در سالهای اخیر روند ورود زنان به جرگه آموزش عالی موجب شده که کارشناسان اجتماعی نگاهی نقادانه به آن داشته باشند. فواید حضور زنان در دانشگاهها که به تربیت نسلی بهتر منجر می شود، آسیب هایی را نیز به همراه داشته که در این گزارش به آنها اشاره می شود.

به گزارش خبرنگار مهر، تغییر ترکیب جنسیتی به نفع دختران، موجب عدم عدالت جنسیتی در فرآیند فارغ التحصیلی و بازار کار نیز شده است. به گونه ای که با وجود اینکه 60 درصد ورودی دانشگاهها را دختران تشکیل می دهند اما به دلیل شرایط زندگی پس از فارغ التحصیلی از دانشگاه، گروه زیادی از این دختران به شغل های دلخواه دست نمی یابند.

از سوی دیگر پسران به دلیل اینکه سعی دارند شغل بهتری بیابند، راه این کار را تنها در حضور در دانشگاهها نمی دانند و بلافاصله پس از دیپلم به سوی پیدا کردن شغل حرکت می کنند و همین مسئله موجب می شود در آمار ورودی دانشگاهها باز هم آمار به نفع دختران باشد.

اما در درون دانشگاهها با وجود اینکه بیشترین ورودی دوره های کارشناسی و کاردانی به زنان اختصاص دارد اما از مجموع بیش از 3 میلیون و 340 هزار دانشجو در کشور بیش از یک میلیون و 708 هزار نفر زن و بیش از یک میلیون و 641 هزار نفر مرد هستند. البته در دوره های کارشناسی ارشد و دکتری وضعیت به شدت ورودی کارشناسی نیست و ترکیب جنسیتی به نفع مردان است.

جدول اظهار نظر کارشناسان درباره عدالت جنسیتی در دانشگاهها

ردیف

نام اظهار نظر کننده

نظرات کارشناسی درباره عدالت جنسیتی در دانشگاهها

1

اردشیر انتظاری
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی

خطر "تجرد قطعی" برای دختران
نیاز مبرم به آمایش جنسیتی دانشجویان

2

مرادعلی منصوری رضی
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس

ریشه اصلی افزایش دخترها در دانشگاهها
مثلث تحصیل، ازدواج و بیکاری

3

علی بروغنی
کارشناس ارشد پژوهش اجتماعی و نماینده مجلس

عدم توازن جنسیتی فارغ التحصیلان
خطر تحصیل دختران تنها با انگیزه اشتغال

4

نورالله حیدری دستنایی
عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس

یک شرط برای اینکه تحصیل دختران تهدید نباشد
بازار کار رشته‌ها مد نظر باشد

5

حجت الاسلام رضا آشتیانی عراقی
عضو کمیسیون فرهنگی مجلس

تحصیل زنان در رشته های مردانه وتغییر ترکیب جنسیتی
64 درصد دانشجویان زن هستند

6

فریده خلج آبادی فراهانی
عضو مرکز مطالعات و پژوهشهای جمعیتی آسیا و اقیانوسیه

تحصیلات عالی در زنان سبب افزایش تک فرزندی در کشور می شود

7

طیبه صفایی
عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس

تحصیل بالای دختران و افزایش تجرد
عدالت جنسیتی می خواهیم نه برابری

کارشناسان متعددی آسیب های این حضور بدون برنامه ریزی را بر می شمارند. اردشیر انتظاری آسیب ‌شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی خواستار اجرای طرح آمایش جنسیتی دانشجویان شده و می گوید: برای جلوگیری از آسیب های غلبه جمعیت دانشجویی کشور توسط دختران باید فرصت‌های برابر برای دختران و پسران برای تحصیل در مقطع کارشناسی ایجاد شود.

وی می افزاید: در صورتی که غلبه دانشجویان مقطع کارشناسی با خانم‌ها باشد با وجود اینکه خانم‌ها مسئول تأمین معاش نیستند اما نسبت جنسیتی اشتغال به نفع خانم‌ها تغییر می‌کند و منجر به تشدید آسیب بیکاری برای آقایان می‌شود. تغییر نسبت جنسیتی به نفع خانم‌ها را بخصوص در مشاغل دفتری و دولتی داشته‌ایم.

انتظاری افزایش سن ازدواج در جامعه را آسیب دیگر بیشتر بودن نسبت دختران در ترکیب جنسیتی دانشگاه‌ها می داند و می گوید: غلبه خانم‌ها در ترکیب جنسیتی دانشجویان منجر به محدودتر شدن دایره همسرگزینی برای خانم‌ها می‌شود. دختری که مدرک لیسانس اخذ می‌کند دیگر تمامی پسرانی که تحصیلاتی کمتر از لیسانس دارند از دایره همسرگزینی‌اش خارج می‌شوند و این باعث می‌شود فرصت ازدواج برای دخترانی که تحصیلات بالاتری دارند کمتر شود.

این آسیب‌شناس با بیان اینکه "دختر دیپلمه بیشتر فرصت ازدواج دارد تا دختر لیسانسه" به مهر می گوید: وقتی شاهد زیاد شدن تعداد دختران تحصیلکرده باشیم یک موقع به جایی می‌رسیم که اساساً دیگر ازدواج برایشان اتفاق نمی‌افتد و این دختران به مرحله "تجرد قطعی" می رسند. مشکل "تجرد قطعی" را در حال حاضر داریم چرا که دختران زیادی داریم که تحصیلکرده و شاغل هم هستند ولی مجردند.

در همین زمینه حجت الاسلام رضا آشتیانی عراقی عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی که پیش از این ریاست دانشگاه پیام نور قم را بر عهده داشته، معتقد است: اگر از ابتدا به دانشگاهها برنامه مناسبی برای رشته های متناسب با زنان و مردان داده شده بود بخشی از مشکلات فعلی کاهش می یافت. این جهت دهی می توانست در زمان انتخاب رشته هم کمک کند و زنان به سمت رشته های متناسب با وضعیت خودشان هدایت می شدند.

آشتیانی عراقی می گوید: زنان بیشتر در رشته هایی حضور یافته اند که تناسبی با حضور زنان ندارد. رشته های سخت و پیچیده ای که با ساختار وجودی زن تناسب ندارد. اگر این امکان وجود داشته باشد که زنان رشته هایی را با روحیات آنها تناسب دارند را انتخاب کنند بیشتر می توانند در حوزه تحصیلات رشد کنند.

نماینده مردم قم در مجلس شورای اسلامی خاطرنشان می کند : هیچ کس نمی خواهد مانع تحصیل زنان شود اما با ایجاد شرایطی مثل بومی گزینی و تناسب بندی میان رشته ها و شخصیت وجود زنان و مردان مشکلات کمتری بوجود می آید. در این راه بومی گزینی علاوه بر اینکه کمک می کند تا دانشجویان دختر در کنار خانواده های خود باشند مشکلات را نیز کاهش می دهد.

در این میان فریده خلج آبادی فراهانی عضو هیئت علمی مر کز مطالعات و پژوهش های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه، گرایش زنان به تحصیلات عالی و دانشگاهی در سالهای اخیر در ایران را باعث افزایش تک فرزندی در خانواده ها می داند.

وی که بر اساس سرشماری سال 85 بر این آمار تاکید می کند، می گوید: به علت تمایل و گرایش زنان به تحصیلات عالی و دانشگاهی در سالهای اخیر در ایران و تمایل بیشتر آنها به کسب استقلال مالی و اشتغال، پیش بینی می شود تعداد خانواده های تک فرزند حتی در دهه های بعد افزایش یابد. بر اساس سرشماری سال 1385 شانس تک فرزندی در زنان 40 ساله و بیشتر با افزایش سطح تحصیلات از دیپلم به تحصیلات لیسانس حدود 6/2 برابر افزایش دارد.

خلج آبادی می گوید: درحالیکه زنان با تحصیلات بالاتر و سطح اقتصادی بهتر و زنان شاغل نمی توانند حتی نسل خود را با تعداد افراد مشابه جایگزین کنند و این نتایج کاربردهای مهمی در اتخاذ سیاست های جمعیتی هدفمند برای زنان تحصیل کرده و شاغل خواهد داشت.

نکات مهم درباره آسیبهای غلبه سهم دختران در دانشگاهها
ردیف

نام نظردهنده

نکات مهم
1

اردشیر انتظاری
هیئت علمی علامه طباطبایی

* تغییر نسبت جنسیتی اشتغال به نفع خانم‌ها منجر به تشدید آسیب بیکاری برای آقایان می‌شود
* حداقل 50 درصد پذیرش دانشجو در هر رشته را به مردان اختصاص دهیم
* دختر دیپلمه بیشتر فرصت ازدواج دارد تا دختر لیسانسه
2

حجت الاسلام آشتیانی عراقی
عضو کمیسیون فرهنگی

* دانشگاهها باید برنامه مناسبی برای رشته های متناسب با زنان و مردان داشته باشند
* زنان به سمت رشته های متناسب با وضعیت خودشان هدایت شوند زیرا رشته های سخت با ساختار وجودی زن تناسب ندارد
* هیچ کس نمی خواهد مانع تحصیل زنان شود اما با شرایطی مثل بومی گزینی و تناسب بندی مشکلات کمتری بوجود می آید
3

فریده خلج آبادی فراهانی
عضو مرکز پژوهشهای جمعیتی آسیا

* گرایش زنان به تحصیلات عالی و دانشگاهی در ایران باعث افزایش تک فرزندی در خانواده ها شده است
* بر اساس سرشماری سال 85 شانس تک فرزندی در زنان 40 ساله و بیشتر با افزایش سطح تحصیلات از دیپلم به لیسانس حدود 6/2 برابر افزایش دارد
* زنان با تحصیلات بالاتر و سطح اقتصادی بهتر و زنان شاغل نمی توانند حتی نسل خود را با تعداد افراد مشابه جایگزین کنند
4

طیبه صفایی
عضو کمیسیون آموزش

* عدالت جنسیتی مهم است نه برابری جنسیتی چرا که به هم خوردن توازن جامعه نگران کننده است
* میان تحصیلات بالای دختران با افزایش سن ازدواج در میان آنها رابطه مستقیم دارد
* باید برای دختران در مشاغلی مورد نیاز که همخوانی با خصوصیات آنها دارد سهمیه های خاصی در نظر بگیریم
5

نورالله حیدری
عضو کمیسیون مجلس
* حضور دختران در دانشگاهها از جهتی نوعی تهدید به شمار می آید
* چه اشکال دارد یک زن تحصیلات عالیه داشته باشد اما در خانه وظیفه مادری خود را به عنوان یک مادر نمونه و با کمال در قبال فرزندش انجام دهد
6

مرادعلی منصوری رضی
عضو کمیسیون اجتماعی

* اینکه تعداد دختران در دانشگاهها بیشتر است ریشه در موضوع عدم تعادل در بازار کار دارد
*به دلیل بالا رفتن سن ازدواج، این گروه از زنان شغلی ندارند و از این رو تصمیم به ادامه تحصیل می گیرند
* دخترانی که تشکیل زندگی نداده اند به دلیل وقت فراغت خود وارد دانشگاه می شوند اما پسران به امید اشتغال به دنبال کار می روند.
7

علی بروغنی
کارشناس ارشد پژوهش اجتماعی و نماینده مجلس

* برهم خوردن توازن جنسیتی در میان فارغ التحصیلان دانشگاهها ناشی از افزایش تعداد دختران در دانشگاه ها و رشته های غیرمرتبط است
* متاسفانه هرچه تحصیلات دانشگاهی بالاتر رود بیکاری در آنها آسیب بیشتری به همراه دارد چرا که تحصیلکرده ها معتقد هستند که تحصیل کرده اند و باید شغلی مرتبط با تحصیل داشته باشند و بیکاری ناراحتی بیشتری برای آنها در پی دارد
* کسی با کار کردن زنان مخالف نیست اما باید توجه داشت که شغل متناسب با رشته تحصیلی برای همه زنان امکان پذیر نیست. زنان باید به سمت رشته های تحصیلی متناسب با خودشان حرکت کنند

طیبه صفایی عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی که خود نیز عضو هیئت علمی دانشگاه است با تاکید بر این نکته که طی مدارج علمی از سوی دختران جالی خوشحالی دارد، یادآور می شود: این نگرانی وجود دارد که توازن جامعه بهم بخورد بنابراین باید بدنبال عدالت جنسیتی باشیم و نه برابری جنسیتی. چرا که بحران هایی در پی از بهم خوردن توازن بوجود می آید.

صفایی خاطرنشان می کند: متاسفانه آمار سن ازدواج افزایش پیدا کرده است و دختران در سنین بالا کمتر موقعیت ازدواج پیدا می کنند و همین مسئله باعث شده که میان تحصیلات بالای دختران و افزایش سن ازدواج در میان آنها رابطه مستقیم بوجود بیاید. از سوی دیگر دختران دوست دارند طرف های ازدواج با آنها تحصیلات بالا داشته باشند و از سوی دیگر نمی خواهند با پسران دیپلمه هم ازدواج کنند و این مسئله آنها را با مشکلات خاصی مواجه می کند.

این استاد دانشگاه با تاکید بر این نکته نیاز است که دختران در مشاغلی مرتبط با آنها و خصوصیات زنان تحصیلات عالیه داشته باشند، می افزاید: باید برای دختران در مشاغل مورد نیاز که همخوانی با خصوصیات آنها دارد سهمیه های خاصی در نظر بگیریم اما در عین حال به مشکلاتی که در رشته های غیر مرتبط با زنان بوجود آمده توجه کنیم. به طور مثال در رشته کشاورزی تعداد دختران بیشتر بوده که این مسئله در آتیه شغلی آنها مشکل ساز می شود.

نورالله حیدری دستنایی دیگر عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی است که معتقد است اگر تحصیل به عنوان یک نقطه کمال برای دختران در نظر گرفته شود، ایرادی ندارد اما زمانی که همزمان با ادامه تحصیل زنان میل به اشتغال در آنان ایجاد می شود، به جایگاه خانواده آسیب می زند.

وی حضور دختران در دانشگاهها را از جهتی نوعی تهدید به شمار می آورد و تاکید می کند: در شرایطی می توان از تحصیل دختران به عنوان یک تهدید یاد کرد که موقعیت تحصیل برای مردان فراهم نشود و بخشی از این امر ناشی از سیاست وزارت علوم است که باید در جهت نیازسنجی جنسیتی و بازار کار برخی رشته های مورد نیاز را تصویب کند.

حیدری می افزاید: از سوی دیگر، جامعه باید شرایطی متناسب با جنسیت دختران فراهم کند که تنها راه رسیدن به مطلوب را در دانشگاه نبینند و اگر ورود به دانشگاه را انتخاب می کنند در رشته هایی تحصیل کنند که مورد نیاز جامعه زنان باشد.

مرادعلی منصوری رضی عضو کمیسیون اجتماعی مجلس که در حوزه برنامه ریزی آموزشی کارشناس است، می گوید: در صورتی که بتوانیم کار جدی برای اشتغال انجام دهیم و شغل افراد با رشته تحصیلی آنها تناسب داشته باشد می توانیم مشکلات ناشی از به هم خوردن تعادل ترکیب جنسیتی دانشگاهها را کاهش دهیم.

وی می افزاید: اینکه تعداد دختران در دانشگاهها بیشتر است ریشه در موضوع عدم تعادل در بازار کار دارد. عدم همخوانی میان رشد تحصیلی و اشتغال عامل اصلی این موضوع است. عدم همخوانی میان تحصیل و شرایط زندگی زنان از دیگر نکات است چرا که به دلیل بالا رفتن سن ازدواج، این گروه از زنان شغلی ندارند و از این رو تصمیم به ادامه تحصیل می گیرند.

عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی یادآور می شود: همین موضوع ترکیب جنسیتی فضای تحصیلی را بر هم زده است و فارغ التحصیلان شغلی پیدا نکنند. از سوی دیگر دخترانی که تشکیل زندگی نداده اند به دلیل وقت فراغت خود وارد دانشگاه می شوند اما پسران به امید اشتغال به دنبال کار می روند.

علی بروغنی کارشناس ارشد پژوهش اجتماعی و نماینده مجلس برهم خوردن توازن جنسیتی در میان فارغ التحصیلان دانشگاهها را ناشی از افزایش تعداد دختران در دانشگاه ها و رشته های غیرمرتبط با زنان برمی شمرد و می گوید: اگر دختران با انگیزه معرفت و کسب مهارت های زندگی به تحصیل بپردازند اما تنها به اشتغال فکر کنند برای جامعه مطلوب نیست.

وی می افزاید: متاسفانه هرچه تحصیلات دانشگاهی بالاتر رود بیکاری در آنها آسیب بیشتری به همراه دارد چرا که تحصیلکرده ها معتقد هستند که تحصیل کرده اند و باید شغلی مرتبط با تحصیل داشته باشند و بیکاری ناراحتی بیشتری برای آنها در پی دارد

بروغنی یکی از دلایل تغییر ترکیب جنسیتی در دانشگاهها، بر هم خوردن توازن در زمان فارغ التحصیل شدن از مدرسه می داند و می گوید: بسیاری از دانش آموزان پسر به دلیل اینکه اشتغال برای آنها اهمیت بیشتری دارد پس از مدرسه به دنبال کار می روند و همین باعث می شود درصدی افت دانش آموز پسر داشته باشیم. در واقع این دانش آموزان از گردونه کنکور و ورود به دانشگاه خارج می شوند و به فکر زندگی و یافتن شغل می افتند.

نماینده مردم سبزوار در مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه علم آموزی یک ارزش است، می افزاید: کسی با کار کردن زنان مخالف نیست اما باید توجه داشت که شغل متناسب با رشته تحصیلی برای همه زنان امکان پذیر نیست. زنان باید به سمت رشته های تحصیلی متناسب با خودشان حرکت کنند.