بشر سرمست از علم و انقلاب صنعتی، همه چیز را در تسخیر خود دید و بی توجه به محیط زیست اطراف خود از هر طریق سعی در سلطه بر طبیعت و بهره برداری بی چون و چرا از آن برآمد و در این راه انواع کارخانه ها را ساخت و تولیدات متنوعی به وجود آورد و مواد مختلف شیمیایی را به کار گرفت و یا در حین تولید به محیط آزاد ساخت، غافل از آنها بر شاخه ای نشسته و زیر پای خود را اره می کند.

این امر به فجایع زیست محیطی انجامید که یکی از آنها اثرات مخرب فعالیت های بشر بر لایه ازن است که در این نوشتار سعی در شناخت آن داریم.

لایه ازن محافظ انسان:

نور ترکیبی از انواع اشعه ها یعنی X و گاما و ماورای بنفش و مادون قرمز و رادیویی است که به سوی زمین در حرکت هستند اما اشعه ماورای بنفش یا UV وقتی به جو زمین می رسد به حکمت خداوند لایه محافظی از توانایی و میزان تابش به ساکنین و موجودات زمین می کاهد تا مانع خطرات زیانبار آن بر ساکنین و موجودات و فعالیت های مردم کره خاکی گردد. این لایه ازن نام دارد.

لایه ازن چیست:

لایه ازن قسمتی از لایه میانی جو است که حاوی گاز طبیعی ازن (₃O) می باشد که قادر است به میزان قابل توجهی از اشعه ماورای بنفش نوع B را به خود جذب کرده تا به کره زمین نرسد و زیان نرساند.

تخریب یا سوراخ شدن لایه ازن یعنی چه؟

برخی از مواد شیمیایی که حاصل فعالیت های بشری در سطح کره زمین است، متأسفانه می تواند سبب تخریب این لایه محافظ در برخی قسمتها شود که آن را سوراخ شدن لایه ازن می نامند که بدین ترتیب میزان تابش اشعه UV مضر و رسیدن آن به ساکنین افزایش می یابد.

چه عواملی می توانند سبب سوراخ شدن لایه ازن شوند؟

این عوامل عبارتند از:

کروفلورو کربن ها «CFCS» مواد شیمیایی هستند که در برخی صنایع مثل صنایع سرماساز یعنی یخچال و کولر و آب سردکن و وسایل تهویه مطبوع و حتی اسپری ها استفاده می شوند.

حلال ها: حلال هایی شیمیایی که برای تمیز کردن و پاک کردن چربی ها در صنایع به خصوص صنایع فلزی و الکترونیک به کار می روند به لایه ازن صدمه می زنند، همچنین حلال هایی که در خشک شویی ها به کار می روند چنین خاصیتی دارند.

هالون ها: در کپسول های آتش نشانی متحرک و ثابت موادی استفاده می شود که نقش اطفاء حریق را دارند ولی مضر برای لایه ازن می باشند.

آفت کش ها:

در کشاورزی و نیز مصارف خانگی موادی به منظور دفع آفات به کار می رود که برخی از آنها برای لایه ازن زیان دارند.

با توجه به اهمیت لایه ازن تا کنون فعالیت های گسترده ای در سطح بین المللی برای حفظ آن صورت گرتفه و توافقاتی هم برای حذف صنایع و فعالیت های مخرب لایه صورت گرفته که مهمترین آنها پروتکل مونترال (1987) است که کاهش تولید و استفاده از مواد مخرب لایه را تا 98 درصد هدف قرار داده است و کشور عزیز ما هم به آن پیوسته است ولی کشورهای صنعتی از جمله آمریکا از موانع اصلی تحقق این هدف بوده درحالی که بالاترین نقش را در تخریب لایه ازن دارند.

ما چه می توانیم بکنیم؟

معمولاً وقتی صحبتی از معضلی می شود، همه به فکر این هستیم که کسی، سازمانی، دولتی و حتی قهرمانی کاری بکند ولی به ندرت از خود سؤالی می کنیم که ما در این مسأله چه کاره هستیم و نقش و مسؤولیت فردی ما چیست تا به آن  عمل کنیم، لایه ازن هم از این بی توجهی تک تک ما رنج می برد که البته دودش به چشم خودمان می رود پس ما می توانیم این اقدامات شخصی را برای حفظ و جلوگیری از تخریب بیشتر آن انجام دهیم.

• فضای سبز را توسعه دهیم مثلاً درختی در باغچه خانه خود و جلوی درب خانه خود بکاریم و با آب خاکستری آبیاریش کنیم.

• از وسائل حمل و نقل عمومی و دوچرخه بیشتر استفاده کنیم.

• بازیافت را جدی بگیریم تا از طریق سوزاندن آن به لایه آسیب نرسد.

• از باطریهای با دوام قابل شارژ در وسائل خود استفاده کنیم.

• لامپ های کم مصرف استفاده کنیم.

• مواد مخرب لایه ازن را به کار نبریم.

اخبار این حوزه: روز 16 سپتامبر مطابق با 25 شهریور روز جهانی حفاظت از لایه ازن نامیده شده است و دیگر اینکه چند روز آخر شهریور روزهایی برای پاکسازی و تمیز کردن جنگلهایی بعضی استانها مثل شمال و اصفهان اعلام شد که متأسفان وقتی انسان خسته از هیاهوی شهرها به جنگل ها پناه می برد با دو آلودگی تأسف بار یکی محیطی و دیگری صوتی روبرو می شود که تازه او را افسرده می کند که چرا چنین باید باشد.