در شماره 49 مقاله اي از آقاي اصغر عرب درج نموديم با عنوان سده نامي زيبا كه از دوران قاجار بر شهر ما نهادند.

آقاي رسول صرامي در شماره 50 در نقد اين مقاله، مقاله اي به فرصت ارسال نمود. آقاي اصغر عرب در شماره 53 به اين جوابيه، جوابيه اي داد كه درج شد. اينك آقاي صرامي باز هم در نقد جوابيه درج شده در شماره گذشته، توضيحي ارسال كرده است كه مي خوانيد. فرصت تنها به جهت احترام به تضارب آراء اقدام به انتشار اين نظرات مي نمايد و نفيا و اثباتا در اين خصوص نظري ارائه نمي دهد. البته به جهت كشدار نشدن مباحث، اين مطلب پايان اين گفتگوي مكتوب خواهد بود.

احتراماً در پاسخ به دیدگاه یکی از خوانندگان محترم ذکر این موارد به شرح زیرضروری است:

منابع تاریخی موقعیت جغرافیایی مهرین را به شرح زیر معرفی نموده است:

1- موضع سارویه محله جویباره و موضع مهرین محله دردشت اصفهان است ( محمدرضا الاصفهانی: نصف جهان فی تعریف الاصفهان، ص 139) و هم اکنون مهرین به شهر اصفهان متصل است. (دکتر صادقی : تأملی در دو تاریخ قدیم اصفهان، مجله باستانشناسی، شماره 8 ص180)

بنابراین عنوان مقاله نویسنده محترم ارتباط دادن دو موضوع غیرمرتبط ازدیدگاه مکان یابی موقعیت های تاریخی است. این مسئله مثل این است که ما مدعی شویم سده را در قدیم گورتان یا نصرآباد یا لبنان یا الیادران و مارنان می نامیدند که اگر چنین استنباطی داشته باشیم دچار اشتباه شده ایم. پس بی جهت نیست در فرهنگ نامه تطبیقی نام های قدیم و جدید مکانهای جغرافیایی علیرضا چکنگی و نیز یادداشت های دکتر محمد جواد مشکور وکتاب دکتر ایرج افشار، دکتر محمد مهر یار، دکتر لطف ا... هنر فر، دکتر جلال الدین همایی و دکتر باستانی پاریزی و ابوالقاسم رفیعی مهرآبادی درکتاب آثار ملی اصفهان و نیز دُرالتیجان نام قدیم خمینی شهر را به درستی سده ضبط کرده اند.

2- خواننده گرامی گویا از کاوش های باستان شناختی در گورتان به سرپرستی محسن جاوری و کشف آثار عصر آهن در هزاره اول پیش از میلاد و آثار دوران مادها و نیز تحقیقات باستان شناسان و مورخین بی اطلاع می باشد (نگ به: مجله میراث فرهنگی، کاوش های باستان شناسی، دکتر محسن جاوری) از سوی دیگر عدم اطلاع ایشان از پیشینه کهندژ در ایران باعث شده تا تصورکند ساخت کهن دژها مربوط به عصر ساسانی است.

3- اشتباهات ابونعیم و مافروخی و سایر جغرافیدانان و مورخین دوران اسلامی را جرجی زیدان مورخ شهیر، دکتر حسن نراقی درکتاب آثار تاریخی نطنز و کاشان، دکتر صدر هاشمی در مجله یادگار (مقاله حافظ  ابونعیم) و بسیاری دیگر از مورخین و شرق شناسان معاصر به آن اشاره کرده و تنها مربوط به کتاب سده در گذر زمان نگارنده نیست! مثلاً ابونعیم بنای جی را به اسکندر نسبت می دهد و محققین دیگر نیز براساس اشتباه او همین مطلب را در کتاب خود آورده و به قول جرجی زیدان نسب سازی مبالغه آمیز نموده اند. یا مهرین و کهته در ابو نعیم غلط و مهرین و کهنه در کتاب مجمل صحیح است.

ابونعیم یک جا سارویه را جزو شهرک هایی آورده که پیش از اسلام ویران شده و در جایی دیگر جزو شهرهایی که اعراب آن را خراب کردند. بنابراین ضد و نقیض و آشفتگی در کتب مورخینی مثل ابونعیم و مافروخی دیده شده و مستشرقین و اصفهان شناسان به آن اشاره فراوان نموده اند.

4- متأسفانه نگارنده مقاله در شماره های قبلی اذعان کرده اند که واژه سده مربوط به دوران قاجار است و پس از اینکه اینجانب در شماره بعدی سندی مربوط به این واژه در عصر نادر را به اطلاع رساندم ایشان نوشتار خود در مقاله دوهفته نامه فرصت بتاریخ دوشنبه 17 مرداد 1390 را پس گرفته و بدون رعایت امانت در تحقیق از نوشتار بنده در هفته نامه فرصت استفاده کرده اند. از همان روزی که کتاب سده در گذر زمان و دیار کهن خمینی شهر را پس از سالها مرارت به چاپ رساندم تا امروز اکثراً آن را مورد بهره برداری قرار دادند و به اصطلاح حق البوق آن را نوش جان فرمودند. این حقایق را نه منبعث از حقد و خصومت که نه لئیم و خسیس بوده بلکه از آن جهت قلمی گرداندم تا آن جماعت از بهره گیران حدود انصاف و عدالت و ندای وجدان ادبی را رعایت نمایند.

5- واژه سده و سدهی علاوه بر کتب و نسخ خطی عصر صفوی مثل خلاصه التواریخ در نسخه خطی جعفر پاشا حکمران یمن متعلق به دوران پیش از صفوی (700 سال پیش) بارها ذکر شده است.

بر خلاف نظر ایشان آقای محمد مهریار واژه سده را در صفحات 43، 855، 843، 831، 682، 543، 357، 285، 219، 160، 45، 44 کتاب خود نیز آورده است و ذیل کتاب ترجمه گزارشهای گیلاننتز صفحه 99 آقای محمد مهریار نام قدیم ناحیه خمینی شهر را به صراحت سده ذکر نموده اند. آقای دکتر ایرج افشار در کتاب وجه تسمیه شهرهای ایران نیز نام قدیم خمینی شهر را سده دانسته اند. بنابراین مرحوم استاد دکتر جلال الدین همایی هیچ قصد و یا نیتی از اینکه بر واژه سده تأکید داشته نداشته اند مگر استناد تاریخی.

6- برخلاف نظر خواننده محترم نام َسده در فرهنگ برهان قاطع به عنوان قریه ای از قرای سپاهان با واژه سده به معنی آتش شعله کشنده ارتباط داده شده است و استناد بنده به این موضع مربوط به کتاب سده در گذرزمان نیست.

7-در پاسخ به خواننده ی دیگری که فرمودند سلمان فارسی (مابه) سروصدای خیلی ها را در آورده است بیان می کنم ای کاش این سرو صدا ها مکتوب می شد تا جواب علمی دریافت کنند همچنان که دوست و استاد بنده جناب آقای دکتر منتظر القائم ریاست دانشکده ادبیات دانشگاه اصفهان مکتوب نمودند و به همه ما یک نکته اخلاقی آموزش دادند.