وچه تسمیه:

"آدریان" نامی کهن است که از ریشه «آدر» به معنی آتش و نموداری از فروغ خداوندگار درست شده است. آتش آدریان برای آتشکده‌هاي روستایی و خانگی و کم‌اهمیت‌تر که در آن ده خانوار زرتشتی زندگی مي‌کنند، کافی است. در اواخر عهد ساسانی آتش آدریان، آتش آتشکده‌های کوچک بوده و روستايیان در آتشگاه مذکور، آتش را به‌عنوان نموداری از اهورامزدا مي‌پرستیدند.

ایزد آذر پسر اهورا همواره کسانی را که پیمان‌دار باشند یاوری مي‌کند و فروشی‌ها به آنان فرزندان دیر و پارسا مي‌دهند.آثار قبور یافته شده در منطقه اصفهان، عقاید مردم اصفهان را (به ویژه در حدود آتشگاه) در پیش از عصر زرتشت و اوجگیری اعتقادی آن در زمان ساسانیان مي‌داند.(11) در محدوده آتشگاه علاوه بر سفال‌های منقوش تعدادی اشیا فلزی شامل مجسمه‌هایی از جنس مس و برنز مربوط به عصر آهن به‌دست آمده است.

نام این روستا در عرف عامه و تداولی محل اغلب «آدیون» و همواره «آدریون» تلفظ مي‌شود، چون در لهجه اصفهانی «الف» ماقبل آخر به «واو» اماله مي‌یابد. کار و پیشه اهالی کشاورزی، باغداری، دامداری،حوله‌بافی، کارگری و فرش‌بافی با طرح نجف‌آبادی است. نوع کشت کشاورزی اهالی آبی با آب کشاورزی و آشامیدنی از چاه ژرف، لوله‌کشی و رودخانه است.

فراورده‌ها:

تنباکو، تره‌بار، گندم، جو، شبدر، گیلاس، زردآلو، گلابی، سیب، هلو، به، سیبری.

رستنی‌ها:

درخت زبان گنجشک، گیاهان خاکشیر، کاسنی، گل پنیرک، بارهنگ، پونه، شاتره که کاربرد دارویی دارند.

جانوران:

شغال، روباه، خرگوش.

آدریانی‌ها از قدیم از طرفداران ولایت و مرحوم حاجی آقای سده‌ای بودند که تلاش‌های زیادی در راه استقرار مشروطه مشروعه نمود. مرحوم حاجی آقای سده‌ای عضو انجمن ولایتی اصفهان بود. این انجمن در روز ششم ذی‌قعده سال1324هـ0ق0 در محل عمارت چهل‌ستون اصفهان درراستای محدود کردن استبداد افتتاح گردید.(13) تعدادی از شبه نظامیانی که در محل چشمه منظر سده به تاریخ 17جمادی الثانی 1325هـ0ق0 به دستور مرحوم آیت‌ا... حاج‌آقا نورا... در دفاع از مشروطه تجمع کرده بودند، علاوه بر خوزانی‌ها و فروشانی‌ها، آدریانی بودند(14). مرحوم آیت‌ا... حاج‌آقا عطاءا... عطایی از رجال معنوی و شخصیت علمی محله آدریان محسوب مي‌شود. نامبرده تحصیلات خود را در نجف اشرف به پایان رسانید. سپس به زادگاه خود بازگشت و به ترویج احکام دین الهی مشغول شد. حاج‌آقا عطاءا... در عصر سه‌شنبه اول ذی‌قعده سال1393 وفات نمودند. مقبره آن مرحوم در گلزار آدریان قرار دارد.

 نوشته های تاریخی درموردآدریان:

روستایی است در باختر اصفهان به فاصله نزدیک به بیست کیلومتر به سوی باختر کوه آتشگاه به طول 31َ  51 عرض جغرافیایی و با ارتفاع 1595متر. دشتی معتدل خشک و در کنار جاده آسفالته اصفهان-خمینی شهر، زاینده‌رود در جنوب خاوری آبادی جاری است. دهی است نسبتا بزرگ با جمعیتی نزدیک به 2800نفر و حدود 600خانوار که در جلگه حاصلخیز ماربین دلکش و پردرخت اصفهان واقع شده است.

9- ماربینت که نسخه ارم است / آفتاب اندر او درم در مست

مافروخی مورخ قرن پنجم درباره ماربین مي‌نویسد: نخست حصن ماربین که معروف به آتشکده است و الحق آیت بر هر ورقی از ریاحین آن نزهتگاه مسطور. دژ ماربین را مهریزدان ملکی از ملوک طوایف ناحیه لنجان بنیاد نهاد. حمزه اصفهانی در ذکر پادشاهی اردشیر اول ساسانی مي‌نویسد که او در جانب قلعه ماربین،آتشکده شهر اردشیر (سده فعلی یا مهرین) را بنا کرد.

10- در تایید نوشته حمزه اصفهانی باید نوشت که در کتیبه ساسانی زمان بهرام در کعبه زرتشت آتشکده سپاهان به خط پهلوی ساسانی ذکر شده است.(11) ارتفاع گرفتن زمین در جلگه صاف و ایجاد تپه آتشگاه باعث شده است تا اردشیر همچون پادشاهان قبلی در ناحیه خمینی‌شهر فعلی قلعه و آتشگاه معروف خود را احداث کند و این مسأله اثبات مي‌کند که غرب اصفهان فعلی از دیدگاه باستان‌شناختی اهمیت فوق العاده دارد و اردشیر با این اقدام خود مي‌خواسته تا بر همه ناحیه اصفهان در آغاز پادشاهی خود مسلط شود.

منابع:

1) نهج‌البلاغه: ترجمه دکتر سید جعفر شهیدی، نامه شماره 31

2) هرتسفلد، ارنست: تاریخ ایران باستان، ص32 و 33

3) گابریل، آلفونس: مارکوپلو در ایران، ص188

4) رفیعی مهران آبادی، ابوالقاسم: آثار ملی اصفهان، ص268 (اسفینا در براآن نام آن از سپاه تشکیل شده است)

5) در خصوص دلایل نگارنده بر انطباق سده با جیّ اولیه ر.ك. به: دیار کهن خمینی‌شهر ص51 و نیز به شفقی، سیروس، جغرافیایی اصفهان، 1353، ص189

6) ابن ندیم: الفهرست، ص44

7) شفقی، سیروس: جغرافیایی اصفهان، ص189

8) نشریه فرهنگ همایون‌شهر، اردیبهشت سال1339، ص7

9) فرهنگ جغرافیای اصفهان، انتشارات وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، ص31

10) ترجمه محاسن اصفهان، به اهتمام عباس اقیال، ص24-7

11) لوکنین، ولادیمیر: تمدن ساسانی، ص141

12) Schwarz.p.iran im mittelater. Hilsesheim 1969,shirz,p88 و نیز به: دیار کهن خمینی‌شهر، ص216

13) روزنامه انجمن مقدس ملی اصفهان، ش34، ص8

14) دانشور، علوی: جنبش وطن‌پرستان اصفهان، ص18