امروزه مصرف دخانیات یکی از بزرگترین تهدید کننده های سلامت بشر محسوب می شود. به طور کلی مصرف دخانیات، در کشورهای کم درآمد رشد فزاینده و در کشورهای پیشرفته روند رو به تنزل دارد.

به گزارشاتWHO مصرف دخانیات سالانه، به طور متوسط باعث مرگ 6 میلیون انسان در جهان می شود. وابستگی به تنباکو (سیگار- قلیان) همانند سایر مواد اعتیادآور تدریجی، مزمن و خطرناک می باشد که قطع آن با علائم ترک همراه بوده و دروازۀ اعتیاد محسوب می شود. در ایران رایج ترین شیوه مصرف دخانیات سیگار و قلیان است.

جهت پیشگیری و درمان اعتیاد به تنباکو لازم است اطلاعات و دانش خود را ارتقاء بخشیم و نگرش خود را تغییر دهیم و باورهای غلط فرد را تصحیح نماییم.

آنچه مي خوانيد گفتاري است هشداردهنده در اين خصوص و نيز اثرات سوء دود دست دوم يعني تبعات دخانيات براي افراد غيردخاني كه توسط افراد مصرف كننده سيگار و قليان و ... ايجاد مي شود و باعث صدمه به حق الناس هم مي شود.

تنباکو و نیکوتین چیست؟

تنباکو گیاهی است با برگهای پهن و سبز که در هوای گرم می روید و پس از انجام عملیات خاص روی آن به صورت سیگار و قلیان و پیپ در می آید و به شیوه تدخینی (دود کردن) مصرف می شود. ماده اصلی و اعتیاد آور تنباکو نیکوتین است. نیکوتین یکی از مواد شیمیایی سیگار می باشد. غیر از نیکوتین تنباکو حدود چهار هزار ماده شیمیایی داراست و بخاطر همین نیکوتین سیگار اعتیادآور است، برای اینکه خطر نیکوتین را بشناسید، خوردن یک قطره خالص آن می تواند باعث مرگ یک فرد می شود.

تأثیر نیکوتین بر بدن و مغز:

نیکوتین به دو صورت محرک و مسکن عمل می کند. نیکوتین با آزاد کردن آدرنالین از غده فوق کلیه باعث افزایش فشار خون، افزایش ضربان قلب و افزایش قند خون می شود و با آزاد کردن دوپامین مثل هروئین وکدئین باعث احساس لذت می شود.

همچنین نیکوتین تا حدی باعث تسکین بدن می شود که بسته به میزان مصرف آن دارد. 

حقایقی دربارۀ مصرف سیگار:

اشکالات قلبی – سکته ـ آب مروارید – بیماری های مزمن ریوی، آمفیزم و سرطان های ریه، خون، دهان، گلو، معده، لوزالمعده، گردن،کلیه، و سیستم ادراری و نای از عوارض مهم سیگار است.

- نیکوتین قطران (تار) و مونوکسید کربن خطرناکترین مواد شناخته شدۀ سیگار می باشد.

- مرگ و میر ناشی از سرطان در افراد سیگاری دو برابر افراد غیر سیگاری است.

- مصرف سیگار احتمال مصرف مواد دیگر را در جوانان زیاد می کند.

-  هرچه قدر سن شروع سیگار پایین تر باشد احتمال اعتیاد به نیکوتین بیشتر است.

-  سیگار سلامت عمومی فرد را به خطر می اندازد.

- سیگار احتمال سکته قلبی و عروقی را زیاد می کند.

-  هر نخ سیگار به طور متوسط 5 دقیقه عمر را کوتاه می کند.

- افراد سیگاری 10-15سال زودتر از افراد غیر سیگاری فوت می شوند.

- سیگار باعث تغییر رنگ دندان، بوی بد دهان، کاهش ویتامین ث، چروک پوست، آسم، سرفه، برونشیت، زخم معده، فشارخون بالا و... مي شود.

- زنان سیگاری نوزاد نازس یا کوچکتر از حد طبیعی به دنیا می آورند.

- سیگار احتمال بیماری های مادرزادی را زیاد می کند.

- پرتاب سیگار نیمه خاموش در اماکن عمومی هر ساله باعث آتش سوزی محلی زیادی مي شود. 

حقایقی راجع به مصرف قلیان:

بعضی می گویند دود قلیان توسط مخزن آب تصفیه می شود در صورتی که چنین چیزی صحت ندارد و تنباکو حاوی مواد خطرناکی است که توسط آب تصفیه نمی شود. دود سیگار حاوی مواد شیمیایی تولید کننده سرطان است. سیگار و قلیان هر دو نهایتاً دود تولید می کنند و هر دو مضر هستند. مصرف تنباکو به صورت قلیان نیز نیکوتین دارد. تنباکو میوه ای نیز حاوی تار و موادسرطان زا هستند، حتی اگر به عسل آغشته شده باشند.

در مقایسه با یک نخ سیگار، دود قلیان مقدار بیشتری ارسنیک و سرب و نیکل دارد. تار و مونوکسید کربن قلیان چند برابر سیگار است (بیش از ده برابر)

یک وعده قلیان (20-30دقیقه ) به اندازۀ ده سیگار مونوکسید کربن و به اندازه 50 عدد سیگار قطران وارد بدن می کند. استفادۀ مشترک دهانه قلیان احتمال انتقال بیماری های عفونی، آنفولانزا، سرما خوردگی، هپاتیت، و سل و تب خال را زیاد می کند.

نشستن در فضایی که مصرف می شود دیگران را در معرض دود دست دوم قرار می دهد و دود قلیان حاوی مواد سرطان زا و سمی بیشماری است که باعث ابتلا به سرطان ریه، بیماری های قلبی، تنفسی و عوارض روی بارداری می شود. 

دود دست دوم چیست و چه خطراتی دارد؟

دودی است که افراد غیرسیگاری به علت قرار داشتن در معرض دود ناشی از مصرف تنباکو دیگران (سیگار، پیپ، قلیان) استنشاق می کنند. 

حقایقی راجع به دود دست دوم:

1- دود دست دوم حداقل 250 نوع ماده شیمیایی سمی شناخته شده دارد که بیش از 50 نوع آن می تواند سبب سرطان شود.

2-کسانی که در معرض دود دست دوم می باشند 25 -30%خطر ابتلا به بیماری قلبی و20-30% احتمال ابتلا به سرطان ریه را دارند.

3- دود دست دوم خطر حملات قلبی را زیاد زیاد می کند.

4- دود دست دوم باعث مرگ ناگهانی نوزادان می شود.

5-دود دست دوم باعث عفونتهای شدید تنفسی و مشکلات گوشی در کودکان می شود.

6-دود دست دوم احتمال شیوع آسم و تشدید آسم را در کودکان زیاد می کند.