50 میلیارد تومانی که سالانه ایرانیها می جوند
در این میان، یکی از تولیدکنندگان و فعالان بازار آدامس که به صورت اینترنتی هم خرید و فروش آدامس انجام میâدâهد، میâگوید: افرادی هستند که در مرزهای شمال شرقی و جنوبی کشور اقدام به واردات قاچاق آدامس میâکنند و این آدامسâها را از طریق مباشرانی که در بازار دارند، به صورت عمده توزیع کرده و به خریداران و توزیعâکنندگان هم پورسانت مناسبی میâدهند.
البته برخی کارشناسان می گویند این آدامسâها در کشورهای ترکیه و افغانستان و در کارگاهâهای زیرپلهâای تولید شده و با جعل برندهای معروف به کشور قاچاق میâشود.Â
اقتصاد پنهان آدامس
اگرچه آمارهای رسمی گمرک نشانگر این است که در ششâماهه ابتدای سال جاری، 15 میلیون دلار ارز صرف واردات رسمی آدامس شده اما واقعیت بازار آدامس در ایران چیز دیگری است؛ بازاری که فعالانش میâگویند آدامسâهایی که به صورت رسمی از مرزهای کشور وارد میâشود، تنها 15 تا 20 درصد حجم آدامس های وارداتی را به خود اختصاص میâدهد و بخش عمده یعنی 80 درصد باقیمانده، از راه قاچاق روانه جیب و کیفâهای مردم میâشود.
آدامس شاید از جمله کالاهایی باشد که اقتصاد پنهانی دارد. ماجرای 50 میلیارد تومانی که سالانه از سوی ایرانیâها جویده میâشود، داستان پیچیدهâای نیست. بازار ایران در چنبره آدامسâهای قاچاقی است که نهâتنها قیمت بالایی ندارند، بلکه با تمامی مشکلات کیفی که شاید داشته باشند، جای خود را در جیب و کیف مردم ایران باز کردهâاند.
از تریدنت و اوربیت و پیâکی گرفته تا فرش و فایو و آدامس خرسی همه و همه در کنار آدامس شیک، اسمایل و سایر انواع آن در بازار ایران یافت میâشوند اما واقعیت این است که آدامسâهای قاچاق توانستهâاند با قیمتâهای پایینâتر و ظاهر مناسبی که دارند و البته در کنار بازاریابانی که با نازلâترین قیمت کار فروش را در بازار به عهده گرفتهâاند، توانستهâاند گوی سبقت را بربایند و مشتریان بیشتری را به خود جلب کنند.
گردش مالی بازار آدامس
در این میان البته برخی کارشناسان ارزش بازار آدامس ایران را بالغ بر چند صد میلیارد تومان برآورد میâکنند و بر این باورند که با بالا رفتن قیمت دلار در سالâهای گذشته، واردات رسمی این کالا بهâشدت کاهش یافته و در مقابل، قاچاق آن از رونق چشمگیری برخوردار شده است.
براساس آمارهای رسمی گمرک جمهوری اسلامی ایران، در سال 1390، بالغ بر 22 میلیون دلار انواع آدامس به صورت قانونی وارد کشور شده است که این رقم، در سالâهای 91 و 92 که بحران ارزی در کشور اوج گرفت و دولت ارز را سهمیهâبندی کرد و به نوعی واردات هم صرفه چندانی نداشت، به ترتیب به 12.1 میلیون دلار و 2.6 میلیون دلار رسید. امسال هم که مطابق با آمار گمرک در ششâماهه، رقم واردات رسمی آدامس به کشور به 1.5 میلیون دلار رسیده است.
این آمار و ارقام، در کنار حضور برندهای متنوع خارجی اما قاچاق در بازار، نشان میâدهد که آدامس قاچاق توانسته سهم بیشتری از بازار را برباید و همواره هم در میان محمولهâهای قاچاقی که کشف میâشود، آدامس پای ثابت کشفیات است.
ایرانیان چقدر آدامس میâجوند؟
در کنار این واردات رسمی و غیررسمی آدامس، بسیاری معتقدند که ایرانیâها سالانه 500 میلیارد تومان آدامس میâجوند و این آدامسâها، اعم از داخلی و خارجی توانستهâاند بدون اینکه سر و صدایی به پا کنند، نقدینگی زیادی را از جامعه جمع کنند، آن هم برای کالایی که چندان به چشم نمیâآید و خیلیâها از کنار تجارتش ساده رد میâشوند.
آدامس ایرانی هم داریم؟
تجارت رسمی و غیررسمی آدامس در ایران در حالی آرام و بدون دغدغه ادامه میâیابد که طی سالâهای گذشته، تولیدکنندگان ایرانی تلاش بسیاری کردند تا بتوانند اندکی سهم خارجیâها را در بازار کم کنند و در مقابل، خود جای آنها بنشینند اما هیچگاه چنین توفیقی حاصل نشد و آدامسâهای ایرانی تنها در مواردی خاص آن هم نبود پول خرد در مغازهâها، به مشتریان داده میâشوند، در غیر این صورت کمتر مشتری با اراده خود تن به خرید آدامسâهای ایرانی میâدهد و حاضر است معادل پول یک آدامس خارجی را برای خرید یک آدامس ایرانی هزینه کند؛ موضوعی که باید ریشهâهای آن را در بحثâهایی همچون طعم، بستهâبندی و ظاهر آدامسâهای ایرانی آسیبâشناسی کرد.
در حال حاضر صنعت تولید آدامس در ایران جزء صنایع زیرمجموعه شیرینی و شکلات است و با وجودی که ایران صادرات قابل توجهی در صنعت شیرینی و شکلات دارد، به نظر میâرسد تولید آدامسâ به یکی از پاشنهâهای آشیلâ این صنعت تبدیل شده است؛ صنعتی که براساس بررسیâهای انجام شده ارزش بازار داخلی آن 450 تا 500 میلیارد تومان برآورد میâشود.
روزانه چقدر آدامس مصرف میâشود؟
طاهره سختâباز، از فعالان این صنعت در ایران میâگوید: در حال حاضر بازار آدامس کشور به دو بخش آدامسâهای قندی و غیرقندی تقسیم شده که در بخش قندی، سهم تولید داخل 70 درصد و در بخش غیرقندی 50 درصد است.
وی با بیان اینکه مصرف روزانه آدامس کشور بین 14 تا 15 تن است، میâافزاید: قاچاق آدامس به معضل اصلی برای تولید این محصول در کشور تبدیل شده است. در حال حاضر سالانه حجم بسیار زیادی آدامس از ترکیه و از طریق مرزهای استانâهای آذربایجان غربی و شرقی وارد کشور میâشود و قیمت این آدامسâها نیز بسیار نازل است و همین باعث میâشود که رقابت تولید داخل با این آدامسâهای قاچاق دشوار شود.
به گفته سختâباز، به نظر میâرسد هیچ نظارت بهداشتی و استانداردی روی آدامسâهای قاچاقâشده به کشور وجود ندارد، به عنوان مثال در آدامس تریدنت که یکی از آدامسâهای پرفروش موجود در بازار است و عمدتا نیز به کشور قاچاق میâشود، بیش از حد مجاز ماده آسپارتام استفاده شده که باعث میâشود مدت طعمâدهندگی این آدامس بیشتر شده و حتی 40 تا 50 دقیقه هم طعم داشته باشد که البته استفاده بیش از حد از این ماده در تولید آدامس مجاز نیست.
وی معتقد است،â آدامسâهایی که به کشور قاچاق میâشوند هیچ برچسب قیمتی ندارند و مغازهâداران و فروشندگان هر طور که بخواهند و با هر قیمتی این آدامسâها را در بازار میâفروشند.
در این میان برخی کارشناسان معتقدند که سیاستگذاریâهای دولتâهای قبلی و فعلی در جهت تسهیل واردات انواع آدامس به کشور صورت گرفته است. به این معنا که طی هشت سال گذشته تعرفه واردات آدامس از 60 به 15 درصد کاهش یافته است که تداوم این روند باعث از بین رفتن صنعت تولید آدامس در کشور خواهد شد.
روایتی جالب از واردات قاچاق آدامس
یکی از تولیدکنندگان و فعالان بازار آدامس که به صورت اینترنتی هم خرید و فروش آدامس انجام میâدâهد، میâگوید: افرادی هستند که در مرزهای شمال شرقی و جنوبی کشور اقدام به واردات قاچاق آدامس میâکنند و این آدامسâها را از طریق مباشرانی که در بازار دارند، به صورت عمده توزیع کرده و به خریداران و توزیعâکنندگان هم پورسانت مناسبی میâدهند.
وی می افزاید: حاشیه سود فروش آدامس در بازار ایران بسیار بالاست و با توجه به علاقمندی ذاتی که مردم ایران به جویدن آدامس دارند، آدامسâهای وارداتی هیچگاه بدون مشتری نمیâماند.
او میâگوید: بعد از نوسانات نرخ ارز در سالâهای گذشته، شرایط به گونهâای شد که واردات رسمی سود چندانی برای واردکنندگان ندارد چراکه بالاخره بازار ایران کشش مالی خاصی دارد و مردم اگر جنسی را گران بخرند، تداوم خریدشان چندان امیدوارکننده نخواهد بود.
یکی دیگر از فعالان بازار آدامس که در متروهای تهران به فروش این کالا مشغول است، میâگوید: آدامسâهایی با برند خاص که همâاکنون در بسیاری از خطوط متروی تهران در حال فروش است را از بازار بزرگ و یا کوچه مروی خریداری کرده و در مترو میâفروشیم.
او میâافزاید: البته حاشیه سود این آدامسâها برای توزیعâکنندگان بالا نیست ولی مردم استقبال خوبی از آنها داشتهâاند و به خصوص خانمâها در واگنâهای بانوان، حتما به طور متوسط هفتهâای سه تا چهار بسته از این آدامسâها را خریداری میâکنند.
این فعال فروش آدامس میâگوید: مردم بدون اینکه توجه خاصی به نو بودن برند این آدامسâها داشته باشند، آن راâ میâخرند و به نظرشان میâآید که این آدامس در مقایسه با ظاهری که دارد و مشابه تریدنت است، قیمت مناسبâتری دارد.
اما یک عمدهâفروش آدامس در بازار تهران بر این باور است که سالانه نیمی از حجم آدامسâهای وارداتی، از مبادی غیرقانونی و به صورت قاچاق وارد کشور میâشود و البته به این نکته هم اشاره میâکند که بیش از 80 درصد آدامسâهای قاچاق را آدامسâهایی تشکیل میâدهند که یا تقلبی بوده یا زمان زیادی از تاریخ مصرف آنها باقی نمانده است و به همین دلیل، قاچاقچیان آنها را ارزان و به ثمن بخس خریداری کرده و با سودهای کلان در بازار میâفروشند.
او میâگوید: این آدامسâها حداقل 4 تا 6 دست و واسطه را پشت سر میâگذارد تا به دست مصرفâکننده داخلی برسد، بنابراین باید انتظار داشت که شرایط نگهداری مناسبی نداشته باشد و عمدتا در طول زمان، مشکلâآفرین شود.
این فعال فروش آدامس ادامه میâدهد: برای هر کالایی که تقاضایش در بازار وجود داشته باشد، باید برنامهâریزی کرد، در غیر این صورت، قاچاق جایگزین خواهد شد و مردم هم به دلیل مشکلات مالی که دارند، تلاش میâکنند که جنس ارزانâتری را بخرند اما این کالا را نمیâتوان از سبد خرید روزانه آنها حذف کرد.
در این میان برخی کارشناسان میâگویند که این آدامسâها در کشورهای ترکیه و افغانستان و در کارگاهâهای زیرپلهâای تولید شده و با جعل برندهای معروف به کشور قاچاق میâشود. ضمن اینکه آدامس، کالایی است که تاریخ مصرف یکâساله دارد اما برخی افراد سودجو آدامسâهایی را که چند ماه از تاریخ مصرفشان بیشتر باقی نمانده، در کشورهای مبداء با نصف قیمت خریداری کرده و پس از بستهâبندی در کارگاهâهای زیرپلهâای و ذکر مجدد تاریخ مصرف یکâساله در بازارهای داخلی به فروش میâرسانند و از این راه سودهای کلانی به جیب میâزنند.
برخی آمارهای غیررسمی حکایت از آن دارد که مافیای واردکننده آدامس، آدامسâهای وارداتی را با قیمتی بیش از 400 درصد قیمت واقعی به فروش میâرسانند. در این میان، بیشتر تقلبâها نیز مربوط به آدامسâهای پرفروشی چون PK، اربیت و ریلکس صورت میâگیرد. ضمن اینکه به گفته فعالان بازار، چینیâها گوی رقابت در تولید نوع تقلبی آدامسâهای گرانâقیمتی چون وی وی دنت را از دیگر رقبای این عرصه ربودهâاند.
یکی دیگر از فعالان بازار آدامس میâگوید: در حال حاضر آدامسâهای PK، شیک و خرسی به دلیل ارزانâقیمتی و آدامسâهای تریدنت، فرش، ریلکس و اربیت از لحاظ کیفیت جزء پرفروشâترین آدامسâهای موجود در بازار هستند.
او میâافزاید: بیشتر آدامسâهایâ وارداتی از کشور ترکیه وارد شده و اغلب آمریکایی هستند. البته طی ماهâهای گذشته، واردات آدامس از آمریکا به مراتب کمتر شده است اما همین آدامسâهای آمریکایی از طریق واسطهâهایی در امارات متحده عربی، وارد مرزهای جنوبی کشور شده و از آنجا در بازار بوشهر و بندرعباس و سایر نقاط توزیع میâشود.
وی در رابطه با نوسانات قیمت آدامس در داخل میâگوید: به هرحال آدامسâهای وارداتی اعم از واردات رسمی و قاچاق، باید با صرف ارز وارد کشور شوند، بنابراین وقتی که قیمت ارز بالا میâرود، به طور قطع روی قیمت این کالاها هم اثرگذار است، البته در مجموع، آدامس کالای پرکششی نبوده و نوسان قیمت چندانی ندارد و به طور متوسط قیمت آن همه ساله، حدود 10 درصد افزایش پیدا میâکند. البته در برخی سالâها به دلیل نوسانات نرخ دلار، قیمت تا 35 درصد هم افزایش یافته است
به گواه آمارها، طی چند سال گذشته از 65 کارخانه تولید آدامس تنها 21 کارخانه پابرجا مانده و چرخ بقیه شرکتâها از حرکت بازایستاده است.
این آمارها در حالی مطرح میâشود که مرکز مشاوران اقتصاد توسعه در بررسی بازار اعلام کرده است که حدود 49 درصد مردم تهران آدامس را در سبد هزینهâای خود قرار میâدهند. همچنین 13 درصد مردم مشهد، 12 درصد مردم اصفهان، 8 درصد مردم شیراز و تبریز و حدود شش درصد مردم اهواز نیز اعلام کردهâاند که آدامس مصرف میâکنند.
بررسیâهای میدانی خبرنگار ما نشان میâدهد که همâاکنون هر بسته آدامس با قیمتâهایی بین 50 تا 6000 تومان در بازارهای مصرف خرید و فروش میâشود.