اشاره: «هيچ معتادي از روز اول نمي خواست معتاد باشد.» اين جمله اي است كه بر روي تراكت ها در حجم وسيع در شهرمان نمايان است. اعتياد امروز به امري فراگير تبديل شده، در شهر ما اما به گفته برخي از كارشناسان، مشكل اعتياد در حال تبديل شدن از يك «معضل» به يك «بحران» است. بجز اين، سن اعتياد هم در شهرستان به سرعت پايين مي آيد به گونه اي كه در مواردی به سن 9 سال هم رسيده است. در اين گزارش سعي شده تا به واكاوي بخشي از وقايع مواد مخدر در شهرستان پرداخته شود. ذکر این نکته ضروری است که مواد مخدر ذاتاً امری منکر و سوژه ای منفی است و لذا از هر زاویه ای بدان پرداخته شود ناخوشایند خواهد بود اما... اما وضعیت شهرستان و خبرهایی که به گوش می رسد و بسیاری از نابسامانی هایی که همه می دانیم بغرنج تر از آن است که بتوان از کنار این معضل گذشت و آنرا نادیده انگاشت.

به همین دلیل، فرصت از این شماره و بصورت سلسله وار، گزارشهایی تکان دهنده و مستند را درباره معضل اعتیاد، مواد مخدر و قاچاق در شهرستان منتشر خواهد کرد به امید آنکه عزم مسئولان در مبارزه جزم تر و آگاهی مردم برای همکاری در این مبارزه عمیق تر و حساسیت های همگانی افزون تر شود. باشد که روزی این بلای خانمانسوز از شهر و کشور ما رخت بربندد.

خمینی شهر بارانداز مواد مخدر در استان؟

یک گزاره مشهور از دیرباز وجود داشته و آن اینکه مصرف مواد و بخصوص تریاک در شهر ما زیاد است. در سالهای دور حتی ادعا می شد نسبت به جمعیت، خمینی شهر در زمینه مصرف مواد در رده های بالای کشور قرار دارد. اخیراً در برخی جلسات رسمی در استان چنین مطرح شده که خمینیشهر بارانداز مواد در استان اصفهان است. اما این گزینه و ادعا چقدر مقرون به واقعیت است؟

مقامات نيروي انتظامي شهرستان اين ادعا را تأييد نميكنند كه در زمينه توزيع و استعمال مواد مخدر، خميني شهر در استان اصفهان در رتبه اول است البته شواهد و قرائن متعددي حاكي است كه در اين زمينه، خميني شهر يك شهر خاص و ويژه است و به دلايل متعدد رتبه بالایی دارد كه البته بخش زيادي از اين رتبه، وارداتي است! از جمله این قرائن، اذعان مقامات مربوطه و آمارهای رسمی است. با این وصف؛ پنهان كردن اين موضوع، از تبعات و آسيب هاي آن چيزي كم نمي كند.

در خصوص اينكه چرا در خميني شهر اين حجم از مواد مصرف مي شود سه دليل عمده ذکر شده است:
1- مهاجرپذيري: يك مقام انتظامي در گفتگوی اختصاصی با فرصت میگوید: «50 درصد افراد دستگيرشده را مهاجرين تشكيل مي دهند.»
2- بيكاري: سرهنگ ياردوستي در اين زمينه مي گويد: «اعتياد با بيكاري رابطه مستقيم دارد. تحقيات ما نشان مي دهد درصد زيادي از توزيع كنندگان مواد مخدر بيكار هستند.»
براساس برخي آمار، خميني شهر 14 هزار بيكار دارد كه در استان رتبه اول است. خانم قهرماني كارشناس پيشگيري بهزيستي نيز با تاييد اين مطلب ميگويد: «بيكاري از علل اصلي افزايش معتادان در خميني شهر است».
3- وجود مشاغل سخت در شهرستان: این مسئله را علت ديگر افزايش اعتياد در شهرستان دانسته اند.» روح الهي مسئول كمپِ ترك اعتيادِ راه نجات، با گفتن اين جمله ادامه مي دهد: «با توجه به اينكه در شهرستان مشاغل سختي همچون كار در معدن و رانندگي خودروهای سنگين زياد است، طبيعي است كه ميزان جذب مواد مخدر نيز بيشتر باشد.»

رشد 110 درصدی کشف مواد نشانه چیست؟

فرمانده نيروي انتظامي در گفتگو با فرصت از رشد 35 درصدي كشف مواد مخدر در سال گذشته خبر داده و میگوید: «در سال 88، نيروي انتظامي شهرستان 432 كيلوگرم انواع مواد مخدر را كشف و ضبط كرد كه نسبت به سال 87 از رشد 35 درصدي برخوردار بود. در اين رابطه نيز 1542 نفر از توزيع كنندگان مواد مخدر دستگير شدند.»
وي در ادامه از افزايش 110 درصدي كشف موادمخدر در دو ماهه اول سال جاري خبر داده و گفت: «در دو ماه اول سال 89، حدود 70 كيلوگرم انواع موادمخدر كشف شد كه 332 نفر در اين رابطه به عنوان توزيع كننده دستگير شدند. اين آمار نسبت به دو ماه اول سال 88 افزايش يافته، علتش هم اجراي طرح هاي نيروي انتظامي و پاكسازي محلاتي است كه افراد در آنها علناً مواد مي فروختند.»

ياردوستي در خصوص مناطق آلوده گفت: «كمابيش در همه محلات با اين معضل روبرو هستيم ولي به طور خاص، جويآباد اصلي ترين منطقه آلوده است كه بيشترين دستگيري ها هم در آنجا انجام شده است. پس از جويآباد؛ درچه، كوشك و كشتارگاه در اين زمينه داراي بيشترين آلودگي هستند.»
سرهنگ ياردوستي در پاسخ به اينكه برخي از مردم معترض هستند و مي گويند به پليس گزارش مي دهند ولي پليس رسيدگي نمي كند گفت: «برخي از تماس ها به 110 اصفهان وصل مي شود و مردم فكر مي كنند نيروي انتظامي برخورد نمي-كند. بجز اين، مردم تصور مي كنند با يك تماس فوراً نيروي انتظامي بايد به محل بريزد. به جرأت مي گويم 80 درصد گزارشات مردم را اقدام مي كنيم. در حاليكه گزارش رسيده را 110 به پليس تخصصي مي دهد تا در اين مورد بررسي كنند. آنگاه پس از گرفتن احكام قضايي لازم اقدام صورت مي گيرد.»

چند نفر معتاد داريم؟

در خصوص آمار معتادان شهرستان، آمارهاي بسيار متفاوتي وجود دارد. در حاليكه برخی مقامات شهرستان در گفتگو با فرصت رقم بدبينانه را 9 درصد جمعيت اعلام مي كنند ولي برخي از منابع غيررسمي، چنين آماري را مربوط به تعداد معتادان حرفه اي بيان كرده و تاكيد میکنند اگر آمار معتادان غيرحرفه اي (كساني كه بصورت كنترل شده مواد استفاده مي كنند) را به اين آمار اضافه كنيم آنگاه آمار واقعي به دست مي آيد.

چرا توزيع كنندگان، آزاد مي شوند؟!

«چرا بايد افرادي كه نيروي انتظامي دستگير مي كند به راحتي آزاد شوند؟» حجت الاسلام سالمي امام جمعه در يكي از خطبه هاي اخير نمازجمعه با بيان اين مطلب افزود: «وثيقه گرفتن و آزادكردن همه جا خوب نيست، بعضي ها وجودشان سم مهلك است. يك كسي كه صدها كيلو موادمخدر در جامعه توزيع مي كند وقتي دستگير مي شود، اين آقا اگر آزاد شود كارش به صدها تن مي رسد اينها نبايد آزاد بشوند.» وي به فروش علني موادمخدر هم اشاره كرد و گفت: «الان از گوشه و كنار خبر مي دهند علناً موادمخدر مي فروشند، مغازه شده موادفروشي. چرا بايد توزيع كننده مواد آنقدر جرأت بكند كه بيايد علني بفروشد؟»
فرمانده نيروي انتظامي در اين خصوص چنين توضيح ميدهد: «برخي از مردم از ما انتقاد مي كنند چرا كساني كه ازشان مواد مي گيريد را آزاد مي كنيد؟ وظيفه نيروي انتظامي اين است حتي اگر فردي را دستگير كرديم و فردا باز آزاد شد و به سمت موادمخدر رفت دوباره او را دستگير كنيم. حال اينكه برخوردي با اين فرد مي شود يا نمي شود مربوط به دستگاه قضايي است.» وي ادامه داد: «آنها هم برابر قانون برخورد مي كنند.»

يك سنجاق، يك فندك، يك اسكناس! همين!!

زماني موادمخدر، محدود به مواد سنتي مثل ترياك، حشيش و هروئين بود ولي با پيشرفت علم، امروزه مواد مخدر صنعتي نيز به وفور توليد و توزيع مي شود. مزيت اين مواد (البته از نگاه توليدكنندگانش) چند چيز است؛ اول آنكه قبلاً اگر كسي مي خواست ترياك بكشد بايد به گوشه اي خلوت مي رفت و موادش را مي كشيد، چرا كه اين كار به كلي وسايل نياز داشت و بويش هم همه جا ميپيچيد. اما امروزه مواد صنعتي مثل كراك را داخل ماشين هم مي شود مصرف کرد، چرا كه بويي ندارد و براي استعمال آن، تنها يك سنجاق، يك فندك و يك اسكناس كافي است. دوم اينكه خلوص آنها خيلي بيشتر از مواد سنتي است. به طوري كه كراك  9 برابر هروئين خلوص دارد. البته دوره كراك نيز به سر آمده و طي چند ماه اخير، نسل جديدي از موادمخدر توليد شده كه اصطلاحاً دست كراك را هم از پشت بسته است.
«ماده مخدر کینگ ساخت ایران به بازار آمد.» اين عنوان خبري است كه دوسه ماه اخير به سرعت در خبرگزاري ها منتشر شد. این ماده مخدر، ارزانتر و بسیار قوی تر از مواد مخدر مشابه است. به گفته كارشناسان، بررسی ها نشان می دهد که این ماده 3 الی 4 برابر قويتر از كراك و شيشه و بسيار توهمزا و اعتيادآورتر است بهگونهاي كه استعمال زياد آن، حدود 72 ساعت بيخوابي به همراه دارد.

شیشه

آمار موثق حاکی است مصرف شیشه هم در شهرستان افزایش چشمگیری داشته است و تنها در ماههای ابتدایی سال، بيش از 10 قربانی گرفته است. روند افزایش مصرف مواد مخدر صنعتی در شهر و در بین سنین پائین – که بررسیها و مشاهدات خبرنگاران فرصت در محلهاي مصرف و ... در این باره بسیار بود – نه تنها نگرانکننده بلکه به شدت هشداردهنده است. جالب اینجاست که هنوز در قوانین، فروش مواد مخدر صنعتی جرم تلقی نمیشود!
در این زمینه حجت الاسلام دکتر رضایی دادستان عمومی و انقلاب شهرستان به فرصت گفت: «در برخورد با مواد صنعتی ما از قانون برخورد با مواد روانگردان استفاده می کنیم و این مواد، فقط نگهداریشان جرم محسوب میشود و لذا در این چارچوب قانون مذکور کارایی لازم را ندارد. بنابراین ما در مجازات فروشندگان مواد مخدر صنعتی با خلاء قانونی روبرو هستیم. یکی از دلائل رواج مواد مخدر جدید مخصوصاً «شیشه» اطلاع و آگاهی فروشندگان و مصرف-کنندگان این مواد از خلأ قانونی در برخورد با مواد مخدر جدید صنعتی می باشد و همین علت باعث افزایش گرایش به سمت این مواد شده است. با تصويب قانون جدید -که در دست بررسی توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام است- دست ما در برخورد با مجرمان باز می شود و در این بخش با شدت عمل بیشتری اقدام خواهیم کرد.»
وی راهکار عملی برخورد با مواد مخدر جدید و صنعتی را پیشگیری و افزایش مراقبت والدین از فرزندان دانست و اشاره کرد که راهکارها و برخوردهای فیزیکی خیلی اثر گذار نبوده است. وی خاطرنشان کرد که والدین باید در خصوص مراقبت از فرزندان خود نقش نظارتی و ارشادی قوی داشته باشند و آگاهسازی مردم و تقویت فعالیت های هشداری و ارشاد فرهنگی توسط مسؤولین باعث پرهیز مردم می شود.

خمینی شهر در کشفیات اول استان است

دادستان شهرستان در پاسخ به سوال فرصت در خصوص رتبه خميني شهر در استان اصفهان در زمينه مواد مخدر میگوید: «در تقسیم بندی که در بخش مواد مخدر برای 23 شهر استان انجام شده، شهرها به سه دسته شهرهای پرخطر و ویژه، متوسط و کم خطر تقسیم شده اند.
خمینی شهر و تعدادی از شهرهای پرجمعیت مثل نجف آباد و فلاورجان در رده متوسط قرار دارند. نکته قابل توجه این است که خمینی شهر در گروه خود در بین 7 شهر استان در ردیف اول کشفیات مواد مخدر قرار دارد.»
دادستان در خصوص تعداد معتادان چنین نظر میدهد: « با یک نگرش بدبینانه 9 درصد، در یک دیدگاه خوشبینانه 3 درصد و به طور متوسط 6 درصد جمعیت را معتادان تشكيل مي دهند. رضایی در ادامه در خصوص آمار پرونده های مواد مخدر دادسرای شهرستان میافزاید: «شهرستان از جهت جرائم پرونده های مربوط به مواد مخدر رتبه اول را به خود اختصاص داده است که طی 30 ساله گذشته ثابت بوده و شامل جرائم اعتیاد، توزیع، فروش و حمل مواد مخدر میباشد.
آمار بالای کشفیات که دادستان و مقامات انتظامی شهر بدان اشاره میکنند و نیز رتبه اول در تعداد پروندههای مواد مخدر، از یک سو از تلاش بیشتر نیروی انتظامی در کشف و برخورد و ورود این پروندهها به دادسرا حکایت میکند اما این تنها یک روی سکه است. وجه دیگر افزایش کشفیات و رتبه اول پروندههای مواد در استان، آیا این نیست که خرید و فروش و مصرف هم افزایش یافته است؟

معتادان کم نشده اند

به گفته دادستان؛ «در سال 88 بیش از 1500 پرونده در رابطه با مواد مخدر در دادسرا تشکیل شده که نسبت به آمار سال 87 -که حدود 2288 در همین رابطه بوده- با کاهش همراه بوده که از این تعداد حدود هزار پرونده در دادسرا رسیدگی و مختومه شده است، بیش از 780 پرونده به دادگاه انقلاب ارسال شده و نیز بیش از 800 عدد پرونده در این دادگاه رسیدگی و مختومه شد که این بخشی از  آمار سال قبل می باشد.»
وی علت کاهش پرونده های مواد در سال 88 را ابلاغ بخشنامه جدید از طرف ریاست قوه قضاییه و سياستهاي كلي دستگاه قضايي مبني بر كاهش آمار ورودي متهمين موادمخدر به زندان دانست و گفت: « کاهش پرونده به این معنی نیست که معتادین کم شده باشد، علت اصلی این کاهش عدم دستگیری و تشکیل پرونده برای این افراد است و به همین علت ما با کاهش آمار روبرو بوده ایم.»
وی در مورد وضعیت ترک اعتیاد در شهر هم گفت: «در این رابطه به نظر من آمارهای اعلامی کمپها خیلی قابل اعتماد نیست و مشخص نیست چند درصد از معتادین در ترک مداوم و مستمر قرار دارند.»

رشد کشفیات

دادستان به رشد 44 درصدي كشفيات مواد مخدر در سال 87 اشاره كرد و گفت: «طبق آمار و بررسی انجام شده، در سال 87 مقدار بیش از 700 تن مواد مخدر در کل کشور کشف شده که سهم استان اصفهان در این بخش بیش از 31 تن و در شهرستان حدود 390 کیلوگرم بوده است و در مجموع کشفیات ما در سال 87 نسبت به سال 86 حدود 44 درصد رشد داشته است.»
وي تأكيد كرد: «معضل مواد مخدر و برخورد با آن به عنوان معضل جهانی محسوب می شود و پس از سه بحران فقر، رشد جمعیت و آلودگی محیط زیست و تهدیدات هسته ای، مواد مخدر به عنوان چهارمین بحران جهانی محسوب می-شود و بعد از تجارت سلاح و نفت، مواد مخدر پرسود ترین تجارت جهان است. اکنون 250 میلیون معتاد و مصرفکننده انواع مواد مخدر در جهان وجود دارد که این رقم بالای متقاضی مصرف، زمینه اشتغال بیش از 10 میلیون نفر قاچاقچی را در جهان فراهم آورده است.»
دادستان خمینی شهر در پايان يادآور شد: «همجواری کشور ما با افغانستان و اشتراک بیش از هزار کیلومتر مرز مشترک با این کشور تأثیر زیادی داشته است. طبق آمار در سال  2008 تولید مواد مخدر در افغانستان به 8200 تن افزایش داشته است و چون ایران به عنوان یک از کشورهای ترانزیت به اروپا می باشد بسیاری از همین مواد در کشور مصرف و توزیع می شود. مواد مخدر به عنوان یک تهدید جدی تلقی میشود و با عناوینی چون «زلزله خاموش» و «جنگ بدون مرز» و «بزرگترین منکر عصر حاضر» نامگذاری می شود. تهدید بزرگتری که در این بخش به وجود آمده تغییر مصرف از مواد سنتی به صنعتی است. قرص های روان گردان با درصد تخریب بسیار بالاتری نسبت به مواد مخدر سنتی دارند.»  

چرا اعدام نه؟

در حين گزارش بارها به ما تذكر داده شد كه مواظب باشيد طوري ننويسيد كه اژدهاي مافيا خشمگين شود.
بگذريم. راه حل اعتياد هم سخت است و هم ساده. از اين جهت سخت است كه پشت سر مواد مخدر، مافيا وجود دارد. مافيايي كه مواد مخدر را به صورت عمده توزيع مي كنند و شعارشان اين است؛ «هر كس قيمتي دارد اگر كسي هم خيلي مقاومت كرد قيمت او، خون اوست.»
محمدرضا ص. از جمله سركرده هاي موادمخدر است كه چندي پيش دستگير شد. به اعتراف توزيع كنندگان موادمخدر، او موادمخدر را در حجم صد ها كيلويي در شهرستان توزيع مي كرد. گرچه وضعيت او به مراحل نهايي خود نرسيده ولي براساس شنيده هاي ما، پرونده وي به كندي پيش ميرود.
اين نمونه اي از عملكرد مافياست كه كار برخورد را سخت مي كند، اما اين همه داستان نيست چرا كه از زاويه اي ديگر راه حل موادمخدر ساده است، تنها كمي شجاعت مي خواهد. توضيح اينكه براساس قانون، توزيع كنندگان مواد مخدر - از يك حد به بالا- حكمشان اعدام است به گونه اي كه گفته میشود در شهرستان، درحال حاضر چند مورد حکم اعدام در اين زمينه صادر شده و در مراحل رسیدگی نهایی است.
براي حل بحران مواد مخدر كافي است اين قانون اجرا شود و در شهرمان تعدادي از توزيع كنندگان عمده موادمخدر – كه براي همه مردم نامهايي آشنا هستند- اعدام شوند. اعدام آنها هم درس عبرتي براي سايرين مي شود و هم روند توزيع و فروش را كند ميكند. اين همان راه حلي است كه عربستان سعودي اجرا كرد و موفق هم شد.
دو سال از آخرين اعدامي موادمخدر در شهرستان مي گذرد و بعد از آن، هيچ برخورد جدي با توزيع كنندگان موادمخدر رخ نداده است. امروزه سؤال مردم ما اين است كه چرا قانون در اين زمينه اجرا نمي شود؛ براستي چرا؟! آيا فشار سازمانهاي جهاني دليل مناسبي است؟

پيشگيري بهتر از درمان

تا اينجا هرچه نوشتيم در مورد افزايش مواد مخدر بود. البته خوشحال هستيم كه ارگانهاي مربوطه در اين زمينه بي تفاوت ننشستند و پيشگيري را به عنوان بهترين راه حل كاهش مواد مخدر پيگيري مي كنند. يكي از مراكزي كه در اين زمينه فعاليت مي كند بهزيستي است. بهزيستي طرحي دارد تحت عنوان  CB محله. براساس اين طرح، همزمان 8-7 نفر از طرف بهزيستي به يك محله مي روند و خانواده ها را يك به يك آموزش مي دهند. طرح ديگري هم كه در آستانه اجراست اينكه آموزشها را به مقطع پيش دبستان برده و با كمك تصوير و شكل، كودكان را در مورد خطرات اعتياد آگاه مي كنند. آموزش در مدارس، طرح اوقات فراغت و... از ديگر اين برنامه هاست.

معتاد مجرم است یا بیمار؟

بجز مراكز ترك اعتياد در شهرستان، دو مركز در خميني شهر وجود دارد به نام مركز «شلتر» و «DIC». كار اين مراكز كمي عجيب و باورنكردني به نظر ميرسد. اين مراكز – كه يكسالي است در خيابان كهندژ افتتاح شده - بيشتر كار ساماندهي معتادان و كنترل آنان را برعهده دارد. در اين مركز، وسايل استعمال يا تزريق موادمخدر از قبيل سرنگ و ... در اختيار معتاداني كه مراجعه كنند قرار مي گيرد تا به صورت رايگان و تحت كنترل پزشك تزريق كنند. غذا و اسكان هم بهشان داده مي شود. اگر هم مايل باشند به مراكز ترك اعتياد فرستاده مي شوند تا تحت نظارت پزشک مراحل درمان را طي كنند. به گفته كارشناس بهزيستي، اين مراكز توانسته اند اعتماد معتادان را به دست آورند به گونه اي كه 50-30 نفر به اين مراكز مراجعه مي كنند. وي هدف از احداث اين مراكز را اينگونه تشريح مي-كند: «يكي از بزرگترين مشكلات ما اين است كه معتادان در خرابه ها و به صورت جمعي اقدام به تزريق مي كنند و همين مساله باعث مي شود كه موارد بهداشتي را رعايت نكنند و يا با استعمال سرنگ مشترك، بيماريهايي از قبيل ايدز را به يكديگر منتقل كنند. با راه اندازي اين مركز، ديگر خيالمان راحت است كه اگر معتادي هم مواد استعمال مي كند ولي به صورت بهداشتي است.»
وي در مورد ميزان سرنگهايي كه در داخل محلات جمع آوري شده گفت: «سرنگهاي معتادان، منبع نشر آلودگي هستند. تنها در سال گذشته ما فقط 6 هزار سرنگ خالي از محلات جمع آوري كرديم كه اميدواريم با اجراي اين طرح، تعداد آن كاهش يابد.» وجود اين مركز نشان مي دهد ظاهراً دعواي «معتاد مجرم است يا بيمار» در عمل به نفع بيمار به پايان رسيده و ديگر به معتاد به چشم يك مجرم كه بايد دستگير شود نگاه نمي شود. اين نكته اي است كه سرهنگ ياردوستي هم به آن اشاره مي كند: «ما فقط توزيع كنندگان موادمخدر را دستگير مي كنيم و معتادان را به مراكز ترك اعتياد ارجاع مي دهيم.»

سخن آخر؛

آنچه نوشتيم تنها بخشي از آن چيزي است كه در زمينه مواد مخدر در شهرمان وجود دارد. شايد بيش از اين درست نباشد ذائقه مردم را تلخ كرد ولي آيا اين گزارش كافي نيست تا مديران شهرستان، فعالان فرهنگي، سياسي و مردم شهر فكري بكنند؟ آيا بهتر نيست خواص و نخبگان و متولیان بجاي دعواهاي سياسي كمي به فكر مردم باشند؟ آيا جز اين است كه حل اين موضوع يك عزم عمومي مي طلبد؟