سال 90 نيز مانند چند سال قبل بدلیل كاهش چشمگير نزولات آسماني در سالهای قبلی با خشكسالي روبروست و بنا به گفته مسئولين حتي ذخيره پشت سد زاينده رود هم تا60 درصد كاهش يافته است.

گرچه اظهار نظرهاي مختلفي در اين مورد مي شود اما جدا از اقدامات سؤال برانگيز گذشته همچون استقرار صنايع پرمصرف از نظر آب در منطقه و عدم جديت در مهار آبهاي سطحي در جهت افزايش منابع تغذيه سد و نبودن عزم همه جانبه در مديريت مصرف و بهينه كردن روشهاي آن بخصوص در بخش كشاورزي، در حال حاضر بنظر مي رسد ضمن تأكيد بر لزوم اقدامات بالا دستي، بايد وضعيت موجود را پذيرفت و نيروها و فكرها و سرمايه ها را درجهت يافتن راه هاي مناسب وكنار آمدن با وضع بحراني بكار برد و توجه كرد كه حتي انشاءاله اگر بارندگي ها افزايش يافت مصرف بهينه و منطقي ادامه يابد و دست از اين عادت غلط كه هر وقت در تنگنا قرار مي گيريم به اين در وآن در مي زنيم و هر وقت شرايط عادي است رفتارهايي مي كنيم كه خود مقدمه در تنگنا قرارگرفتن است برداريم.

به منظور تهيه گزارش و مشاهده وضع موجود و شنيدن حرف ها و نظرات باغداران و كشاورزان و اقدامات آنها به كوچه باغ ها و باغ ها و صحراها و مناطق برخي نقاط شهر سري زديم و متوجه شديم كه طي اين چند سال آنها اقداماتي كرده اند كه خيلي از آنها پايه علمي نداشته و بر اساس باورها و تفكرات خودشان بوده است.

مشاهدات:

1-                در مرحله اول با كم شدن بازدهي آب چاه اقدام به عميق تركردن آن و يا حفر چاهي ديگر در مجاورت و نزديك آن چاه اصلي نموده و مبالغ زيادي حدود 50 تا 60 ميليون هزينه كرده اند ولي نهايتاً انتظارات آنها برآورده نشده و حتي سبب اصطكاك هاي بين شركا و پيمانكارشده است وكمتر به اين موضوع توجه شده است كه سفره هاي زيرزمينی محدوديت دارند و برداشتهاي بي رويه نهايتاً به بن بست خواهد رسيد و اين هم بدان دليل است كه كسي به آنها اطلاعات علمي و عملي و درستي منتقل نكرده است. حتي در پاره اي موارد به خرافات مانند چشم خوردن چاه آب و نتيجه اعمال اين و آن اشاره مي كنند.

2-                 برخي باغداران اقدام به كم كردن عرض «كرت ها» نموده اند تا به اين طريق آب كمتري مصرف شود كه با باورهاي افراد سنتي و قديمي مطابقت ندارد و ترديدها و سؤالاتي در مورد اين روش وجود دارد كه آيا اين روش درست است و آيا آب كافي به درختان مي رسد و آيا اين اقدام براي درختان گلابي مفيد است چون تاكنون آنها از روش غرق آبي استفاده مي كرده اند.

3-                تعدادي تمايل خود را به استفاده از روش هاي نوين آبياري مثل كم فشار و قطره اي نشان مي دهند اما اطلاعات زيادي از اين روش ها و كارآيي آنها ندارند و ابهاماتي نيز در اين مورد وجود دارد از قبيل اينكه:

هزينه آن چقدراست، براي باغ آنها مناسب است يا نه بخصوص خيلي ها كه درختان گلابي سي، چهل ساله دارند آب جواب مي دهد يا نه و موقع رسيدن گلابي ها كه بطور سنتي زمين را مرطوب نگه مي داشتند تا گلابي ها در اثر برخورد با زمين شكسته نشود چه بايد بكنند؟ عده اي تصميم به استفاده از روش هاي نوين گرفته اند اما سر درگم هستند كه كجا بايد مراجعه كنند، شركتهای مورد تأييد كدامند، مراحل كار چيست و نگران اين هستند كه نكند هزينه كنند و نتيجه نگيرند.

4-                عده اي مي گويند اصلاً چه درختان و كشتی مناسب منطقه و وضع موجود مي باشد و درختان كم آب كدامند و اگر بخواهند بخصوص زمینهایی كه باغ نيستند و يا آنهايي كه باغ فرسوده هستند را بطور اصولي درخت بكارند چه بايد بكنند و چه درختانی مناسب است؟ آيا مو، انجير، بادام و انار و پسته كم مصرف اند؟

5-                تعدادي معتقدند كه اگر جهاد كشاورزي حضوري پر رنگ تر داشته باشد و راهنمايي و آموزش بدهد و سرمايه هايي كه براي حفر چاه صرف مي شود درست هزينه شوند مثلاً در مجاور همان چاه با بازدهی كم، مخزنی تعبيه و باغات اطراف با سيستم هاي جديد آبياري شود عملي هست يا نه و آيا در اين مورد كمك علمي و مالي مي شود؟

6-                يكي از متصديان چاه آبي مي گفت در منطقه اي در شهر ديگر ديده است كه هر باغي، آب را با لوله پوليكا از چاه به باغ خود مي برد كه به اين طريق از هدر رفتن آب جلوگيري مي شود. آيا اداره جهاد كشاورزي حاضر است مشاوره و همكاري وكمك لازم را در اين مورد انجام دهد.

7-                عده اي مثل خيلي از موارد ديگر كه اصطلاحاً هر كسي خر خود را مي راند عمل كرده و مثلاً در باغ خود با مجوز يا بدون مجوز اقدام به حفر چاه كرده اند و مسئله خود را ظاهراً حل كرده اند ولي آيا اين افراد منافع بقيه را به خطر نمي اندازند؟ عده اي نيز بخصوص آنها كه باغدار حرفه اي نيستند و باغ آنها جنبه تفريحي دارد با پرداخت پول آب بهاي خارج از طرف باغ خود را آبياري مي كنند. اين دسته مسئوليتی در قبال هدر رفتن آب حس نمي كنند ولي از طرفي گروه هدف خوبي براي سرمايه گذاري در روشهاي نوين آبياري بنظر مي رسند.

8-                برخي آب را از تانكرها خريده و به سبك هاي مختلف به اميد آينده و شرايط بهتر، اصطلاحاً درختان خود را زنده نگه مي دارند مثلاً در مخزني مي ريزند و با كف كش و حتی سطل به پاي درختان خود منتقل مي كنند.

9-                معدود باغاتي مشاهده مي شود كه با استفاده از مشاوره ها و راهنمايي هاي اداره جهاد كشاورزي و تحت نظارت آنها اقدام كرده و خود را بهينه ساخته اند.

با مشاهده آنچه خوانديد و تفكر در مورد آنها بنظر مي رسد كه هنگام بحران علم و دانش و همفكري و خرد جمعي مي تواند در مديريت شرايط بكار آيد. بي ترديد اداره جهاد كشاورزي كارشناساني دارد كه با اتكاء به دانش خويش و تجارب ديگران و با استفاده از ابزار عملي شدن اين مهم مديريت و برنامه لازم را دارند. حتماً اداره مذكور تاكنون برنامه آموزشي داشته و هر كس به آن مراجعه كند راهنمایی می شود، اما در شرایط بحران تلاش ها باید مضاعف و مدیریت ها جهادی شود تا تهدید موجود به فرصت تبديل گردد.

در اين راستا سؤالات و ابهاماتي براي باغداران و کشاورزان مطرح است كه بر آنها تأکيد و پيشنهاداتي نيز ارائه مي شود:

سؤالات و ابهامات

• روش های آبیاری نوین کدامند و کاربرد آنها کدام است و کدام روش برای منطقه و باغ و کشت افراد توصیه می شود؟

• آيا امكان استفاده از يك چاه در هر منطقه و زدن مخازن و پمپ مركزي براي آبياري باغات اطراف وجود دارد و جهاد مي تواند آنرا مديريت كند؟

• ميزان وام و يارانه های استفاده از آبياري هاي نوين و مراحل كار و شركت هاي عامل كدامند؟

• كشت ها و درختان مفيد وكم مصرف براي منطقه ما كدام است؟

• فواصل زماني مناسب در آبياري هاي قديم كدام است و هر باغ چند روز یكبار به آب نياز دارد؟

• آيا روش هايي براي حفظ رطوبت در زمين وكاهش تبخير آب وجود دارد؟

• آيا مدل هاي اجرا شده از روش هاي بهينه مصرف آب در منطقه وجود دارد كه كشاورزان و باغداران از آنها الگو برداري كنند؟

• آيا اداره جهاد كشاورزي كلاس ها و برنامه هاي آموزشي در مورد كشاورزي دارد و برنامه ها و زمان و مكان آن و چگونگي شركت در آنها چيست؟

پیشنهادات:

الف: احتمالاً ادارۀ جهاد كشاورزي باغات و زمين هاي كشاورزي منطقه را به مناطق جداگانه تقسيم كرده است؟ مراجعه و بازديد و سؤال اداره و كارشناسان در مناطق مذكور طبق يك برنامه و بررسي مشكلات از نزديك مانند آنچه در مديريت كلان كشور مرسوم است مي تواند سبب درك مشكلات از نزديك و طراحي نسخه هاي مناسب هرمنطقه شود.

ب: براي مناطق مذكور بهتر است يك رابط از بين كشاورزان و باغداران مشخص شود تا برنامه ها از طريق وي به كشاورزان و باغداران اعلام  و پيگيري شود، متصديان چاه هاي آب و مسئولين تقسيم آب افراد مناسبي بدين منظور هستند.

ج) به سؤالات و ابهامات كشاورزان و باغداران با جمع كردن آنها در محل جواب داده شود.

د) از امکانات دوهفته نامه فرصت و فرصت آنلاین برای مباحث آموزشی و ترویجی و هشدارهاي به موقع استفاده شود. مي توان ستون ثابتي بدين منظور در فرصت در نظر گرفت كه كارشناسان اداره و يا شركت هاي خصوصي فعال مطالب آنرا تهيه نمايند. جدول برنامه های ترويجي و آموزشي نيز از اين طریق اعلام گردد.

هـ) برنامه هاي بازديد از مناطقي كه روش هاي نوين آبياري و ديگر طرح هاي كشاورزي اجرا شده است برای کشاورزان و باغداران در نظر گرفته شود که اثر آن از هر اقدامی مؤثرتر است.

سخن پاياني:

اكنون آمادگي براي تغيير و بهينه كردن روش ها در كشاورزان و باغداران بوجود آمده و اميد است با همت اداره مربوطه وكمك ديگر ادارات و بانك ها با تكيه بر امر آموزش و اطلاع رساني و فرهنگ سازي، در عصري كه مي توان با گوشي همراه خود سيستم آبياري باغ و مزرعه خويش را مديريت كرد بتدريج از روش هاي قديمي و سنتي و بدوي فاصله گرفت و با مديريت مصرف آب در كشاورزي كه در راستاي سياست هاي كلان كشور هم مي باشد عملاً در جهت استفاده شاكرانه از نعمات خداوندي گام برداشت و همه چيز را موكول به جاري شدن آب در كانال نكرد و حتي در اين صورت، به افرادي كه روشهاي بهينه مصرف را انتخاب كرده اند آب داده شود تا ديگران هم مجبور به اصلاح روش هاي آبياري شوند.