مسگرهای راسته درب محکمه از صبح علی الطلوع که شروع به کار می کردند با تِک تِک چکش هاشیان بر روی ظروف مسی گویی آهنگ زندگی می نواختند. اگرچه الان از این سر و صداها با عنوان آلودگی صوتی یاد می شود اما روزگاری نه چندان دور در همین بازار مسگرهای خمینی شهر موسیقی مسحورکننده ای نواخته می شد که نه تنها آلودگی نبود بلکه روح زندگی را در کالبد بازار می دمید و مایه امید و نشاط بود. از آن بازار بزرگ و مسگرهای ماهر دیگر خبری نیست. ابوالقاسم طاهری با 68 سال سن استاد کار مسگری است که همچنان در راسته درب محکمه خمینی شهر سندان و چکش را بر مس می کوبد و آهنگ زندگی می نوازد.

 

چند ساله بودید که وارد دنیای مسگری شدید؟

از 5 سالگی مسگری را شروع کردم و هنوز دارم کار می کنم.

به این شغل علاقه دارید؟
اصلا بیکاری را دوست ندارم و آن را در شان خودم نمی دانم. اعتقادم این است که کار از مرد است.

جوان ها به مسگری گرایشی دارند؟
مسگری شغلی پر سر و صداست و همینطور تمیز نیست برای همین جوانان امروز که بیشتر دنبال پشت میز نشینی هستند سراغ این شغل ها نمی آیند.

پسرهای شما کارتان را ادامه می دهند؟
فقط پسر آخرم با من کار می کند چراکه هنوز شغل مورد نظرش را پیدا نکرده است. البته پسرم به ادامه این کار علاقه دارد منتهی نه با این شرایط. از نظر او باید این کارگاه در یک منطقه کارگاهی دایر باشد و همگام با چندین کارگاه مسگری دیگر فعالیت کند.

اگر کسی بخواهد به این شغل رو بیاورد، چقدر سرمایه می خواهد؟
حدودا 20-10 میلیون سرمایه می خواهد البته به جز هزینه های جانبی مثل اجاره مغازه

درآمدش چطور است؟
درآمد مسگری به میزان مهارت، مدت زمانی که صرف می شود و میزان استقبال خریدار بستگی دارد. مسگری چند سال بود که از رونق افتاده بود اما از وقتی که تلویزیون استفاده از این ظروف را تبلیغ کرد مردم دوباره به آن رو آوردند.

به عنوان کسی که بیش از 60 سال است صنعت مسگری را در این شهر زنده نگه داشته و رونق بخشیده اید، از مسوولان چه انتظاری دارید؟
مسوولان کمک کنند تا بتوانیم جنس ارزان و با کیفیت به دست مردم بدهیم. رسانه ها هم باید با افزایش اطلاعات مردم، آنها را به استفاده از ظروف مسی تشویق کنند.

شما فقط قابلمه مسی تولید می کنید؟
قابلمه، کتری، گلاب پاش، گز خوری، آفتابه، تشت، سینی لب کنگره ای، بریان پز، دیگ، پاتیل و...

یک قابلمه مسی چگونه ساخته می شود؟
تولید قابلمه دو مرحله دارد اول تهیه مواد اولیه و و ورق و سپس آماده سازی قابلمه.
تهیه ورق در کارخانجات ذوب و نورد انجام می شود به این طریق که ضایعات مس و شمش مسی را به درصد مناسب ذوب کرده و در قالب های مخصوص می ریزند. بعد از اینکه گداخته سرد شد آن را از قالب خارج کرده و با دستگاه نورد که دارای غلتک هایی بزرگ است در حرارت بالا قطعات را در چندین مرحله نازک می کنند تا جایی که ضخامت آن به حدود 7-5 میلی متر برسد. ورق مذکور را در کارگاه برش کاری برای ته و درب قابلمه به صورت گرد و برای جداره قابلمه به شکل مستطیل برش می زنند و به مسگری ها واگذار می کنند.

پس از اینجا به بعد کار شما آغاز می شود؟
بله. ورق جداره را لوله کرده و دو طرفش را به صورت دندانه ای چاک می دهیم تا در هم چفت شوند. سپس توسط جوش مسی یا برنجی جوش می دهیم. حالا برای جوش دادن ته قابلمه به جداره، لبه های پایینی جداره را به اندازه 1 سانتی متر به داخل خم می کنیم و به صورت دندانه ای چاک می دهیم. ورق مخصوص ته قابلمه را نیز به همین شیوه چاک داده و در هم چفت می کنیم و جوش می دهیم.

تا اینجا اسکلت اولیه قابلمه را ساختید، درست است؟
بله. حالا می بایست لبه بالایی را با دست و یا به وسیله چرخ خط بیندازیم.

این خط چه کاربردی دارد؟
اولا که کار را از حالت سادگی درمی آورد به علاوه برای نصب دسته زیر آن و قرار گرفتن درب رویش لازم است.

پس قابلمه الان آماده است و باید به سراغ درب آن برویم، درست است؟
نه قبل از آن باید با سندان و چکش چوبی قابلمه را صاف کنیم.

و بعد؟
حالا نوبت ساخت درب قابلمه است. لبه ورق مخصوص درب را با سندان و چکش چوب بر می گردانیم تا روی قابلمه جاگیر بشود.

حالا قابلمه مسی آماده عرضه به مشتری است، بله؟
خیر هنوز دو مرحله از کار باقیست یکی سفیدگری داخل قابلمه و یکی پرداخت بیرونی بدنه. برای سفید گری احتیاج به کوره ای زمینی داریم که حرارت از زیر آن به قابلمه منتقل شود. وقتی قابلمه در داخل کوره به درجه حررات مناسب رسید، قلع را داخل آن ریخته و کف و دیواره داخلی را با پنبه به قلع آغشته می کنیم.

پرداخت یعنی چه؟
پرداخت را برای جلای بدنه خارجی انجام می دهیم. این جلا پس از مدتی چه قابلمه مورد استفاده قرار بگیرد چه نگیرد از بین می رود و دوباره مات می شود.

فکر می کنم دیگر آماده فروش باشد، نه؟
خیر قابلمه در این مرحله نیز احتیاج به چکش کاری به وسیله سندان و چکش فلزی دارد تا همه جایش یکدست و یکنواخت شده و مستحکم بشود. بعد از آن نوبت به نصب دسته است. حالا قابلمه 3 تکه مسی آماده عرضه به بازار است. این قابلمه از نوع 2 تکه آن طرفداران بیشتری دارد.

تفاوتشان در چیست؟
در قابلمه دو تکه، جداره و ته یکی است و درب آن نیز با پرس یا خم کاری تولید می شود.

این روش آسان تر است؟
هم آسان تر است هم سرعت بیشتری دارد و هم هزینه های جانبی کمتری دارد اما قابلمه 3 تکه از کیفیت بیشتری برخوردار است.

تولید این قابلمه چقدر زمان می برد؟
حدود نیم ساعت

در حال حاضر خمینی شهر چند کارگاه مسگری داریم که به شیوه سنتی کار می کنند؟
حدود 4-3 کارگاه در خیابان 17 شهریور و خیابان کهندژ و ...

مسگری در چه شهرهای دیگری از کشور رواج دارد؟
اصفهان، یزد و کرمان

مشتریان ظروف مسی خمینی شهر از چه شهرهایی هستند؟
از سراسر کشور مشتری داریم. شهرکرد، ایلام، اهواز، تبریز، مشهد و...

خمینی شهری ها چطور؟
همشهریان خودمان بیشتر برای جهیزیه می برند یعنی بیشتر مصرف فانتزی دارد تا کاربردی اما مشتریان شهرهای دیگر محصولات ما را برای استفاده می خرند.

مسگری آلایندگی هم دارد؟
هنگام سفیدگری به وسیله قلع، گازی سمی تولید می شود که برای دستگاه تنفسی مضر است.

با تشکر از آقای سجاد طاهری که ما را در تهیه این گزارش یاری کرد.