ایمانه پارسی زاد: شهرستان خمینی شهر با داشتن بیش از 300 هزار نفر جمعیت، بیش از 200 اثر تاریخی تخریب نشده، 44 اثر تاریخی ثبت شده، جاذبه های تاریخی و طبیعی فراوانی در حوزه گردشگری، پویایی 13 رشته صنایع دستی و ارتزاق 400 نفر از طریق تولید صنایع دستی و داشتن رتبه اول استان در خاتم کاری و قلمزنی و... همچنان از داشتن اداره میراث فرهنگی محروم است. حدود 3 سال است که نمایندگی اداره کل میراث فرهنگی در شهرستان دایر و امور مربوط به این حوزه وسیع را در حد بضاعت سامان می دهد. فرصت به منظور یافتن پاسخ برای سوالات و ابهامات این حوزه با علیرضا حبیبی مسئول نمایندگی میراث فرهنگی در شهرستان گفتگویی ترتیب داده است.

چرا خمینی شهر با این قدمت و این حجم از آثار تاریخی، صنایع دستی و... هنوز اداره میراث فرهنگی ندارد؟
مدیریت استان که چند سال است این دغدغه را دارد، نماینده ای فرستاد تا گزارشات شهرستان شامل تعداد آثار تاریخی، آثار طبیعی، صنایع دستی، هنرمندان و... را به استان ابلاغ نماید. من از یک سال پیش که اینجا هستم  اطلاعات و آمار زیادی از شهرستان برای مرکز استان فرستاده ام. برای تبدیل شدن نمایندگی به اداره شاخصه هایی لازم است. به هر شاخصه امتیازی تعلق می گیرد، امتیاز هر شهری که به 75 برسد صلاحیت اداره شدن را دارد. امتیاز خمینی شهر 105 است. مکاتبات بسیاری در این رابطه از طریق شهرستان با استان و تهران انجام شده و نماینده مجلس نیز در این زمینه تلاش بسیاری نموده است.

فکر می کنید تبدیل شدن نمایندگی به اداره چقدر زمان ببرد؟
با آقای نجفی رییس سابق سازمان کل در تهران به نتایجی رسیده بودیم و حالا باید رایزنی ها را با آقای سلطانی فر از سر بگیریم. فکر می کنم تا اواسط سال آینده محقق بشود.  

تاکنون چند اثر تاریخی و طبیعی در شهرستان شناسایی کرده اید؟
تعداد آثار تاریخی تخریب نشده در شهرستان تا به امروز به بیش از 200 اثر می رسد.  20 اثر قابل بازدید است که
بازارهای قدیمی شهر، مساجد جامع، امامزاده ها، برج های کبوترخانه، عصارخانه و... از جمله آنها است. جاذبه های طبیعی نظیر باغات، چشمه ها، گذر زاینده رود از شهر درچه، پارک ساحلی، پارک جنگلی و... را هم باید به این موارد افزود.

از لحاظ امکانات گردشگری خمینی شهر در چه سطحی قرار دارد؟
چیزی حدود 7-6 شرکت فعال در شهر مشغول فعالیت هستند. اما در مرکز شهرستان هتل و مهمانپذیر نداریم که هتل 4 ستاره درچه و مهمانسرای امامزاده سید محمد می تواند در این زمینه راهگشا باشد. قرار است یک هتل 3 ستاره هم در محدوده امامزاده احداث شود.

خمینی شهر از نظر صنایع دستی چندمین رتبه را در استان دارد؟
شهرستان خمینی شهر از نظر خاتم کاری و قلمزنی رتبه اول را در استان دارد. مرحله اول صنعت خاتم کاری در شهر خمینی شهر انجام می شود و می توان گفت این شهر یک برند کشوری در خاتم دارد. شهر درچه هم از نظر قلمزنی رتبه اول را در استان دارد و تعداد قلمزن های درچه 6 برابر قلمزن های خمینی شهر است. اگرچه به نظر می رسد خمینی شهر از قوی ترین شهرستان های استان در صنایع دستی باشد اما کارت های صنایع دستی صادر شده، شهر را از این نظر به جز خاتم کاری و قلمزنی بعد از اصفهان و برخوار و میمه و در رتبه سوم قرار می دهد.  چون تعدادی از هنرمندان خمینی شهر کارت خود را از اصفهان گرفته اند.

چرا هیچ یک از صنایع دستی شهر به ثبت ملی نرسیده است؟
اگرچه صنایع دستی شهر بسیار فعال است اما هیچکدام سبک خاص خمینی شهر نیست مثلا خاتم که بخش اعظم آن در این شهر تولید می شود همان سبک اصفهان است. تاکنون هیچ صنعت دستی را شناسایی نکرده ایم که از خمینی شهر بوده و سبک خاص و متمایزی برای خودش داشته باشد. چند مورد از مشاغل سنتی این شهر منحصر به فرد است مثلا نخودبریزهای خمینی شهر از کَنده هایی استفاده می کنند که طبق تحقیقات نمونه های خیلی نادری هستند و پیگیر هستیم که آن را به عنوان شغل سنتی به نام شهر ثبت نماییم همینطور است تولید سفیداب و دباغی خاص شهر که البته باید بعد از اداره شدن پیگیر ثبت آن بشویم.

بودجه میراث فرهنگی شهرستان به چه میزان است؟
سال 92 بودجه میراث شهرستان نسبت به قبل 80 درصد افزایش یافت یعنی 275 میلیون تومان که البته مثل همه نقاط تنها 10 درصد از آن محقق شد. بر اساس یک طرح کشوری حدود 180 میلیون تومان برای تعمیر مساجد جامع به شهرستان تعلق گرفت که برای مرمت 3 مسجد جامع خوزان، فروشان و ملامحسن هزینه شد. وقتی تبدیل به اداره بشویم قطعا نگاه تازه ای از این لحاظ به شهرستان خواهد شد.

یکی از مهم ترین موضوعات حوزه میراث در شهر ما، سنگ قبرهای نفیس سرگردان است، در این رابطه چه کرده اید؟
یکی از اصلی ترین نگرانی های ما هم سنگ قبرهای سرگردان است که شاید در کشور بی نظیر باشد.  بخش هایی از گورستان ورنوسفادران که به ثبت ملی رسیده، در ساختمان های آتش نشانی، نیروی انتظامی و مدرسه افتاده است و سنگ قبرهای ایستاده آن یک جا گردآوری شده است. تعداد زیادی از این سنگ قبرهای ارزشمند در همان گورستان و تعدادی نیز در محدوده امامزاده سید محمد روی هم انبار شده اند. در جلسه ای که با شهردار، فرماندار و رییس شورای شهر داشتیم مقرر شد تعدادی از این سنگ ها را در مسجد قبرستان ورنوسفادران جمع آوری نموده، تبدیل به موزه کرده و به مرور آن را تکمیل نماییم. با وجود یگان حفاظت دیگر اجازه نخواهیم داد که سنگ قبرها آسیبی ببینند.

قدمت این سنگ قبرها به کی برمی گردد؟
تا آنجا که من به آن رسیده ام به 400-300 سال قبل. شنیده ها می گوید که سنگ قبرهای قدیمی تری هم هست اما من ندیده ام. قدیمی ترین سنگ قبری که سندش موجود است سنگ قبر ابن مردویه از 1200 سال پیش است که معلوم نیست کجاست فقط می دانیم یک جایی در همین شهر از آن نگهداری می شود که پیگیر هستیم پیدایش کنیم و مقبره را احیا نماییم.

فکر می کنم جذاب ترین موضوع روز در حوزه شما "تونل (دالانه)کهندژ باشد، نظر شما در این باره چیست؟
آنچه از تونل کهندژ در دست است تنها شنیده هاست و هنوز هیچ عکس، فیلم و یا اثری از آن به دست ما نرسیده و اگرچه آنچه شنیده ایم آنقدر قوی هست که نشود وجودش را انکار کرد اما تا مستنداتی در دست نباشد نمی توان راجع به آن حرفی زد. آنها که در این باره اطلاعاتی دارند 3 دسته می شوند یکی آنها که می ترسند چیزی بگویند مبادا مالکیت شان به خطر بیفتد و یک دسته هم هستند که شاید چشمداشتی به دفینه های موجود در دالانه دارند و دسته سوم کسانی اند که به آثار موجود در آن تعرض کرده اند و به همین علت از ورود دولت به این عرصه واهمه دارند.  
اینکه تا پیش از مطمئن شدن چیزی نگوییم ضربه ای به اصل موضوع نمی زند چون به جز آن بخش هایی از تونل که با سطح زمین فاصله چندانی ندارد و در ساخت و سازها ممکن است آسیب ببیند، بقیه محافظت می شوند و شاید آیندگان بهتر بتوانند از آن حفاظت کنند البته همین که ممکن است بخشی از آن را به خاطر زیرسازی ها در خانه سازی و شهرسازی از دست بدهیم ما را نگران می کند. طبق شنیده ها تونل از 4 تا 15 متر از سطح زمین فاصله دارد و تا باستان شناس ها نتوانند بخش قابل توجهی از آن را شناسایی کنند نمی شود اظهار نظری کرد چرا که در مواردی ممکن است سازه های دست ساز زیرزمینی با تونل اشتباه گرفته شده باشد مثلا پیش از نمایان شدن عصارخانه عده ای معتقد بودند بخشی از دالانه در محله گارسله است (همان محل عصارخانه را می گفتند). همچنین با توجه به اینکه خمینی شهر معمولا آماج حمله حکام اصفهان بوده ایجاد مسیرهای زیرزمینی که به خانه ها راه داشته باشد در آن زمان ها، بعید به نظر نمی رسد و ممکن است خیلی از آنچه دیده شده یا شنیده  می شود و از آن به عنوان تونل یاد می شود، مربوط به همین مسیرهای زیرزمینی باشد. در حال حاضر دفتر نمایندگی و همچنین یک گروه بومی پیگیر یافتن مستندات هستند و مدیریت شهری نیز متقاعد شده که در این باره همکاری خوبی داشته باشد.

آیا الان همان تصوری را از میراث فرهنگی خمینی شهر دارید که یک سال پیش هنگام قبول مسئولیت داشتید؟ شناخت شما از زمانی که می خواستید راهی خمینی شهر شوید تا به حال در زمینه آثار تاریخی، گردشگری و صنایع دستی این شهر چه تغییراتی کرده است؟
زمانی که می خواستند برای من حکم بزنند میان انتخاب خمینی شهر و کاشان مخیر بودم. خمینی شهر را فقط به خاطر فاصله کمش با اصفهان انتخاب کردم اما امروز نظرم کاملا عوض شده است و از 4 ماه پیش تا حالا هم سعی کرده ام آنچه خودم در مورد خمینی شهر به آن رسیده ام را به شهرستان و استان هم بقبولانم و در این کار موفق هم بوده ام. دلیلم هم حرکت هایی است که می بینم در استان در حال انجام است و ناشی از این تغییر نگرش است. خمینی شهر شهری است که هیچوقت حقش ادا نشده و نگاه استان به خمینی شهر درخور این شهر نیست. امیدواریم میراث فرهنگی پیشتاز تغییر نگرش به این شهرستان تاریخی باشد.

حرف آخر؟
خواهش من از تمام مردم، نخبگان و مسئولان این است که به حساب اینکه متولی میراث فرهنگی شهر اداره میراث است خودشان در این زمینه بی تفاوت نباشند چراکه سازمان میراث فرهنگی با این بودجه ناچیز به تنهایی، محکوم به شکست است. بودجه میراث فرهنگی در حد مرمت و حفاظت از یک اثر هم نیست و بدون کمک مردم و مدیریت شهری این آثار محکوم به فنا هستند. هر کدام از ما مردم، گروه های مردم نهاد، نخبگان و مسئولان موظف هستیم از این آثار حفاظت نماییم چراکه این آثار  پیوند دهنده ما با گذشته مان است و اگر نابود شود این رابطه از بین می رود. ما موظف هستیم که این امانت گذشتگان را به سلامت به آیندگان برسانیم.