عصای خاتم توی دستش بود و آمد. می گفت: گز را داخل گز خوری خاتم می ریزیم برای پذیرایی از میهمان و جا میوه ای مان یک ظرف بزرگ قلمزنی است. سفره را هم فقط قلمکارش را می پسندد. دیوارهای اتاقش را هم قاب های خاتم تزیین کرده است این مردی که قریب به 60 سال است دست هایش خاتم می پیچد.

حاج فتح اله آقابابایی را می گویم. روزگاری در محله درب محکمه 5 دهنه مغازه داشت با کلی کارگر که خاتم می پیچیدند و نازشان می چرید برای مشتریان اصفهانی و شیرازی و تهرانی. دهه 40 در اوج بوده اند و قله صدور خاتم به خارج از کشور را همان زمان ها در نوردیدند.

- «آقای زندی که یک مغازه خاتم در میدان نقش جهان داشت و یکی در خیابان فردوسی تهران، می آمد خمینی شهر خاور خاور خاتم بار می کرد و می برد.»
حاج فتح اله که خاتم پیچی خمینی شهر مدیون اوست را مِجری خاتم مادر، عاشق کرد. مجری کوچکی که عضوی ازجهیزیه مادرش بود و چشم فتح اله را خیلی گرفت. این شد که رفت اصفهان و چند سال نزد استاد شاه میوه شاگردی کرد. 12-10 ساله بود که آمد خمینی شهر و برای خودش اوستاکار شد.

«خاتم» ویژه چشم روشنی رسید
- «آن زمان ها هم البته مردم عادی خاتم نمی خریدند. اصلا شناخت نداشتند. حتی ما که برای چشم روشنی قاب خاتم می بردیم برایشان، قدر و قیمتش را نمی دانستند و فکر می کردند از روی خساست قاب برایشان برده ایم اما خارجی ها که می آمدند میدان نقش جهان برای خرید خاتم و بقیه صنایع دستی، اصلا حساب کتاب نمی کردند. می دانستند همه این پولی که دارند می دهند را اگر بگذارند یک طرف ترازو و خاتم را طرف دیگر، آن که سنگینی می کند خاتم است.
جوان های حالا هم کمابیش دارند به ارزش خاتم پی می برند.»
اینها حرف های عمونوروز (نوروز رضایی 62 ساله) است. او خاتم کار بوده. خاتم هایی را که امثال حاج فتح اله می پیچیده اند، می خریده و قاب می ساخته است.

آینه و شمعدان خاتم رسید
عمو نوروز خیلی افسوس می خورَد وقتی می رود میدان امام اصفهان و می بیند مغازه هایی که صاحبانش یک زمانی برای قاب هایی که او می ساخت سر و دست می شکستند حالا شده اند گز فروشی و پولکی فروشی. چند وقت پیش رفته بود خیابان سپه اصفهان. وقتی داشت از در یکی از همان مغازه های خاتم رد می شد صاحب مغازه صدایش کرد و گفت: عمونوروز! شوید داریم، کرفس هم داریم. عمونوروز گفت: خاتم چی؟ و جواب شنید: خاتم را ولش کن.

 

اما عمونوروز که خاتم را ول نمی کند. توی جهیزیه دخترانش قاب و ساعت و گلدان خاتم می گذارد و هنوز برای بستگان، چشم روشنی قاب خاتم می برد. عمو نوروز معتقد است به جای خیلی از این ظروف تزیینی که توی جهیزیه عروس می گذارند می شود انواع محصولات خاتم را گذاشت. می شود آینه و شمعدان خاتم برای عروس و داماد خرید که اگر هزار سال هم بماند آخ نگوید مثل آن منبر و جاقرآنی خاتم موزه امام رضا (ع) که خدا می داند به چند صد سال پیش برمی گردد.

خاتم خمینی شهر یا خاتم چین
یکی از خاتم پیچ ها و خاتم سازهای خمینی شهر به تازگی محصولات خاتم را در فروشگاهی در بلوار امیرکبیر به معرض نمایش و فروش گذاشته است. عابدی پور می گوید: در همین مدت کوتاهی که مغازه را راه انداخته ایم تعدادی سفارش آینه و شمعدان عروس داشته ایم. وی می افزاید: محصولات زیبا و منحصر به فرد خاتم خیلی خوب می تواند جایگزین ظروف فانتزی و ویترینی توی بازار بشود خصوصا اگر برای جهیزیه خریداری گردد چراکه در عین اینکه بسیار زیبا و چشم نواز هستند قابلیت این را هم دارند که به موقع از آنها استفاده بشود مخصوصا که از ماندگاری بسیار بالایی برخوردار هستند.

 

« قدیم ها که شاگردی می کردم و همه کارهای خاتم پیچی با دست انجام می شد، می گفتند طلا را یک طرف بگذار و خاتم را یک طرف تا ببینی آن که سنگینی می کند خاتم است البته نه این خاتم های چینی که امروز توی بازار پیدا می شود.» این را حاج فتح اله می گوید. می پرسم فرق خاتم خمینی شهر با خاتم چینی چیست؟
- «چسب خیلی مهم است. ما قدیم ها از سریشون ماهی استفاده می کردیم برای چسباندن خاتم روی چوب و حالا هم خاتم سازان از چسب سفید استفاده می کنند که کار همان سریشون ماهی را
می کند اما چسب های فوری که امروزه برخی استفاده می کنند سر 6 ماه جدا می شود درحالی که خاتم واقعی هزار سال خاتم باقی می ماند.»

 

خاتم خمینی شهر نگین خاتم ایران

سالیان سال است خاتم با کیفیت خمینی شهر بازارهای همدان و شیراز و تهران و در درجه اول اصفهان را پر کرده است اما هیچ خمینی شهری نمی داند این خاتمی که در این بازارها خودنمایی می کند ساخته دست همشهریان هنرمند خودش است و حالا این فروشگاه بلوار امیرکبیر است که ماموریت یافته ما را به این خودباوری برساند که خاتم از آن ماست و خاتم پیچان خمینی شهر 90 درصد از خاتم ایران را تولید می کنند. «خاتم ساز» به معنی کسی که قطعات خاتم تولید شده را از خاتم پیچ می خرد و آن را روی گلدان و قاب و عصا و... می چسباند به جز در خمینی شهر در اصفهان و شیراز و تهران و همدان هم داریم اما آنچه در این میان مهم است همان «خاتم پیچی» است که به آن «گل بندی» و «خاتم کاری» هم گفته می شود که مصداق واقعی تولید است. در حال حاضر علی رغم رکود شدید بازار خاتم، در خمینی شهر افرادی هستند که همچنان به این هنر وفادار مانده اند و گرم خاتم پیچی اند. اگرچه هشتشان گرو نه شان می ماند اما مقاومت می کنند تا خاتم باقی بماند و اقتصاد مقاومتی معنا پیدا کند. حاج فتح اله می گوید: «خاتم را حفظ می کنیم، خاتم هنر آبا و اجدادی ماست.»