خاورمیانه؛ بهشت یا جهنم روزنامهنگاری؟
نشست تخصصی «رسانه و بحران» با حضور استادان شناخته شده حوزه ارتباطات و فعالان رسانه ظهر امروز 13 مهر ماه در محل دفتر مطالعات و برنامهریزی رسانهها برگزار شد.
به گزارش فرصت آنلاین روابط عمومی معاونت مطبوعاتی، سیزدهمین نشست تخصصی دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانهها، با حضور صاحبنظران، فعالان مطبوعاتی و دستاندرکاران حوزه رسانه روز دوشنبه 13 مهرماه از ساعت 10.30 تا 13 در محل این دفتر برگزار شد. در این نشست دستاندرکاران حوزه مطبوعات و رسانه ضمن بررسی ابعاد و شیوههای پوشش خبری بحران، به تشریح وظایف و نقش رسانه ها در مواجهه با رخدادهای بحران زا پرداختند.
در این نشست دکتر حسن نمکدوست استاد دانشگاه، دکتر یونس شکرخواه استاد دانشگاه تهران، دکتر اکبر نصراللهی عضو هیئت مدیره دانشگاه آزاد، دکتر اردشیر زابلی زاده رئیس دانشکده ارتباطات دانشکده صدا و سیما و محمد فرنود و علی فریدونی به عنوان عکاسان خبری و بین المللی و افشین قالی نژاد خبرنگار آزاد حضور داشتند.
ما تنبل هستیم
در ابتدای این نشست یونس شکرخواه اظهار داشت: یک روزنامه نگار برای همه شرایط باید آمادگی داشته باشد و هیچ چیز در مواقع بحران آمادگی اتاق خبر در یک رسانه را نفی نمی کند. ما روزنامه نگاران متاسفانه تنبل هستیم یعنی نه می خوانیم، نه وقت می گذاریم و با توجه به ضریب اهمیت موضوع به آن بها نمی دهیم.
وی ادامه داد: روزنامه نگاری بحران بدون سابقه بحران های گذشته فایده ای ندارد ضمن اینکه در دوایر بعدی باید به آینده نیز نگاه کرد و اینکه بحران فعلی به کجا می رود. وی افزود: حلقه حرفهای سخت در روزنامه نگاری بحران ورود به بحران است. ما باید با اخلاق جلو برویم و بحرانها را در ضمن کار روزنامه نگاری سیاسی نکنیم.
بهشت روزنامه نگاری بحران
بنابراین گزارش، محمد سلطانیفر نیز در بخشی از این نشست با اشاره به وضعیت بغرنج منطقه خاورمیانه گفت: این منطقه بحرانی ترین منطقه جهان و به تعبیر خود روزنامه نگاران، بهشت روزنامه نگاری بحران است. جنگ های اول و دوم خلیج فارس، حضور طولانی مدت طالبان در افغانستان، اوضاع ترکیه و موضوع داعش، شواهدی است بر این مدعا.
وی همچنین با اشاره به فاجعه منا از نبود رویکرد مشخص خبری و تحلیلی در انعکاس این مسئله بحران ساز در رسانه های ایران ابراز تاسف کرد و گفت: ما حتی تا به امروز نتوانستیم ۴ صفحه فتوفیچر درباره این فاجعه تهیه کنیم و متاسفانه باید گفت روزنامه نگاری بحران ما پشت سر روزنامه نگاری شهروندی قرار گرفته است.
مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها همچنین با بیان اینکه روزنامه نگاری بحران صرفا انعکاس اتفاقات یک بحران نیست گفت: روزنامه نگاری بحران می تواند حتی بحران را کنترل کند و امید به ادامه حیات را در میان شهروندان افزایش دهد. همانطور که می تواند شکلی فاجعه بار به آن ببخشد.
آمادکی بحران در میان روزنامه نگاران وحود ندارد
در ادامه این نشست حسن نمکدوست تهرانی، مدیر مرکز مطالعات همشهری ضمن اعلام مخالفت با تعبیر بهشت روزنامه نگاران بحران برای منطقه خاورمیانه از سوی سلطانی فر گفت: کسانی که فعالیت اطلاع رسانی و روزنامه نگاری را در اینگونه فجایع انجام دادهاند می دانند که این تعبیر اصلا درست نیست بلکه اینجا جهنم روزنامه نگاری بحران است و کسی که شاهد این صحنه ها است و ما قطعا جزو رنج کشیده ترین افراد دنیا هستیم.
وی با بیان اینکه باید بین روزنامه نگاری بین المللی، روزنامه نگاری جنگ و روزنامهنگاری بحران تفاوت قائل شد آنها را موقعیت های بحرانی پیش بینی نشده ای توصیف کرد که روزنامه نگاران باید برای مواجه شدن با آن از همه نوع آمادگی اعم از جسمی، روحی، روانی و دانشی برخوردار باشند و در ادامه گفت: متاسفانه این نوع آمادگی اساسا در میان روزنامه نگاران ما وجود ندارد و حتی بحث آن هم مطرح نیست.
مدیر مرکز مطالعات همشهری با طرح این سوال که سمت و سوی روزنامه نگاری بحران چیست؟ گفت: روزنامهنگاری بحران باید کمک کند که به سهم خودش از ابعاد آسیبهای ناشی از بحران بکاهد و تا حد امکان به حجم کمکها بیفزاید. روزنامه نگاران بحران در زمان وقوع این بحران ها باید بدانند که آن زمان دیگر بحث رقابت رسانهای مطرح نیست و به عنوان مثال اگر همکار رسانه ای شان در رسانه دیگر امکان ارسال عکس و یا خبر را از آن بحران ندارد، باید به او کمک کنند چراکه موضوع اصلی کمک به حل مسئله است نه رقابت رسانه ای.
وی ادامه داد: یکی از مهمترین عرصه های رفتار اخلاق حرفه ای در صحنه های روزنامه نگاری بحران صورت می گیرد. اینکه آیا ما می رویم در دل فاجعه تا از کشته شدگان و از زخمی ها بهره برداری کنیم برای آنکه معروف شویم و تیراژ روزنامه مان را بالا ببریم یا می رویم آنجا تا ارتباطات و رسانه ها به کمک حل مسئله بیایند؟
اهمیت سرعت گفتمان سازی بر سرعت انتشار
بر اساس این گزارش، اردشیر زابلیزاده نیز در بخشی از این نشست اظهار داشت: به نظر در موضوع رسانه و بحران باید به بحران طبقهبندی شده اشاره کنیم چرا که نمیتوان مدل رسانهای جنگ را شبیه مدل رسانهای زلزله ارائه داد. زابلیزاده افزود: من با این نظر که تصاویر منا برای حفظ کرامت انسانی نباید به صورت فعلی منتشر میشد مخالفم چرا که اگر تصویر قربانیان منتشر نمیشد سندی وجود نداشت و احساسات عمومی اینگونه با آن درگیر نمیشد.
رئیس دانشکده ارتباطات دانشگاه صدا و سیما خاطر نشان کرد: به اعتقاد من امروزه سرعت انتشار مهم نیست بلکه سرعت گفتمانسازی مهم و محور مرکزی خبر مهم است که رسانههای مهم دنیا را به دنبال خود بکشاند. یکی از مشکلات ما در بحرانها واژهسازی و مدلسازی است و باید نگاه پیوستکاری داشته باشیم تا کار قوی ارائه شود.
وی در خصوص اشاره یکی از خبرنگاران به تصاویری که از قربانیان حج سال 66 منتشر شد و تاثیرات آن بر روح و روان عموم مردم گفت: در آن زمان سعودی ها حضور دوربین را در محل حادثه ممنوع کردند و می خواستند ماجرا را به گونه ای دیگر جلوه دهند و ما نیز به عنوان مدیران بحران در آن زمان مجبور بودیم آن تصاویر را برای روشنگری بیشتر منتشر کنیم.
ایران نیازمند روزنامه نگاری بحران
اکبر نصراللهی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی نیز در بخشی دیگر از این نشست اظهار داشت: کشور ما در معرض انواع بحرانهاست و همین موضوع باعث
می شود بیش از سایر کشورها به روزنامه نگاری بحران احتیاج داشته باشیم.
وی افزود: رسانه ابزار مدیریت بحران است که در این بحث برای ما اهمیت بیشتری پیدا می کند چرا که خود رسانه ها می توانند بحرانزا یا بحرانزدا باشند. مراجعه مردم در زمان بحران به رسانه ها بیشتر می شود و اگر رسانه ها نتوانند نیاز مخاطبان را تامین کنند باعث مخاطب گریزی می شود و همین موضوع خود می تواند بحران ایجاد کند.
وی افزود: رسانه می تواند بحران را در کشور به فرصت تبدیل کند اما ما از پیش بینی بحران ها غافلیم. در صورتی که بسیاری از آنها قابل پیش بینی است. ما در خود آمادگی لازم ایجاد نمی کنیم و بعد از وقوع بحران تازه یادمان می افتد که چه کنیم. مسئله دیگر این است که در بحران ها رسانه ها از تجربیات یکدیگر استفاده نمی کنند و به طور مثالÂ بحران های ملی و عاطفی تبدیل به بحران های سیاسی می شوند.
نصراللهی با اشاره به فاجعه منا و کشته شدن 5 هزار نفر از مسلمانان در این فاجعه گفت: در این فاجعه دوقطبی های متعددی داشتیم که در شرایط کنونی زمان پرداختن به آنها نبود و متاسفانه درک لازم از این موضوع در رسانه ها وجود نداشت. رسانه برای جذب مخاطب و اثرگذاری نباید از موضوعات بهره برداری سیاسی کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی در مورد اشاره یکی از خبرنگاران به گذشت یک سال از حادثه اسیدپاشی در اصفهان و عملکرد رسانه ها در پرداختن به این موضوع گفت: این ماجرا در 23 مهرماه سال گذشته در خبرگزاری ایسنا منتشر شد و بعد از آن از حالت محلی به ملی و بین المللی تبدیل شد که دو گروه روزنامه نگاران و مسئولان قضایی مقصر بودند.
وی ادامه داد: به دلیل غفلت و محدودیتی که برای روزنامه نگاران ایجاد شد این موضوع، به موضوعی ملی و بین المللی تبدیل شد در صورتی که اگر خبرنگاران و مسئولان به هم اعتماد متقابل داشتند و به یکدیگر کمک می کردند این موضوع در همان سطح محلی محدود می شد و باید بدانیم که نباید موضوعات محلی به بحران های ملی و بین المللی تبدیل شود.
روزنامه فرصت از سال 13 کار خود را آغاز کرد و در حال حاضر خبر های خود را به صورت آنلاین نیز ارائه میکند