاج نشد کم کم فراگیر می شود. یعنی اینکه که معروف جایش را به منکر و منکر جای خودش را به معروف می دهد، یعنی استحاله فرهنگی، یعنی تهاجم فرهنگی و یعنی همانی که دشمن درصدد رسیدن به آن است. متاسفانه این معضل بزرگ در بخشی از جامعه ما رخ داده است؛ مثلا چادر و حجاب که نماد عفت است، نماد عقب افتادگی شمرده می شود و دوست دختر و دوست پسر داشتن، پیشرفت و تمدن به حساب می آید. مردم ما باید بدانند که اگر در برابر گناه بی تفاوت باشند ممکن است آتش گناه  روزی دامن همه را بگیرد.

 

• فعالیتهای این ستاد از کی شروع شد؟

برنامه های این ستاد به طور عملی حدود هشت ماه پیش با افتتاح دفتر امر به معروف برادران آغاز شد و با اجرای طرحهای مختلف تذکر لسانی در شهرستان ادامه پیدا کرد. این طرح در پنج نقطه از شهر اجرا شد: امامزاده سید محمد، برخی از پارکهای شهر، خیابانها، برخی از مدارس، اصناف و کسبه ها. در طول این مدت در امامزاده سید محمد فقط در ماه مبارک رمضان حدود 60 نفر از نیروهای برادر و خواهر فعالیت می کردند و حدود ده هزار و 50 مورد تذکر لسانی داشتند که این در شهرستان بی سابقه است. در سه ماهه گذشته هم در خیابانها، پارکها، اصناف و... بیش از 20 هزار مورد تذکر لسانی داشتیم و حدود 10 الی 15 مورد از کسانی که نیاز به مشاوره داشتند به دفتر ستاد ارجاع شدند و مورد مشاوره دینی قرار گرفتند و بعضا هم خانواده هایشان فراخوانده شدند و با آنها صحبت هایی شد.

در دو ماهه گذشته در پارکها حدود 50 دست پاسور جمع آوری شد. از کسبه و اصناف و لوازم التحریریها در ماه مهر بازدید شد و در مورد برخی عکسها و کیفهایی که همراه با عکسهای مبتذل بود تذکر داده شد. به برخی از مغازه های لباس فروشی سر زدیم و بعضی از لباسها با تصاویر نامناسب را جمع آوری کردیم. تعاملات خوبی هم با نیروی انتظامی داشتیم که منجر به کشف 5 پارتی در باغها و نقاط مختلف شهر شد البته با نیروی انتظامی همکاریهای دیگری هم داشته ایم مثلا از ما نیروی خواهر می خواستند که ما نیروهایمان را اعزام می کردیم. این عمده فعالیتهای ما در این مدت بوده است البته در این مدت به تذکر لسانی اکتفا نکرده و بعضا مشاوره هم داده ایم.

 

• جریان عکسهای نامناسب بر روی کیف و دفترچه ها چه بوده است؟

گاهی تصاویر خوانندگان غربی، عروسکهای باربی و ... روی کیف و دفترچه دیده می شد.

 

• در این زمینه با اصفهان هماهنگ کردید که همزمان با هم این طرح را اجرا کنید؟

نه.

• به هرحال خمینی شهر با اصفهان چسبیده است. ما خبر موثق داریم که خیلیها مثلا دنبال دفتر باربی می گشتند، اینجا نبود رفتند دو کیلومتر آن طرفتر از اصفهان گرفتند. شاهد ما هم وضعیت مدارس است. از آن طرف کاسب ما متضرر شد. بهتر نبود با اصفهان هماهنگ می کردید که هم به هدفتان برسید و هم کاسب ما ضرر نکند؟

بله! این انتقاد وجود دارد که مسوولان شهرستانها از بالا باید هماهنگ کنند و این کار انجام شود. به هر حال این اجناس اصلا نباید وارد کشور بشود، تولیدکننده هم نباید اجازه تولید اینها را داشته باشد تا وارد بازار نشود و کاسب هم مجبور نباشد این اجناس را بخرد و بفروشد. ما وظیفه خودمان را انجام می دهیم.

 

• برای تالارهای عروسی هم شما تذکر داده بودید و محدودیت ایجاد شد؟

بله.

• ولی همین محدودیتها در شهرهای اطراف اجرا نشد و تعداد زیادی به خاطر همین محدودیتها مراسمشان را در تالارهای اصفهان و نجف آباد اجرا کردند.

هر کسی موظف است محدوده خودش را تذکر دهد. اگر نجف آباد و اصفهان کوتاهی می کنند از عهده ما ساقط است.

 

• وقتی بحث امربه معروف و نهی از منکر مطرح می شود ناخودآگاه ذهنها می رود روی حجاب زنان و خالکوبی مردان. در همين گزارشي هم كه شما داديد محور فعاليتهايتان تذكر دادن بود. در حاليكه منکر و معروف مصادیق بسیار متعددی دارد. به نظر شما علتش چیست؟

منکرها مصادیق زیادی دارد ولی گاهی روی یک منکر حساسیت بیشتری اعمال می شود چرا که این منکر حساسیت دار است. چون بعضی منکرها منشا بسیاری از منکرات می شوند. بی حجابی باعث فساد می شود و فساد هم ناامنی در جامعه، آدم ربایی و دهها تبعات بعدی را به همراه می آورد. ما منکرات دیگری را هم داریم که ممکن است در ردیف دوم قرار بگیرد مثل ربا و نزول.

 

• ولی در شرایط وجوب امر به معروف و نهی از منکر ما چیزی تحت عنوان منکرات درجه یک و دو نداریم. شارع می گوید منکر منکر است، معروف هم معروف است. منکراتی مثل بدحجابي، نوارهاي مبتذل، پوشيدن لباس هاي غيرمتعارف که شما روی آن تمرکز دارید متوجه مردم می شود. اینها حرام است و باید هم به آنها پرداخت ولی ما منکرات متعدد فراوانی هم داریم که مسوولان مرتکب می دهند؛ مثلا رییس اداره در ساعت اداری کارمندش را مجبور می کند ماشین شخصی اش را بشوید. از این موارد گرفته تا تبعيض، بي عدالتي، عدم تكريم ارباب رجوع، تجمل گرايي، اسراف، سواستفاده از بيت المال، پارتي بازي، رشوه ، به كارگيري افراد ناشایست و ناتوان در ادارات، در این موارد تذکر می دهید؟

کم کم می خواهیم وارد این موضوع هم بشویم.

• ولی رهبر انقلاب، منکر مسوولان را بزرگتر از منکر مردم اعلام می کنند. ایشان می فرماید: «امر به معروف و نهي از منكر حوزه هاي گوناگون دارد كه مهمترينش حوزه مسوولان است.» حضرت امام هم طی فرمانی که برای تشکیل نهاد امر به معروف صادر کردند يكي از وظايف مهم نهاد امر به معروف را نظارت بر اعمال دولت و ادارات دولتي می شمارند. چرا رسیدگی به منکر مسوولان تابه حال اجرا نشده؟

در موارد مشابهش انجام شده مثلا اگر رییس اداره در نمازجماعت شرکت نکند این خودش یک منکر است که باعث می شود اهمیت نمازجماعت در دید بقیه کارمندان هم پایین بیاید.

 

• اینکه اصلاً واجب نیست!

ما دو نوع امر به معروف داریم. یکی در واجبات که امر به معروف واجب است و یکی در مستحبات که امر به آن  مستحب است. این امر به معروف ما از نوع مستحب است.

 

• یعنی شما بعنوان ستاد احياي امر به معروف و نهي از منكر واجب را رها کرده اید و به مستحبات می پردازید؟! من برداشتم این است که امر به معروف یک پازل کامل است و به تعبیر قرآن: «اتومنون ببعض الکتاب و تکفرون ببعض» نمی شود بخشی از دین را قبول داشت و اجرا کرد و بخشی را رها کرد. به نظر مي رسد شما دوست ندارید مثلاً با روسای ادارات رودر رو شوید چون تبعات دارد ولی تذکر به یک دختر و پسر هیچ تبعاتی دردسر ندارد. در عمل هم همین دختر یا پسر وقتی می بیند ستاد احياي امر به معروف در برابر پایمال شدن حقوق او در جامعه سکوت می کنید می گوید چرا فقط به حجاب من گیر می دهی؟ و لذا از نظر روانشناسی تذکر به او چندان هم اثر نمی گذارد. به اضافه اینکه خیلی از این بی حجابی ها یک نوع اعتراض خاموش است؛ مثلا طرف می بیند ادارات در حقش اجحاف می کنند، او هم اعتراضش به این اجحاف را با بی حجابی پاسخ  می دهد. اما اگر همین بدحجاب اول شاهد تذکر شما به  بی عدالتی و ... باشد در مرحله بعد که خودش را امر به معروف کردید تحت تاثیر قرار می گیرد.

این هم تاثیر دارد ولی در عین حال ما آمادگی هرگونه تذکر را داریم. برای همین هم نیاز به گزارشهای مردمی داریم. اگر مردم گزارش بدهند ما اقدام می کنیم.

 

• ولی در مورد بی حجابی که شما منتظر گزارش نمی مانید، خودتان راساً وارد می شوید. در این زمینه هم همینطور، می توانید خودتان وارد صحنه شوید. این منکراتی که شمردم علنی است و نیازی به تجسس ندارد.

خود ادارات شورای امربه معروف و نهی از منکر دارند. آنها موظف هستند که این موارد را تذکر بدهند. در عین حال اگر به خود ما هم گزارش داده شود اقدام می کنیم.

• از شورای امربه معروفِ یک اداره که کارمندان همان اداره هستند چطور می شود انتظار داشت به رییسشان تذکر بدهند؟! مگر نه اینکه یکی از موارد وجوب امر به معروف این است که آمربه معروف احتمال ضرر مالی عمده ندهد. اگر احتمال ضرر عمده بدهد که امر به معروف از گردنش ساقط می شود.

به رییس نه ولی به کارمندهای دیگر که می توانند تذکر بدهند.

 

• این روند که شما می گویید بی نتیجه است، خودتان در جریان فضای ادارات هستید. به کارمند ساده اش هم نمی توانند تذکر بدهند.

می توانند به ما گزارش بدهند.

• چرا خودتان بدون گزارش وارد این موضوعات نمی شوید؟

این کار نیرو می خواهد تا در ادارات بگردند.

 

• ولی شما که برای بی حجابی 60 نیرو داريد، دو تا نیرو هم بگذارید برای این موارد.

در برنامه هایمان است که به ادارات هم سر بزنیم. الان هم صندوق ارتباط با ستاد را توی ادارات نصب کردیم تا بتوانند گزارشاتشان را با ما در میان بگذارند.

 

• امیدواریم روزی این روند اصلاح شود، بگذریم. برخی از علما بحثی مطرح می کنند تحت این عنوان که ما در دین چیزی به عنوان امر به "واجب" و نهی از "حرام" نداریم و اساسا "معروف و منکر" با "واجب و حرام" تفاوت دارد. به نظر شما تفاوت "معروف" با "واجب" و "منکر" با "حرام" در چیست؟

امربه معروف امر به واجبات است. شاید فرقش این است که امر به واجب حکم مولوی دارد.

 

• این دسته از علما قائل به این هستند که معروف، واجبِ عرفی است و منکر، حرامِ عرفی. این نظریه می گوید یک واجب، زمانی معروف است که هم شارع امر به وجوب آن کرده باشد و هم این واجب در جامعه مورد پذیرش عرف باشد. برای اینکه عده ای فضاشکنی نکنند و حرمت واجبات و مستحبات را نشکنند و عادی سازی نکنند شارع موضوع امر به معروف و نهی از منکر را تجویز نموده است. حالا اگر در جامعه ای به عنوان مثال بی حجابی عادی شد دیگر نهی از منکر در این زمینه موضوعیت ندارد. من در مورد صحت این نظریه قضاوت نمی کنم. نظر شما در این باره چیست؟

عرف در جامعه مورد نظر شارع است. به این معنا که دستوری را نمی دهد که اکثر مردم این دستور را نپذیرند. اسلام پذیرش عامه مردم را در نظر گرفته است. این را باید جدا کنیم از اینکه به واسطه کوتاهی ما در امر به معروف، معروفی در جامعه کمرنگ شود و تقریبا شکل منکر را به خودش بگیرد. در اینجا نمی توانیم بگوییم ما امر به معروف می کنیم نه امر به واجب. برای همین پیامبر(ص) فرمود زمانی فرا می رسد که امربه معروف نمی شود بلکه امر به منکر می کنند.

 

• راه حلش چیست؟

راه حلش همین است که امربه معروف و نهی از منکر کنیم تا مردم فراموش نکند.

 

• شما معروف را معادل واجب قرار می دهید. یکی از شرایط امربه معروف، احتمال تاثیر دادن است. وقتی در جامعه ای بدحجابی عادی شود اگر شما به یک بدحجاب تذکر بدهید چون فضای غالب این بدحجابی را بد نمی داند و حتی طبق گفته خودتان گاهی بی حجاب نشانه پیشرفت به حساب می آید، در این شرایط که احتمال تاثیری وجود ندارد. اساسا برخی از این بی حجابیها به خاطر این است که فرد خجالت می کشد حجاب داشته باشد.

اکثریت جامعه ما مشکل حجاب ندارد، تذکر هم می دهیم که این موضوع حاد نشود.

 

• شما احتمال اثر را در نظر می گیرید؟

بله اثر هم دارد. ما از کجا می دانیم اثر ندارد؟

 

• می شود همین موضوع بدحجابی را درجه بندی کرد. بدحجابی از یک درجه ای به بالا مورد تایید جامعه نیست و کل جامعه حتی همان بدحجابهای معمولی هم این حد بی حجابی را نمی پذیرند. ولی همین حد بالا ساختارشکنی می کند و پس از مدتی همین ساختارشکنی ها هم در جامعه عادی می شود. بهتر نیست شما تذکرات را مرحله بندی کنید و در مرحله اول به همین بی حجابهای ساختارشکن تذکر بدهید که تعدادشان هم اندک است و جامعه هم با شما موافق همسو است؟

بله بحث ما هم روی همین هنجارشکنهاست.

 

• ولی آمار هزاران موردی در مورد تذکرات لسانی که گفتید نشان می دهد که شما به همه حدهای بی حجابی تذکر دادید. در عمل هم دیده شده شما به همه تذکر می دهید.

صرف یک تذکر دادن هیچ مشکلی ندارد. بله اگر برخورد کنیم صحبت شما درست است. ما با هنجارشکن ها برخورد دیگری می کنیم ولی به بقیه صرفا یک تذکر می دهیم.

 

• فكر مي كنيد با فعالیت 8 ماهه تان وضعیت حجاب در خمینی شهر بهتر شده است؟

بله، در این مدت خیلی بهتر شده است. حداقلش این است که وقتی ما در مکانی به فردی تذکر می دهیم از آن پس هر بار که وارد همان فضا می شود این برخورد برایش تداعی شده و حداقل جلوی فحشا گرفته می شود. چون برخی از بی حجاب ها تصور می کنند کارشان درست است.

 

• ملاکتان برای این موفقیت چیست؟

ملاک ما کاهش همین موارد تذکر لسانی است. برخی از این موارد تاثیر زیادی داشته به گونه ای که فرد به فکر می رود.

 

• و سئوال آخر اينكه براي همگانی شدن امر به معروف برنامه ای دارید؟

بله، در این زمینه تلاش می کنیم تا موضوع امر به معروف را به یک موضوع همگانی تبدیل کنیم تا همه مردم به این واجب اقدام نمایند.