صبح زود بوی نان تازه خواب را از سرمان می ربود، با اشتیاق از جا بلند می شدیم، آبی به دست و صورت زده سر سفره می نشستیم و با ولع نون داغ را با روشیر، سرشیر و یا باقالا می خوردیم و همین صبحانه به ظاهر ساده کل انرژی روزمان را تامین می کرد. مادر هم خندان و بدون هیچ ابراز خستگی از بیدار باش سحر و پشت تنور بودنش برایمان لقمه می گرفت... راستی که یاد آن روزها به خیر.

رجبعلی عمویی، 51 ساله، تنور ساز

- سابقه شغلی شما به چه زمانی برمی گردد؟
شغل ما موروثی و نسل اندر نسل همین بوده است و من از 10 سالگی وارد این شغل شده ام.

- غیر از تنور چه می سازید؟
سابق بر این تاپوی گندم و تاپوی بچه هم می ساختیم ولی در حال حاضر فقط تنور نان پزی درست می کنیم.

- تاپو چیست؟
تاپوی گندم ظرف استوانه ای بسیار بزرگی بود که در پایین آن دریچه ای برای برداشت گندم تعبیه می شد و گندم درون آن تا سال ها سالم می ماند.

- تاپوی بچه چه بود؟
آن هم یک ظرف گلی استوانه ای و تقریبا نیم متری بود که مادران، بچه های نوپا را درون آن می گذاشتند تا به کارهای خانه برسند، چیزی شبیه رو رو اک های امروزی.

- چه تعداد تنورساز داریم؟
قبلا بیش از 30 تا ولی در حال حاضر تنها 4-3 تایی هستیم.

- بازار تنور سازان رونق دارد؟
سال های گذشته آن قدر رونق داشت که 30 تا کارگاه جوابگو نبود و از روستاهایی مثل حب آباد نیز تنور وارد خمینی شهر می شد ولی امروزه این 4-3 تا کارگاه هم مشتری زیادی ندارند.

- علتش چیست؟
خوب مشخص است مردم دیگر به خود زحمت دود و دم و پخت نان را نمی دهند، نان بازاری می خرند.

- به نظر شما کیفیت کدام بهتر است، نان خانگی یا بازاری؟
پر واضح است که کیفیت نان خانگی بهتر است چرا که خود شخص نانش را می پزد و می خورد پس در تهیه اش دقت دارد به خصوص که با آتش هیزم پخت می شود.

- شاگرد هم دارید؟
نه داشته ام و نه دارم.

- پس به تنهایی کار می کنید؟
فشار کار زیاد و در آمد کم، کسی رغبت نمی کند به این شغل رو بیاورد.

- گفتید 2 پسر دارید، آن ها چه، یاد گرفته اند؟
با وجود موروثی بودن شغل ما آن ها هم زیر بار یاد گرفتنش نرفتند.

- پس با این وجود پس از بازنشستگی شما این شغل هم منقرض می شود؟
بله بعد از من و 3-2 همکار دیگرم دیگر کسی تنور نخواهد ساخت.

- وسایل کارتان را نام ببرید؟
خاک رس که آن را از زمین های کشاورزی اطراف می آوریم و الک می کنیم و ماسه رودخانه که از مصالح فروشی می خریم.

- مراحل کار را توضیح بدهید؟
خاک و ماسه را مخلوط کرده و با آب گِلش می کنیم، سپس با پا خوب ورز می دهیم تا کاملا چسبندگی پیدا کند.

- اگر گل خوب ورز نخورد چه می شود؟
گل را اگر خوب ورز ندهیم و لگد نکنیم، چسبندگی مورد نظر را به دست نمی آورد و باعث ترک خوردن تنور می شود.

- بعد از گل لگد کردن چه می کنید؟
مدتی پلاستیک روی گل می کشیم و می گذاریم تا بماند و ور بیاید و خود را بگیرد، سپس تکه هایی به اندازه توپ فوتبال جدا کرده به صورت رشته هایی بلند و به باریکی ساق دست در می آوریم.

- برای این کار وسیله مخصوصی دارید؟
خیر، گل را روی زمین با دست مثل وردنه می غلطانیم تا به صورت نوار در بیاید بعد این نوارها را در جای صاف روی هم چیده و با آب و ماله صاف می کنیم.

- بالا و پایین تنور را چگونه اندازه گیری می کنید؟
پایین که گشادتر است با قطر 85 سانتی متر و به مرور که بالامی آید تنگ تر شده به قطر 55 تا 60 سانتی متر می رسد، در آخر کار با حوله خیس و کاردک و ماله صیقلی و صافش می کنیم و روی تنور نقش می اندازیم.

- به غیر از خمینی شهر در کدام شهرها تنور سازی رونق دارد؟
شهرهایی مثل فلاورجان، شهررضا، داران. در داران زن ها تنور می سازند.

- تنور صادرات هم دارد؟
بله، قبلا از اهواز و کلا خوزستان خریداری می کردند و به کشورهای عربی مثل کویت صادر می شد.

- درحال حاضر چه؟
خیلی کم شده، آن جا ها هم نان بازاری خور شده اند.

- یک ضرب المثل تنوری میهمانمان کنید؟
تا تنور داغ است نان را بچسبان یعنی در جایی که حرفت خریدار دارد کار را تمام کن.

- کلام آخر؟
کار ما بسیار سخت و کم در آمد است، اگر وضعیت اقتصادی خانواده ام اجازه داده بود درس خوانده و کاره ای شده بودم، یک سال پیش گفتند بیمه می شوید ولی فقط در حد حرف بود. موقع استراحتم شده است و اول کارم، دولت هم اصلا ما را نمی بیند که حمایت کند یا نه. 40 سال اسباب نان مردم را فراهم کرده ام و حالا نتیجه اش کمر درد و روماتیسم است.
باتشکر از امرا... محرابی که ما را در تهیه این گزارش یاری نمود.

عکس ها از: محبت مهری