چگونه "پیتزا" و"فلافل" و "همبرگر" و "اسنك" جاي "قرمزه" و "نخودآب" و "شوربا" و "آبرمی" را گرفت؟

ارسال در بهداشت

 مثلا در شهر ما غذاهای دریایی نظیر ماهی و میگو و یا سبزیجاتی مانند سیر و بامیه جایگاهی نداشت یا مثلا ضرب المثل "این عید پلو آن عید پلو" نشان دهنده این است که برنج غذایی نبود که همیشه سر سفره ها حاضر باشد.کم کم با تغییرات اجتماعي و فرهنگي جامعه بر اثر ارتباط با جوامع دیگر، انواع غذاهای سرخ شده مانند کوکو و کتلت جایش را در سفره های مردم باز کرد و انواع آش که در هر شهری با حبوبات و سبزیجات آن دیار پخته می شد مثل آش چغندر، آش کدو و... از سفره ها به حاشیه رانده شد به طوری که بسیاری از جوانان امروز غذاهای محلی شان را نمی شناسند چرا که نام "پیتزا" و"فلافل" و "همبرگر" و و انواع برگرها برایشان آشناتر از "قرمزه" و "نخودآب" و "شوربا" و "آبرمی" و... است اما به احتمال زیاد آنها از نقش این دو نسل غذاها بر سلامتی شان بی خبر و یا بی توجه هستند. بگذریم که این تغییرات ریشه در تحولات فرهنگی اصلی تری دارد که بحث در مورد آنها مجال دیگری را می طلبد. با آمدن رستوران ها آن هم به شکل غربی (یک میز و دو صندلی همراه با کارد و چنگال و به تبع آن عرضه غذاهایی که فقط بشود با این وسایل خورد) مردم یک گام دیگر از غذاهای محلی شان فاصله گرفتند و البته تغییر ذائقه مردم به این جا ختم نشد، کم کم سر و کله فست فودها (پیتزا، اسنک، هات داگ) هم پیدا شد و فروشنده های آن با بکارگیری ترفندهای مختلف مانند کم و زیاد کردن مواد اولیه و خلق اسم های جدید چون همبرگر، چیزبرگر، بانی برگر و استفاده از سس هایی با طعم های مختلف و همچنین دایر کردن مغازه هایی با چینش خاص مردم را به خود جذب کردند.

نمک نخور، نمکدان را بشکن
اما آنچه در این میان از اهمیت بیشتری برخوردار است این نیست که ما غذای مدرن بخوریم یا سنتی، محلی یا ازکشور و منطقه ای دیگر بلکه این عادات غذایی ماست که باید مورد توجه بیشتری قرار بگیرد. عادت غذایی به معنای ترکیبات، سبک پخت و پز، افزودنی ها و نوشیدنی های همراه غذا، میزان مصرف دسته های مختلف غذایی و درصد آنها و تناسب آن با سن و جنس وکالری مورد نیاز.
کافی است به اخبار و تحقیقات حوزه سلامت سری بزنیم تا متوجه عادات غذایی جامعه بشویم. دکتر حامد پورآرام مسئول گروه کاهش عوامل خطرزای تغذیه وزارت بهداشت در گفتگو با روزنامه همشهری می گوید: "سرانه مصرف نمک بر اساس محاسبات تولید نمک در کشور 10 تا 15 گرم در روز برای فرد است در حالی که میزان سرانه مصرف نمک بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی 5 گرم است به این معنا که ایرانیان بیش از دو برابر متوسط جهانی نمک مصرف می کنند."
آشپزها و رستوران دارهای شهر ما هم از تمایل زیاد مشتریان به استفاده از نمک خبر می دهند و گاه حتی از این همه اصرار برای مصرف نمک اظهار تعجب می نمایند.
مدیر یکی از رستوران های شهر می گوید: "فقط کافی است نمکدان سر میز نباشد تا مثلا روی گوجه  نمک بریزند فورا مشتری اعتراض می کند که چرا نمکدان نیست؟ و این را دلیل بر کم کاری کارکنان رستوران می دانند. برای خود من تعجب آور است با این همه افزایش آمار افراد مبتلا به فشار خون بالا و سکته ها و... چرا مردم تا این اندازه به مصرف نمک علاقه نشان می دهند؟ من در یکی از جلسات به مسئولین پیشنهاد دادم با توجه به این که فشار خون بالا بیماری بدون علامتی است روز فشار خون، چند متخصص با حضور در رستوران فشار خون مشتری ها را قبل از خوردن غذا اندازه گیری کند تا شاید علاقه شان به مصرف نمک کمتر شود که متاسفانه پذیرفته نشد."
یکی از فلافل فروش های شهر نیز در این باره می گوید: "در کلاس های آموزشی به ما می گویند حتی المقدور غذا را سرخ نکنید و مصرف نمک را به حداقل ممکن برسانید در حالی که من و همکارانم اگر بخواهیم به این توصیه ها عمل کنیم مشتری خود را به راحتی از دست می دهیم زیرا مردم فقط به دنبال طعم و ظاهر غذا هستند مثلا تعداد افرادی که تمایل دارند ظرف روغن من را ببینند بسیار کم هستند و هیچ کس نمی پرسد چرا ظرف آشپزی شما زنگ زده است!"

وقتی سبیل غذاها چرب می شود
در جامعه امروز مواجهه با صف های طولانی در ساندویچ فروشی ها تعجب آور نیست و برخورد با کودکان پفک و چیپس به دست برای ما تبدیل به امری عادی شده است. گویا مردم برای انتخاب غذا یا هر گونه خوراکی تنها دو معیار دارند: یکی قیمت غذا ودیگری طعم و ظاهر آن. گو این که مردم در گوش خود پنبه گذاشته اند و هیچ توجهی به اخبار حوزه سلامت نمی کنند.
صاحب یکی از آش فروشی های شهر می گوید: "ظرف روغن جامد مغازه من همیشه روی میز جلوی چشم مردم است اما هیچ گاه کسی به من ایراد نگرفته که چرا از روغن جامد استفاده می کنی زیرا در درجه اول مردم به جیبشان نگاه می کنند و بعدا به طعم آشی که می خورند."
آشپز یکی از چلوکبابی های شهر نیز گفته های دیگر هم صنفانش را اینگونه تایید می کند: "فقط کافی است کمی از چربی غذا کم بشود مشتری فورا می گوید یا آشپز ناشی است و یا به کبابشان سویا و نان خشکه و.... اضافه کرده اند. این صحبت ها به هیچ وجه صحت ندارد، همه این حرف و حدیث ها به خاطر این است که کمی از چربی کباب یا بریان کم شده است."

میم مثل مادر
احتمالا این سئوال به ذهن شما هم رسیده که چرا با این همه اطلاع رسانی در مورد اهمیت غذای سالم، یک عده بی تفاوت و خونسرد تغییری در رفتارهای غذایی خود نمی دهند. مهدی ملک محمد روانشناس دانشگاه تهران در این رابطه ناامیدی را دلیل بی توجهی برخی از افراد نسبت به سلامتی می داند و می افزاید: "مسئولان باید برای تشویق مردم به حفظ سلامتی خود در زمینه ایجاد امید در جامعه تلاش بیشتری نمایند." اما دکتر ربابه شیخ الاسلام مدیر پیشین دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت معتقد است: "عادات غذایی هر کشوری از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود و در این بین مادران نقش بسیار مهمی دارند." وی تصریح می کند: "رهایی از عادات غذایی غلط مهارت و تمرین زیادی را نیاز دارد." ( ماهنامه سپیده دانایی ش72)

از دل برود هر آنچه از دیده برفت
برخی هم هستند که البته هشدارهای متخصصان را جدی می گیرند و نه تنها خود به آن عمل می کنند بلکه دیگران را نیز در این باره راهنمایی می نمایند و اینجاست که باید گفت از ارائه آموزش و آگاهی به مردم در این زمینه ها به هیچ عنوان نباید غافل شد. یکی از آشپزهای شهر با اشاره به تجربیات خود می گوید: "من تا چند سال قبل ماهی را سرخ می کردم و یا از گوشت  قرمز در خورشت هایم استفاده می كردم اما برخی به من پیشنهاد دادند، ماهی را بدون روغن طبخ نمایم و یا در خورشت از گوشت شترمرغ و گوشت های سفید که از گوشت قرمز کلسترول کمتری دارند استفاده نمایم. به توصیه ها عمل کردم و اکنون با وجود این که شیوه پخت من تغییر کرده فروش خوبی دارم، هرچند هنوز برای مجالس باید از روش های قبلی پخت استفاده کرد."
تغییر در رفتارهای غذایی امری سهل و ممتنع است و جالب است بدانید متخصصان تغذیه توصیه های بسیار ساده ای برای این افراد دارند برای مثال توصیه می کنند به هیچ عنوان نباید نمکدان سر سفره باشد و معتقدند اگر هر ماده غذایی برای مدت کوتاهی جلوی چشم نباشد پس از مدتی افراد به مصرف نکردن آن عادت می کنند زیرا از دل برود هر آنچه از دیده برفت.

سفره خانه های سنتی در راهند
در حالی که فعالان صنف اغذیه فروشی ها بدون توجه به نقش مهم و موثر آموزش، معتقدند مسئولین شهر نمی توانند در جهت سوق دادن مردم به سمت و سوی عادات غذایی سالم به اغذیه فروش ها کمکی بکنند، رییس صنف اغذیه فروشی ها خبر امیدوار کننده ای دارد و از دایر شدن سفره خانه های بدون قلیان در شهر خبر می دهد. صرامی خاطرنشان می کند: "با راه اندازی این سفره خانه ها عرضه غذاهای سنتی و محلی نیز رونق می گیرد." خبر عرضه غذاهای سنتی خبر بسیار خوبی در جهت هدایت مردم به سمت و سوی عادات غذایی سالم است زیرا به این ترتیب این مکان ها می توانند یک تفریحگاه مناسب برای جوانان و خانواده ها باشند و با استفاده از غذاهای سنتی و محلی یک گام از مصرف فست فود ها فاصله بگیرند. هر چند در پخت غذاهای محلی نیز روش طبخ، مواد اولیه و همه نکات یک غذای سالم باید رعایت شود. صرامی همچنین تعداد فست فود فروشی ها را با توجه به جمعیت شهر مناسب و عادی می داند و کیفیت غذایی، بهداشت و قیمت اغذیه فروشی سطح شهر را مناسب ارزیابی می کند.