حفریات باستان شناسی ویکتور ساریابندی در ترکمنستان در ناحیه قانر نظریه ای جدید در خصوص مهاجرت آریایی ها در هزاره دوم و سوم قبل از میلاد را مطرح نموده (1) بر این اساس و بر اساس مقایسه سفال ها و داده های دیگر با مهاجرت  اقوامی از سوریه و لبنان به دلیل تغییرات آب و هوایی، تمدن آریایی ها در ناحیه خراسان بزرگ و قره قوم ترکمنستان شکل گرفته است این اقوام چهار عنصر باد و آب و آتش و خاک را می پرستیدند (2) و برای خورشید نیایش خاصی اجرا می کردند نظریه قدیمی تر خاستگاه هند و ایرانی ها را از کنار دریای خزر و دریای سیاه می دانست سده یا شهرستان خمینی شهر که در 12 کیلومتری شمال غربی اصفهان قرار دارد مسکن اقوام و نژاد های مختلفی بوده است در ساختن فرهنگ این ناحیه و در میان نام های کنونی این شهر آریایی های و اعراب اگر چه نقش فعالی ایفاد نموده اند اما حضور فعال عیلامی ها، یهودی ها و اقوام غیر آریایی و غیر عرب غیر قابل انکار است مثلا در ریشه یابی جایواژه معرب نشده جی در متن عبری تورات به معنی زمین و وادی است و یا ارت در بخش پایانی پلارت، خدای ماه هخامنشی می باشد و یا در گل نوشته های عیلامی تخت جمشید آن گونه که پروفسور ارفعی بیان نموده است پریشان به معنی محل زندگی پارس ها است و یا همین کلیمه اسفریز در اوستا صفت است و به معنای چاهی است که با اسب آب آن بیرون ریخته می شود داریوش اول در متن آریایی کتیبه بیستون برای نشان دادن محل زندگی خوزها کلمه هوج استفاده می کند مترادف این نام در متن عیلامی کتیبه بیستون هتم توپ که به زبان عیلامی سرزمین مقدس می باشد (3) به طوری که مکان زندگی خوزها هتم توپ (خوزستان) نامیده می شود با این مقدمه کوتاه مشخص است که در خمینی شهر از ابتدا اقوام اندو، ورنوس، پریشان، خوز ها ساکن بوده و یا به تدریج در غرب سپاهان مستقر شده اند(4) در این مقاله به تحقیق سعی شده تا خاستگاه اولیه این اقوام را با توجه به اهمیت موضوع نژاد شناسی مورد بررسی قرار دهیم. بدیهی است که این بررسی نمی تواند آخرین سخن در این زمینه باشد و مولف پیشاپیش از هر گونه نظرات اصلاحی در این باره استقبال می کند.(5)

کلید واژه ها:
اندو - خوز - ورنوس - پریش
شهرستان خمینی شهر که تا سال 1338 خورشیدی، سده نامیده می شد و سپس به همایونشهر و خمینی شهر تغییر نام داد کهن دیاری است با نژادها و اقوام متنوع که در صلح و دوستی و گاه با اتحاد خود در مقابل مهاجمان از خود حماسه هایی بی نظیر را خلق کرده اند این شهرستان پیش از ظهور دین مبین اسلام به نام های کوک، بهمن دژ، مینو دژ، شهر نام شفق ، شهر اردشیر بابکان، کهندژ، پهله، ماربین و سپس مهربین و بن اصفهان و سده و همایون شهر نام گذاری شد(6) علت این که پیش از انقلاب شکوهمند اسلامی این شهرستان را همایون شهر می نامیدند به دلیل این بود که آذر همایون بانوی دلاور سدهی از دیدگاه شاعر گنجه نشین آذربایجان نظامی گنجه ای از این خطه بوده است خمینی شهر از قدیمی ترین روزگار به علت قرار گرفتن در منطقه ای حاصل خیز و حیات بخش زاینده رود مسکونی بوده و به خاطر شرایط ویژه اش در کنار تپه آتشگاه مورد توجه حکومت های گوناگون قرار گرفته است به طوری که بررسی های علمی باستان شناسی آی تی دکتر شیپمن در سال 1971 حاکی از اهمیت منطقه غرب اصفهان از دیدگاه پژوهش های باستان شناسی است. (7)

 اندو ها ساکنین اولیه در شرق دریاچه ارومیه
از دیدگاه زبان شناسی اندوان در زیان گرگویه به معنی مکان قنات است(8) اما اگر این واژه را از نظر نژاد شناسی بررسی کنیم متوجه می شویم که یکی از شاهک نشین ها در سرزمین ماد اندیه بوده است که مهمترین شاهکار هنری آنان جام ارزشمند و بی همتای مارلیک می باشد(9) برای ریشه یابی نژادی اندوها به اعماق تاریخ نگاه می کنیم گویا برای اولین بار به روزگار شلمانزر سوم (858 - 824 ق.م) از اندوها که ساکنین اندیه بودند نام برده شده است پادشاه آشور ضمن وقایع سال سی و یکم سلطنت خویش به سال 827 ق.م از لشکر کسی سپهسالارش دیان آشوری به زاگرس می نویسد : "آشوری ها از اندوها به رسم باج و خراج دام های شاخ دار و اسب از آن ها گرفتند" (10) در یکی دیگر از گل نوشته های آشوری به روزگار شاه ادد نیراری سوم (805 تا 782 ق.م) پادشاه مذکور از اندیه نام برده است او سرزمین اندیه را در کنار دریای مازندران می داند(11) از آن پس تا روزگار سارگن دوم (721 تا 705 ق.م) در نوشته های آشوری یادی از اندوها نمی شود آگاهی های بعدی نشان می دهد که اندیه از شاهک نشین های تابع قوم مانا به شمار می رفته است. (12) به سال 716 ق.م تلوسینه شاهک اندوها بر علیه آشوری ها و ماناها قیام می نماید لشکر کشی های سارتن از نابودی دژهای اندوها در سال 719 ق.م حکایت دارد اندوها مجبور می شوند که به سارتن هدایای فراوانی شامل اسب و قاطر اهدا نماید.(13)
بنابر این مکان یابی اولیه اندوها در سرزمین های شرقی دریاچه ارومیه است آنان بیشتر تحت نفوذ ماناها بودند دیاکونوف باستان شناس روسی معتقد است که اندوها در بخش سفلای سپید رود ساکن بوده اند او گورستان مارلیک را مدفن شاهک های اندوها می داند اگر این نظر را درست فرض کنیم باید جام ارزشمند مارلیک و مجموعه ارزشمند این تپه تاریخی را متعلق به اجداد اندوهای ایران دانست در باستان شناسی فرهنگ املش - مارلیک فرهنگی غنی است که با هنر فلز کاری و شاهکارهای زرین و سیمین حسنلو و زیویه ارتباط تنگاتنگ دارد.(14)    

منابع

1.viktor sarya 2011 , r excavations of ghorne : p : 142
2- مصاحبه تلفنی با حفار ترکمنستان ناحیه قره قوم ویکتور ساریابندی
3- نگ به مقالات نگارنده در دوهفته نامه فرصت در خصوص وجه تسمیه آبادی های سده
4- این اطلاعات را مرحوم دکتر لطف الله هنر فر اصفهان شناس معاصر و نیز مرحوم پروفسور محمد مهریار به این جانب داده اند.
5- شرفنامه، تصحیح دکتر بهروز ثروتیان ، توس، تهران 1368
6- صرامی، رسول، سده در گذر زمان، ص 251 و اولین کسی که مفهوم واقعی اندوان را در کتاب خود آورد نگارنده بودم. نیز مقایسه کنید با نظریه محمد مهریار در فرهنگ آبادی های اصفهان
7- صرامی، رسول، دیار کهن خمینی شهر ، ص 82
8.D.D.luckenbill.1926.Ancient Records of Assyria and Babylonia1 chicago: university of chicago press p210 . No588
9.H.Rawlinson , 1861 .The cunieform Inscriptions of western Asia 1,london.pl.35.no.1, line9
10. m.diakonoff 1991.the cities of the medes p.15
11. n.postgate, 1987-90: mannaer.realkrikon der assyri ologie und vorderasia tischen archaoloie 5, pp 340-342
12.m.a dandamayew, 1985: andia. encyclopaedia iranica pp 25-26
13. e.o.negahhon , 1964 , abrief report on the excavation of marlik … pp 13-19
14.e.ebelling,1928, andia. reallerikorn der assyologie 1, led. by: e.ebeling and b.meissner) , p 106