در سفرنامه کروسینسکی و نیز گزارش سرپرسیسایکس و لکهارت از مقاومت اهالی بن اصفهان (بنسوان در متن) در مقابل هجوم بیگانگان و افغانها مطالب ارزشمندی ارائه شده است به طوریکه یکی از ویژگی های ستودنی اهالی ورنوسفادران یا بناصفهان مخالفت شدید با جهل و خرافات بوده است. اهالی ورنوسفادران در دوران صفوی در زمینه فرهنگ و هنر نیز پیشرو بوده و حتی بنا بر نوشته تذکره نصرآبادی بیمارستانی بزرگ در دوران صفوی در این محله دایر بوده است. مبنای کار پزشکی در این بیمارستان از صورت چهار عنصر خارج نمیگردید، یعنی خون و صفرا و بلغم و سودا. علامت غلبه خون که باعث سردرد و جوش و ثبور و ... بود را حکیمان ورنوسفادران از سرخی رنگ و قرمزی چشم مشخص می کردند که دوایش خون گرفتن و مغز خشک کرده خیار سبز و خیار چنبر و آبلیمو و آبغوره و مانند آن بود تا زهر بدن گرفته شود. علامت صفرا زردی پوست و نسخه اش خوردن خنکی ها مانند آب هنداونه و اسفناج و سوپ مرغ با گشنیز [بود] و دستور بلغم خودداری مریض از صرف مایعات و خنکی ها و در عوض استفاده از فلفل و دارچین و هل و زعفران در غذاها و نسخه سودا که علامت آن تیرگی پوست و خشکی بدن بود استفاده از غذاهایی که با روغن زیاد و شکر و نشاسته و گاه سریشم تهیه می شد و از میوه ها خربزه و گلابی و انجیر و گوشت گوسفند فربه و استعمال روغن گردو و کنجد بوده است. دواهای گیاهی متداول برای رفع امراض در بیمارستان عصر صفوی ورنوسفادران رایج بوده که برخی از آنها اشاره می شود: پخته تره همراه با جو درد سینه و سرفه را رفع می کند. آب ترب موجب هضم و رفع گاز معده می شود و حتی ضماد ترب زخم های شدید را رفع و با ریزکردن پیله ابریشم و خوردن آن با قند بیماری سده برطرف می شود. آب اسفناج پخته همراه با شکر سنگ مثانه را رفع می-کند. آب پیاز ممزوج با روغن مرغ زخم پا را که از کفش شده بهبود دهد. لعاب کتیرا درد کلیه و ناراحتی روده را بر طرف می کند. کتیرا مناسب حال گرم مزاج هاست و حتی چکاندن لعاب آن در چشم ناراحتی چشم را تسکین می کند. لعاب نشاسته رفع جراحت چشم می کند و از آن برای رفع اسهال و خونریزی داخلی نیز استفاده می شود. زیره و نعناع را در سرکه پخته و جهت تسکین دندان درد و بهبود جراحت لثه و از برگ مورد جهت تقویت مو و اعضای صدمه دیده استفاده می کردند. برای رفع سوختگی ناشی از آتش از ضماد کوبیده کنجد استفاده می کردند. چکاندن سرکه در گوش رفع گوشدرد ميكند و ماليدن آن در اطراف زخمها، مانع انتشار زخم ميشود. از آب زيره ممزوج با سركه برای رفع خون دماغ استفاده می شد. کوبیده پیاز و انجیر جهت رفع ورم و یا نیش عقرب و زنبور کاربرد داشته است. استفاده از شوره قلم و مازو جهت رفع سیفلس و ...
منابع
1-     روزنامه انجمن مقدس ملی اصفهان سال اول شماره 31
2-    دیدنی ها و شنیدنی های ایران: محمود دانشور
3-    سده در گذر زمان
4-    تذکره نصر آبادی
5-    مصاحبه با پیشکسوتان طب گیاهی در خمینی شهر (نگ.به دیار کهن خمینی شهر)
6-    مرکز اسناد استان اصفهان، خیابان استانداری
7-    سفرنامه کروسینسکی و سرپرسیسایکس